Toen de schrijver Salman Rushdie op 12 augustus 2022 werd neergestoken in New York, was dat het resultaat van 33 jaar dreiging van de fatwa die de Iraanse leider in 1989 tegen hem had uitgesproken.
De fatwa draagt moslims op ‘de schrijver snel terecht te stellen’ voor het boek De Duivelsverzen, dat wordt gezien als een bespotting van ‘de heilige islamitische waarden’.
Hoewel deze Iraanse fatwa een doodvonnis is, hoeft een fatwa niet dodelijk te zijn. Want in principe is een fatwa gewoon een uitspraak van een islamitische wetsgeleerde – een moefti – waarin een concrete vraag wordt beantwoord of een mening wordt gegeven.
Fatwa’s kunnen elkaar tegenspreken
Fatwa’s kunnen betrekking hebben op politieke of religieuze onderwerpen, maar ze kunnen ook over praktische zaken gaan – zoals of moslims naar rapmuziek mogen luisteren.
De uitspraak van de moefti is echter niet juridisch bindend. Moslims kunnen dus zelf beslissen of ze de fatwa willen opvolgen – en dat hangt af van de autoriteit van de moefti.
Moefti’s van verschillende islamitische rechtsscholen kunnen bovendien tot tegenstrijdige antwoorden op dezelfde vragen komen, en zo elkaars fatwa’s opheffen.
Fatwa: Moslims mogen varkensvlees eten
Het is onzeker wanneer de eerste fatwa werd uitgesproken. In de Koran vertelt Allah aan de profeet Mohammed hoe hij moet antwoorden op verschillende religieuze vraagstukken, en volgens sommige theologen zijn er voorbeelden van fatwa’s die net zo oud zijn als de islam.
Een van de beroemdste fatwa’s komt uit 1504, toen Spanje was veroverd door de christenen en de islamistische inwoners werden gedwongen zich te bekeren. Volgens de fatwa mochten moslims in Spanje handelingen uitvoeren die in strijd waren met hun geloof – zoals alcohol drinken en varkensvlees eten – als ze anders gevaar zouden lopen.