Mozes is een van de belangrijkste profeten in het christendom, het jodendom en de islam, maar er is geen bewijs dat hij echt heeft bestaan. Mozes komt niet voor in betrouwbare bronnen uit de oudheid, en archeologen hebben nog geen vondsten gedaan die Mozes’ voorkomen in het Oude Testament bevestigen.
De omvangrijke Egyptische bronnen noemen de profeet bijvoorbeeld amper, en dat terwijl de belangrijkste gebeurtenissen in de Bijbel in Egypte plaatsvinden, en ze een enorme invloed op het land van de farao moeten hebben gehad – zoals de tien plagen en de migratie van miljoenen joodse slaven.
De Egyptische historicus Manetho noemt wel een priester die tegen de farao in ging, de Egyptische goden afwees en zichzelf Mozes noemde. Manetho’s bron is echter pas in de 4e eeuw v.Chr. geschreven, dus zo’n 1000 jaar nadat de Bijbelse Mozes zou hebben geleefd – en de inhoud ervan wordt betwist.
Mozes is een belangrijke figuur in het Oude Testament, waarin hij onder meer de joden bevrijdt van de slavernij in Egypte.
Grijs gebied tussen mythe en geschiedenis
Volgens William G. Dever, een Amerikaanse archeoloog en expert in de oudheid van het Midden-Oosten, ligt de waarheid over de Bijbelse Mozes ergens in het midden. Dat betekent dat Mozes waarschijnlijk niet heeft bestaan zoals in de Bijbel, maar dat ‘een op Mozes gelijkende persoon kan hebben bestaan’ rond 1300 v.Chr. in het Midden-Oosten.
Martin Noth, een Duitse deskundige in de vroege joodse geschiedenis, denkt dat Mozes een fictieve figuur was. Volgens Noth werd deze gebruikt om losse historische gebeurtenissen samen te voegen, om zo de ervaringen van joodse groepen te bundelen.
Andere expers wijzen erop dat de Mozes uit de Bijbel gebaseerd is op een lange traditie van mondelinge vertellingen uit het Midden-Oosten. Het verhaal over de pasgeboren Mozes die in een mandje in de rivier werd achtergelaten, is bijvoorbeeld bijna identiek aan het verhaal over de Soemerische koning Sargon, die 1000 jaar voor Mozes leefde.