Tv-dominee hoorde God via een oortje

De man knikt, verbluft dat Popoff dit allemaal weet. Ze hebben elkaar nog nooit ontmoet.

‘Amen! Bent u er klaar voor?’ roept Popoff, en hij legt zijn hand op het voorhoofd van de man. Dan geeft hij hem een duw, waardoor de man achterover in zijn stoel valt. Hij is genezen. De muziek dreunt door de zaal en het publiek roept: ‘In Jezus’ naam, amen!’

Maar niet iedereen is overtuigd van Popoffs gaven. Een van de sceptici is de goochelaar James Randi. Dankzij zijn kennis van goocheltrucs weet hij als geen ander hoe je mensen voor de gek houdt.

Randi ziet Popoffs ‘wonderen’ als pure oplichterij, om zieke, wanhopige mensen geld uit de zak te kloppen. Tijdens een show in 1986 zet hij alles op alles om Popoff te ontmaskeren.

Popoff is wonderkind

Peter Popoff leidde al vroeg een leven van leugens. Hij werd in 1946 in Oost-Berlijn geboren en emigreerde als kind naar de VS. Vanaf de jaren 1960 preekte hij samen met zijn vader George op christelijke opwekkingsbijeenkomsten. In advertenties daarvoor werd Peter ‘The Miracle Boy Evangelist’ genoemd.

Dankzij gaven van God kon Peter de toekomst voorspellen en zieken genezen via handoplegging – tegen betaling uiteraard.

Om het wonder nog wat aan te dikken, was Peter volgens de advertenties in de oorlog geboren in een schuilkelder en had hij een Siberisch gevangenkamp overleefd.

De zwendel bracht brood op de plank voor de familie Popoff, maar Peter wilde meer. In 1971 trouwde hij met Elizabeth Armstrong en vond hij een bondgenoot voor zijn grote oplichterstruc: gebedsgenezing.

De eerste stap was de stichting van een kerk. Volgens de Amerikaanse belastingregels zijn kerken vrijgesteld van belasting- en rapportageplicht. Nu konden de oplichterspraktijken dan echt beginnen.

Bejaarden en zieken sturen geld

In advertenties beloofde Peter Popoff genezing aan wie een beschrijving van zijn kwalen naar zijn kerk in Upland, Californië zou sturen. Dan zou Popoff Gods hulp aanroepen door bij de brieven te bidden.

De post stroomde binnen. De enveloppen bevatten vaak een briefje van 10 of 20 dollar als dank en als steun voor de activiteiten van de kerk. De afzenders waren doorgaans arme gepensioneerden, die geen dokter konden betalen.

De zieken bezochten ook Popoffs opwekkingsbijeenkomsten, waarbij hij zei dat God hem de zieken aanwees en hem hielp om hun aandoeningen, van kanker tot hartritmestoornissen, te genezen.

‘Bevrijd u van de duivel!’ riep Popoff, terwijl hij het potje met levensreddende pillen van de zieke weggooide.

Op bevel van Popoff stonden verlamde mensen op uit hun rolstoel en deden ze een vreugdedansje voor de enthousiaste menigte. In werkelijkheid waren ze helemaal niet ziek – ze werden door de Popoffs betaald om een toneelstukje op te voeren.

Op den duur besloot het echtpaar de wonderen van Popoff uit te zenden via de landelijke televisie.

Brieven worden misbruikt

Vanaf de jaren 1970 was genezing via het tv-scherm big business in de VS. Zo bracht het Christian Broadcasting Network (CBN) tv-shows waarin dominees de kijkers gezondheid, geluk en rijkdom beloofden – als ze maar in God geloofden en geld doneerden.

Tv-dominees als Jim Bakker en Walter Grant werden miljonair doordat duizenden naïeve Amerikanen hun geld stuurden. De shows werden ’s nachts uitgezonden, als de zendtijd het goedkoopst was en veel eenzame, zieke mensen alleen thuiszaten. Voor hen waren de beloften van de predikanten een lichtpuntje in het donker.

Het echtpaar Popoff pakte het gewiekster aan. Ze bewaarden de namen en adressen van de mensen die hen aanschreven, en om de week kregen ruim 100.000 goedgelovige Amerikanen een brief van Peter Popoff met loze beloften en een verzoek om meer geld.

‘Ik schrijf deze brief precies zoals God het me gezegd heeft,’ begon elke brief. ‘Ik voel duidelijk dat ik u moet vertellen dat u een wonder kunt verwachten!’

Al Popoffs brieven, zowel handgeschreven als getypt, waren kopieën van dezelfde tekst, en Popoff ging schaamteloos om met zijn donateurs.

‘Op tv zei hij dat hij bad bij de brieven die hij kreeg. Maar ze bleven een maand liggen en dan haalde ik ze door de shredder,’ vertelde Mike Delaney, het manusje-van-alles van de Popoffs, later.

Door de brieven te vernietigen voorkwam het echtpaar dat andere tv-dominees de gegevens van de naïeve afzenders in handen konden krijgen.

In 1984 leverde de zwendel de Popoffs een half miljoen dollar (1 miljoen euro nu) per maand op. Geld van zieke, arme mensen bekostigde hun champagnefeestjes, huizen en wagenpark aan Mercedessen.

Een deel van het geld werd besteed aan een professioneel tv-team met geluidstechnici, zodat Popoffs shows via 51 tv-kanalen en 40 radiostations konden worden uitgezonden. De goochelaar James Randi woonde meerdere optredens bij, en in 1986 besloot hij de Popoffs te ontmaskeren.

Hoortoestel wekt argwaan

James Randi werd bekend toen hij in 1973 de wereldberoemde illusionist Uri Geller ontmaskerde, die beweerde via telekinese lepels te kunnen buigen. Randi deed Gellers truc moeiteloos na en legde uit dat iedereen met een beetje handigheid hetzelfde kon doen.

Volgens Randi waren Popoffs religieuze shows ook boerenbedrog. Met een team van vrijwilligers bezocht hij de shows waar de dominee de zieken op miraculeuze wijze bij naam kende.

Tijdens een optreden in februari 1986 hield een van de vrijwilligers Popoff in het oog toen deze heen en weer liep om zijn publiek te enthousiasmeren.

De vrijwilliger deed alsof hij per ongeluk tegen Popoff opbotste en zag dat de dominee in zijn linkeroor iets droeg dat op een hoortoestel leek. Als Popoff alles kon genezen, waarom dan niet zijn eigen doofheid, vroeg Randi zich daarop af.

Een andere vrijwilliger, elektronica-expert Alec Jason, vermoedde dat het apparaat een radio-ontvanger was. Bij de volgende show in The San Francisco Civic Auditorium smokkelde hij een scanner de zaal in waarmee hij alle radiofrequenties kon afzoeken. Op frequentie 39,17 MHz (middengolf) hoorde hij een vrouwenstem. Het was de stem van Popoffs vrouw Elizabeth:

‘Ha Petey, ik hou van je. Ik praat tegen je, hoop dat je me kunt horen. Ik zoek de namen nu op.’

Lachen om terminaal zieke vrouw

Terwijl Jason meeluisterde, gaf Elizabeth Popoff haar man de namen door van zieke mensen in het publiek. Randi wist dat zij en haar assistenten voor aanvang van de show een praatje maakten met bezoekers om zo informatie los te krijgen.

Ook Randi’s vrijwilligers waren uitgehoord, maar zij hadden een valse naam en een verzonnen ziekte opgegeven. Een aantal van hen was vervolgens door Popoff naar voren geroepen en ‘genezen’.

Vóór elke show schreef Elizabeth Popoff de namen en kwalen van zieke toeschouwers op kaartjes, die ze meenam naar de tv-bus achter het gebouw waar de show plaatsvond.

‘Ruth Boyd. Benen, aderen, opgezette voeten, rug, geheugen,’ stond er op een van de kaartjes die Randi na een show vond.

Maar de recorder van Alec Jason ving meer op. Elizabeth Popoff en een assistent hadden na het laatste bericht aan Popoff de microfoon in de tv-bus aan laten staan.

‘Dikke kont!’ lachten de twee vrouwen terwijl de camera in de zaal inzoomde op een terminaal zieke vrouw.

Toen Randi Jasons opname hoorde, wist hij dat ze genoeg bewijs hadden om het echtpaar Popoff neer te halen.

Popoff op tv ontmaskerd

De Amerikaanse tv-kijkers stonden versteld toen James Randi op 22 april 1986 deelnam aan de populaire The Tonight Show. Presentator Johnny Carson had hem gevraagd de opname van de stem van Elizabeth Popoff af te spelen, terwijl er beelden werden getoond van Popoffs show in San Francisco.

Zodra de dominee via zijn oortje een naam doorkreeg, riep hij deze door de zaal, waarop de zieke toeschouwer zich bekendmaakte. Het bedrog was duidelijk: niet God, maar Popoffs vrouw vertelde hem wie er ziek waren.

Na de onthulling rinkelden de telefoons in Upland onophoudelijk. De Popoffs beweerden dat de stem op de opname van een actrice was, maar het mocht niet baten. Op 6 januari 1987 moesten ze hun kerk sluiten. Popoff werd failliet verklaard en verdween van tv.

Toch hebben we het laatste nog niet gehoord van Elizabeth en Peter Popoff. Tegenwoordig verkopen ze onder andere zegeningen op televisie, en naar verluidt hebben ze een miljoenenomzet. Het echtpaar is nog lang niet klaar met het misleiden van goedgelovige, wanhopige mensen in de naam van God.