Qua aanhangers is het hindoeïsme de op twee na grootste religie ter wereld, na de islam en het christendom.
Het hindoeïsme wordt daarom altijd genoemd als een van de vijf wereldreligies, samen met de islam, het jodendom, het christendom en het boeddhisme.
Afgezien van zijn omvang heeft het hindoeïsme echter weinig gemeen met de andere wereldreligies.
Lees hier meer over religieuze praktijken in het hindoeïsme en leer acht van de belangrijkste hindoegoden kennen.
Inhoud
- Een diverse religie
- Karma, samsara en moksha: De hindoeïstische weg naar bevrijding
- Hoe wordt het hindoeïsme beoefend?
- Opgetekend door de Ariërs
- In de Purusa-hymne wordt het kastenstelsel beschreven
- Vloeiende overgang van Vedische religie naar hindoeïsme
- Hoeveel goden zijn er in het hindoeïsme?
- Acht belangrijke hindoegoden
Een diverse religie
Een klein deel van de ongeveer 1,4 miljard inwoners van India.
Terwijl christenen of moslims overal ter wereld in dezelfde god geloven, hetzelfde boek lezen en dezelfde rituelen hebben, zijn hindoes eerder verbonden door etniciteit dan door religieuze praktijken.
Er zijn geen universele rituelen en dogma’s binnen het hindoeïsme, net zomin als er één god of één stichter van de religie is.
Het hindoeïsme is een diverse godsdienst, met een breed scala aan goden, rituelen en overtuigingen. Wat die gemeen hebben, is dat ze hun oorsprong vinden in de oude Vedische geschriften.
Vooral de Veda’s en Upanishads zijn daarbij erg belangrijk geweest.
In de Veda’s en Upanishads worden centrale hindoeïstische overtuigingen beschreven in levendige verhalen over het begin en het einde van de wereld, de toorn en de straf van de goden en de rol van de mens in de chaos waarin hij geboren wordt.
Karma, samsara en moksha: De hindoeïstische weg naar bevrijding
Het hindoeïsme houdt van kleur. Dat zie je vaak terug in de tempels van de religie – hier in Tamil Nadu in het zuiden van India.
De meest centrale hindoeïstische overtuigingen zijn de ideeën van samsara en karma.
In het hindoeïsme gelooft men in wedergeboorte of reïncarnatie als onderdeel van samsara, het levenswiel. Samsara is een cyclus van reïncarnaties die doorgaat zolang de ziel, de atman, in onwetendheid leeft.
Deze reïncarnaties variëren in rang en status afhankelijk van iemands karma. Het maakt dus uit hoe je je in dit leven gedraagt.
Door goede daden te verrichten kun je karma opbouwen dat je ziel naar een betere reïncarnatie kan helpen.
De ultieme verlossing of bevrijding uit samsara wordt in het hindoeïsme moksha genoemd. Hier is men verenigd met de universele god, Brahma.
Hoe wordt het hindoeïsme beoefend?
Er zijn veel verschillende rituelen die een belangrijke rol spelen in het hindoeïsme: meditatie, gebed, yoga, recitatie van religieuze teksten en dagelijkse offers zijn maar een paar van de vele hindoeïstische rituelen.
Het puja-ritueel wordt dagelijks uitgevoerd
Een van de belangrijkste rituelen zijn de dagelijkse offers.
Al in de Vedische geschriften werd het offerritueel beschreven en in de Bhagavad Gita, die deel uitmaakt van het epos Mahabharata, wordt het offerritueel vastgelegd als een religieuze plicht.
De dagelijkse offers worden ook wel puja genoemd en bestaan uit offergiften aan goden, die meestal worden voorgesteld door een beeld of afbeelding. De offergift kan bijvoorbeeld bestaan uit wierook en bloemen.
Puja-rituelen kunnen zowel thuis als in een tempel worden uitgevoerd. Het belangrijkste is dat de god wordt behandeld als een geëerde gast. Daarom is het ook gebruikelijk om de offergiften aan te passen aan de wensen van de specifieke god.
Kleurrijke feesten ter ere van de goden
Naast offerrituelen kent het hindoeïsme veel feesten ter ere van specifieke goden.
De god Shiva wordt bijvoorbeeld gevierd op de jaarlijkse feestdag Mahashivaratri, terwijl de verjaardag van de god Krishna wordt gevierd op Janmashtami.
Bovendien wordt elk jaar rond oktober en november het lichtjesfeest Divali gehouden. Tijdens dit feest versieren de mensen traditioneel hun huizen met een groot aantal olielampjes.
De lampjes zijn ter ere van de godin Lakshmi, die naar men zegt het komende jaar geluk brengt aan hindoes die hun huizen goed schoon en mooi hebben gemaakt en het afgelopen jaar goede hindoes zijn geweest.
Overgangsrituelen in het hindoeïsme
Net als de meeste andere religies kent het hindoeïsme een aantal overgangsrituelen. Deze worden samskara-rituelen genoemd en markeren het leven van de mens van geboorte tot dood.
Sommige van deze overgangsrituelen zijn kinderrituelen. Het doel van deze rituelen is het kind te zuiveren en de nieuwe fase die het ingaat te markeren.
Overgangsrituelen in de kindertijd zijn bijvoorbeeld het reciteren van mantra’s bij de geboorte van het kind, het afscheren van het haar als het kind een paar jaar oud is en het prikken van gaatjes in de oren.
Naast kinderrituelen zijn er ook overgangsrituelen in verband met onderwijs, het huwelijk en begrafenissen. Wat deze overgangsrituelen gemeen hebben, is dat er mantra’s uit religieuze geschriften worden gereciteerd.
Opgetekend door de Ariërs
Doordat de term ‘ariër’ in Hitler-Duitsland werd misbruikt, is het een beladen woord geworden. Deze litho uit ca. 1910 uit Hutchinson’s History of the Nations beschrijft de komst van de Ariërs in India. De Ariërs worden hier niet afgeschilderd als übermenschen, zoals bij de nazi’s, maar eerder als onbeschaafde wilden, wat ongetwijfeld even onhistorisch is.
Het hindoeïsme is gebaseerd op de Vedische geschriften, die dateren uit 1500-500 v.Chr. Ze werden opgeschreven door de Ariërs, een Indo-Europees volk. Ze beschrijven de overtuigingen van de Vedische religie, die in deze periode dominant was in de Indusvallei.
De Ariërs waren een stammenvolk dat zich tussen ongeveer 1500 en 1000 v.Chr. in de Indusvallei vestigde. Ze waren akkerbouwers en veedrijvers en vereerden de goden die met de natuur waren verbonden.
Hun religieuze geschriften vertellen over de scheppingsverhalen, offerrituelen en goden van de Vedische religie.
In de Purusa-hymne wordt het kastenstelsel beschreven
Een van de belangrijkste teksten in de Vedische religie is de Purusa-hymne, geschreven rond 1500-500 v.Chr.
De hymne is een scheppingsmythe, waarin wordt verklaard hoe goden uit de oertijd de oermens Purusa offerden en uit dit offer de wereld schiepen.
Ook wordt in deze tekst het kastenstelsel, waarbij Hindoes in kasten worden ingedeeld, beschreven. Volgens het kastenstelsel behoren Hindoes vanaf hun geboorte tot een van de volgende kasten:
- Priesterlijke kaste (brahmanen)
- Strijderskaste (kshatriya’s)
- Handelskaste (vaishya’s)
- Burger- en arbeiderskaste (shudra’s)
De kasten zijn gerangschikt in een hiërarchie op basis van zuiverheid en status, waarbij de priesterkaste de meest bevoorrechte is.
Naast de vier kasten zijn er ook kastelozen (dalits). Hoewel het in India sinds 1950 illegaal is om te discrimineren op basis van kaste, is het kastenstelsel nog steeds diep geworteld in de Indiase cultuur.
Ritueel baden in de Ganges om zonden weg te wassen blijft een centraal religieus gebruik in het hindoeïsme.
Wanneer is het hindoeïsme ontstaan?
Het hindoeïsme heeft niet één enkele stichter, dus het is moeilijk te zeggen wanneer het precies is ontstaan.
Het wordt echter vaak gezien als de oudste religie ter wereld, omdat het hindoeïsme is gebaseerd op geschriften die bijna 4000 jaar oud zijn.
Vloeiende overgang van Vedische religie naar hindoeïsme
De overgang van Vedische religie naar hindoeïsme is vloeiend, maar vanaf ongeveer 400 voor Christus begonnen de mensen te geloven in persoonlijke goden zoals Shiva en Vishnu, wat een verschuiving in het religieuze landschap betekende.
Tijdens de Guptadynastie, die rond 320-550 n.Chr. over Noord-India heerste, werd het hindoeïsme de dominante godsdienst in de regio.
Het klassieke hindoeïsme dat in deze periode floreerde, werd gevormd door het geloof in persoonlijke goden en de verdere ontwikkeling van het begrip dharma in het religieuze geschrift Bhagavad Gita.
Dharma beschrijft de religieuze plichten die een rechtschapen hindoe heeft. Deze plichten variëren naargelang iemands kaste, geslacht en levenssituatie.
Hoeveel goden zijn er in het hindoeïsme?
Hindoeïstische godenfiguren bij tempel in Sri Lanka.
Je hebt misschien wel gehoord van Brahma de schepper, Vishnu de instandhouder en Shiva de vernietiger. Deze drie hindoegoden vertegenwoordigen elk hun deel van de schepping van de wereld en vormen samen de Trimurti, wat ‘de drie vormen’ betekent.
Maar de drie scheppergoden zijn lang niet de enige hindoegoden. Er zijn talloze goden, elk met hun eigen complexe persoonlijkheid.
In de Vedische geschriften worden 33 goden vermeld, maar elders wordt het aantal goden beschreven als ’330 miljoen’, met andere woorden: ‘oneindig’.
Dit zijn acht van de belangrijkste hindoegoden.
Acht belangrijke hindoegoden
Brahma
- Kenmerken: Brahma wordt vaak afgebeeld als een bebaarde man met vier hoofden.
- Eigenschappen: Brahma staat voor de scheppende en dragende kracht in de wereld en is een van de drie goden die samen de Trimurti vormen.
- Vieringen: Hoewel Brahma een scheppergod is, wordt hij zelden gevierd. Dat komt omdat er maar heel weinig hindoesekten zijn die specifiek Brahma vereren.
Vishnu
- Kenmerken: Vishnu wordt vaak afgebeeld met een blauwe huid, vier armen en heel veel sieraden en bloemen om hem heen. Vishnu’s vrouw is Lakshmi.
- Eigenschappen: Van de drie goden die de Trimurti vormen, is Vishnu de onderhoudende god. Vishnu is vredelievend en vertegenwoordigt orde, rechtvaardigheid en waarheid.
- Vieringen: Vishnu is ook een hindoefeest dat de eerste dag van het astronomische jaar markeert. Op die dag worden zowel Vishnu als zijn avatar Krishna gevierd.
Shiva
- Kenmerken: Shiva wordt vaak dansend afgebeeld met een trommel of drietand in een van zijn vier handen. Shiva’s vrouw is Durga.
- Eigenschappen: Shiva is een van de drie goden die de Trimurti vormen. Hoewel Shiva staat voor dood en vernietiging, worden aan de god ook regeneratieve krachten toegeschreven.
- Vieringen: Ondanks zijn destructieve rol wordt Shiva vaak gevierd. In feite wordt Shiva elke maand geëerd op Shivaratri en eenmaal per jaar op Mahashivaratri.
Durga
- Kenmerken: Durga wordt ook Parvati genoemd en wordt vaak afgebeeld op een tijgerachtige kat en met wapens in al haar acht handen. Durga’s man is Shiva.
- Eigenschappen: Durga staat bekend als een godin die de rechtvaardigen beschermt en het kwaad bestrijdt.
- Vieringen: Elk jaar wordt Durga tijdens het Durga Puja-feest geëerd voor haar overwinning op de demon Mahishasura.
Lakshmi
- Kenmerken: Lakshmi wordt afgebeeld met vier armen en zittend of staand op een roze lotusbloem. Lakshmi’s man is Vishnu.
- Eigenschappen: Lakshmi komt van het woord ‘laksya’, dat in het Sanskriet ‘doel’ betekent, wat past bij het feit dat Lakshmi de godin van voorspoed en vooruitgang is.
- Vieringen: Lakshmi wordt elk jaar gevierd op het lichtjesfeest Divali.
Sarasvati
- Kenmerken: Sarasvati wordt afgebeeld met vier armen, vaak spelend op de vina, een muziekinstrument.
- Eigenschappen: Sarasvati is de godin van de kunst, wijsheid en muziek. Ze is de dochter van Shiva en Durga en de moeder van de Vedische geschriften.
- Vieringen: Tijdens Sarasvati Puja, meestal in januari of februari, eren hindoes Sarasvati door boeken bij haar beeld te plaatsen.
Krishna
- Kenmerken: Krishna wordt vaak afgebeeld met een blauwe huid, spelend op een verleidelijke fluit.
- Eigenschappen: Krishna is de god van liefde en mededogen en een avatar van Vishnu. Krishna wordt ook verschillende keren genoemd in de religieuze tekst Bhagavad Gita.
- Vieringen: Krishna wordt samen met Vishnu gevierd op het Vishnu-lentefeest, en ook op de verjaardag van de god zelf, op Janmashtami.
Ganesha
- Kenmerken: Ganesha is de zoon van Shiva en Parvati en wordt altijd afgebeeld met een olifantenhoofd.
- Eigenschappen: Ganesha is de god van succes, kennis en voorspoed, en is daarom een van de populairste hindoegoden.
- Vieringen: Ganesha wordt elk jaar gevierd op het Ganesh Chaturthi-feest, wanneer hindoes de geboortedag van Ganesha herdenken.
6 feiten over het hindoeïsme
De samenvloeiing van de rivieren Indus en Zanskar in de Indiase regio Ladakh.
Wat is hindoeïsme?
De Indus
Het hindoeïsme is een religie die vooral in verband wordt gebracht met India. Het woord ‘hindoe’ verwijst naar de rivier de Indus, die door Tibet (China), India en Pakistan stroomt en bij de Pakistaanse stad Karachi uitmondt in de Arabische Zee.
Een miljard hindoes
Er zijn wereldwijd ongeveer een miljard hindoes, zo’n 15% van de wereldbevolking. 94% van alle hindoes woont in India.
Polytheïstische religie
Het hindoeïsme kent vele goden en wordt daarom vaak een polytheïstische religie genoemd, in tegenstelling tot de monotheïstische religies: de islam, het jodendom en het christendom.
Vedische geschriften
De fundamenten van het hindoeïsme komen uit de Vedische geschriften, waarvan sommige dateren van rond 1500 v.Chr., wat het hindoeïsme de oudste godsdienst ter wereld maakt.
Heilige heldendichten
Het hindoeïsme is, naast de Vedische geschriften, gebaseerd op de heilige heldendichten Mahabharata en Ramayana.
Sanskriet
Sanskriet is de heilige taal van het hindoeïsme, en alle religieuze geschriften zijn oorspronkelijk in het Sanskriet geschreven.