Waarom ligt er een Russische plaats in Noorwegen?
In het hoge noorden, op de Archtische eilandengroep Spitsbergen, ligt Barentsburg: een plaats op Noors grondgebied die in de praktijk Russisch is. Voor de verklaring moeten we zo’n 100 jaar terug in de tijd.
Hoewel de Sovjet-Unie al sinds 1991 niet meer bestaat, kijkt Lenin nog uit over Barentsburg op Spitsbergen.
Russische vlaggen wapperen in de ijzige poolwind. De straten hebben Russische namen. En een buste van Lenin kijkt uit over de plaats, waar een groot bord verkondigt: ‘Het communisme is ons doel.’
Het had een uithoek van Rusland kunnen zijn, maar het gaat om een mijnbouwnederzetting op de Noorse eilandengroep Spitsbergen in de Barentszzee.
Hoewel het formeel Noors grondgebied is, is Barentsburg de facto al meer dan een eeuw Russisch en wonen er 300 tot 400 Russen en Oekraïners.
De verklaring voor deze merkwaardige situatie is te vinden in het Spitsbergenverdrag uit 1920.
46 landen spraken af dat Noorwegen Spitsbergen mocht hebben, maar dat alle ondertekenaars het recht hadden om er economische activiteiten te ontplooien, zoals mijnbouw en visserij.
De Sovjet-Unie greep deze kans, en sindsdien bestuurt het staatsmijnbouwbedrijf Arktikugol Barentsburg in de praktijk.
VIDEO: Bekijk de Russische parade in Barentsburg
Rusland kreeg voet aan de grond
De steenkoolproductie is niet zo belangrijk meer, en tegenwoordig is Barentsburg vooral een overblijfsel van vervlogen tijden.
Toch is Barentsburg nog steeds van grote waarde voor Rusland.
Het geeft Rusland een strategische aanwezigheid in het Noordpoolgebied, dat naar verwachting in de toekomst geopolitiek belangrijker zal worden en waar potentieel olie en gas te halen zijn.
Barentsburg was onlangs nog in de publiciteit in verband met de Russische inval in Oekraïne.
De Oekraïense inwoners verlieten Barentsburg na het uitbreken van de oorlog – het eind van 100 jaar samenleven. Op 9 mei 2023, de Russische nationale feestdag, organiseerden de Russische inwoners een parade onder leiding van de consul-generaal om hun steun te betuigen aan president Vladimir Poetin. Er waren sneeuwscooters, bestuurd door Russen in legerkleding, vrachtwagens en zelfs een helikopter om het op een echte militaire parade te laten lijken.