Wikimedia Commons
Tsjetsjenië – Poetin en Kadyrov

Tsjetsjenië – van Ruslands zorgenkind tot Poetins jaknikker

De lange strijd van de Tsjetsjenen om zich los te maken van Rusland werd gesmoord in de omhelzing van Poetin en Kadyrov.

De meer dan 200 jaar lange strijd tussen Tsjetsjenië en grote buur Rusland heeft de Tsjetsjenen veel leed berokkend.

Het bergstaatje in de noordelijke Kaukasus is onder de voet gelopen en zeker twee keer platgebombardeerd, en vele inwoners zijn gedeporteerd door de grootmacht.

Dit is de turbulente geschiedenis van Tsjetsjenië – van Catharina de Grote tot Ramzan Kadyrov.

Het lastige uithoekje

Het valt nog niet mee om Tsjetsjenië te spotten op een kaart van het grootste land ter wereld, Rusland.

De Russische deelrepubliek is niet groter dan Koeweit en ligt in het Kaukasusgebergte, dat zich uitstrekt van de Zwarte tot de Kaspische Zee.

Toch heeft Tsjetsjenië het Rusland knap lastig gemaakt.

Al twee eeuwen lang proberen separatisten Tsjetsjenië met geweld te ontworstelen aan de Russische wurggreep en er een zelfstandige islamitische staat van te maken.

Dit heeft, op zijn zachtst gezegd, de betrekkingen tussen de Tsjetsjenen en Russen geen goed gedaan, en in de jaren 1990 sloeg de vlam in de pan en werden er twee bloedige oorlogen uitgevochten, waarbij zo’n 160.000 Tsjetsjeense burgers omkwamen.

Ligging Tsjetsjenië in Rusland

Tsjetsjenië als klein vlekje in het enorme Rusland. Tsjetsjenië ligt ten noorden van het 1100 kilometer lange Kaukasusgebergte, dat de grens vormt tussen Rusland en de voormalige Sovjetrepublieken Georgië, Azerbeidzjan en Armenië.

© Wikimedia Commons

De Kaukasusoorlog

De Tsjetsjenen zijn een van de zeker 40 volken van de Kaukasus, waar ruim 20 miljoen mensen wonen.

Ze zijn in de loop der eeuwen onderworpen door grootmachten als het Byzantijnse Rijk, Mongolië, Perzië, het Ottomaanse Rijk en nu dus Rusland.

De Russische heerschappij over de Kaukasus is terug te voeren tot de jaren 1760, toen tsarina Catharina de Grote haar grondgebied fors uitbreidde.

Rusland wilde de noordelijke Kaukasus, waar Tsjetsjenië ligt, inlijven, maar de islamitische inwoners hadden daar geen trek in.

Het gevolg was de Kaukasusoorlog van 1817 tot 1864.

Imam Sjamil geeft zich over aan Russische graaf.

Rebellenleider en nationale held van Tsjetsjenië imam Sjamil geeft zich op 25 augustus 1859 over aan de Russische graaf Barjatinski. Schilderij van de Russische schilder Alexei Danilovitsj Kivsjenko (1851-1895).

© Wikimedia Commons/Aleksey Kivshenko

Aan de ene kant stonden de machtige Russische tsaren met hun grote leger. Tegenover hen stond het arme Tsjetsjeense volk onder leiding van de heilige imam Sjamil.

Het Tsjetsjeense rebellenleger werd in 1859 definitief verslagen, waarna Tsjetsjenië officieel onder Rusland kwam.

Onafhankelijk – voor even

Tsjetsjenië lag in puin na de oorlog.

Steden en dorpen waren platgebrand, en naar schatting was de helft van de bevolking omgekomen.

De Tsjetsjeense bevolking kookte over van haat jegens Rusland. Ze spraken liever Arabisch dan Russisch en geloofden in Allah, niet in de christelijke god van de Russen.

Toen Vladimir Lenin aan de macht kwam tijdens de Russische Revolutie van 1917, probeerde hij een verzoenende koers te varen ten opzichte van de lastige republiek.

In een verklaring aan de moslims van het Russische Rijk stelde hij:

‘In de toekomst zijn uw geloof en tradities, uw nationale en culturele instellingen vrij en onschendbaar. Bouw uw nationale leven vrij en ongehinderd op. Het is uw recht.’

Toren in de bergen van Tsjetsjenië

In het onherbergzame zuiden van Tsjetsjenië zochten de opstandelingen hun toevlucht tijdens de onafhankelijkheidsoorlogen.

© Shutterstock

De Tsjetsjeense geschiedenis – in hoofdlijnen

Traditionele klederdrachten in de Kaukasus

Traditionele klederdrachten uit de Kaukasus van eind 19e eeuw. De man en vrouw links zijn Tsjetsjeens. De Kaukasische volken zijn van links naar rechts: Osseten, Tsjerkessiërs, Kabardijnen en Tsjetsjenen.

© Wikimedia Commons

Ingelijfd bij de Sovjet-Unie

Twee kaarten van Tsjetsjenië

Tsjetsjenië bestaat uit meer dan bergen alleen. Aan de noordkant van de rivier de Terek, die van oost naar west door het land stroomt, is het een stuk platter en toegankelijker. Op de tweede kaart zie je goed dat de rivieren het karakter van Tsjetsjenië voor een groot deel bepalen.

© Wikimedia Commons

De leiders van de bergvolken in de noordelijke Kaukasus, waaronder dus de Tsjetsjenen, namen de communistische leider letterlijk en riepen op 11 mei 1918 de Bergrepubliek van de Noordelijke Kaukasus uit.

Maar dat was nu ook weer niet de bedoeling. Lenin wilde niet dat het gebied volledig autonoom zou worden en in 1919 stuurde hij het Rode Leger erop af.

Drie jaar later, in 1922, werden alle Kaukasische staten opgenomen in de nieuwe Sovjet-Unie.

Tsjetsjenië kreeg de status van autonoom gebied, en in 1934 werd dit samengevoegd met het gebied van de Ingoesjeten.

Vanaf 1936 gingen de twee regio’s samen verder als de Tsjetsjeens-Ingoesjetische Autonome Socialistische Sovjetrepubliek.

Stalin deporteert 400.000 Tsjetsjenen

Tsjetsjenen keren terug na deportatie in 1957.

Tsjetsjeense burgers in de Kirgizische hoofdstad Bisjkek wachten in 1957 op een rit naar Tsjetsjenië.

© Wikimedia Commons

De Russen deelden echter nog de lakens uit, en de autonomie bestond alleen in naam.

Daarom bleven de Tsjetsjeense rebellen in de jaren 1930 en begin 1940 voor zelfstandigheid strijden.

In 1944 had Sovjetleider Jozef Stalin tabak van de dwarse islamitische minderheid.

Hij hief de republiek op en deporteerde de bevolking, 400.000 Tsjetsjenen en 90.000 Ingoesjeten, naar Centraal-Azië.

Het aantal slachtoffers is onbekend, maar zo’n 40 procent van de gedeporteerden zou zijn omgekomen, veelal tijdens de reis in onverwarmde goederenwagons.

Volgens de Sovjetautoriteiten was de deportatie een straf voor het verraad dat de Tsjetsjenen hadden gepleegd door in de Tweede Wereldoorlog met de Duitsers te collaboreren.

In werkelijkheid wilden Stalin en de Sovjettop echter van de hinderlijke islamitische minderheid af.

Na de dood van Stalin in 1953 maakte de Sovjet-Unie officieel excuses voor de deportaties, en in 1956 werd Tsjetsjenië weer een autonome republiek.

Eind jaren 1950 waren de meeste Tsjetsjenen teruggekeerd van ballingschap.

De Eerste Tsjetsjeense Oorlog

Massagraf in Tsjetsjenië

Een Russische soldaat staat op een massagraf met dode Tsjetsjenen in het dorp Saadi-Kotar (Russisch: Komsomolskoje), waar in de Tweede Tsjetsjeense Oorlog een bloedbad plaatsvond.

© Wikimedia Commons

De deportaties hadden de Tsjetsjeense haat jegens de Russen aangewakkerd, en in de decennia daarna wilden steeds meer Tsjetsjenen zich ontdoen van het communistische juk.

Na de val van de Sovjet-Unie riep Tsjetsjenië de onafhankelijkheid uit, maar daar wilde de nieuwe Russische president, Boris Jeltsin, niets van weten.

Omdat Tsjetsjenië anders dan voormalige Sovjetrepublieken als Georgië en Armenië ‘slechts’ een autonome republiek was, kon het zich niet van Rusland afscheiden.

De Russische wet bepaalde dat de in totaal 21 autonome republieken bij Rusland hoorden, ook al was de Sovjet-Unie opgeheven.

Het conflict tussen de opstandige republiek en Rusland escaleerde in de jaren 1990, en in 1994 reden Russische tanks Tsjetsjenië binnen.

In de 20 maanden daarna probeerden de Russen de Tsjetsjeense opstand de kop in te drukken door een groot offensief van het leger.

In eerste instantie werden de rebellen de bergen in gejaagd, maar later wisten de separatisten het Russische leger terug te drijven.

De Tweede Tsjetsjeense Oorlog

Soldaat tijdens de oorlog in Grozny

Een Tsjetsjeense soldaat met het gebombardeerde presidentiële paleis in Grozny op de achtergrond, januari 1995.

© Wikimedia Commons

In 1996 werd er een wapenstilstand gesloten, waarmee Tsjetsjenië in de praktijk zelfstandig werd.

Dat zinde Vladimir Poetin niet, en toen hij in 1999 aan de macht kwam, begon hij de Tweede Tsjetsjeense Oorlog.

Officieel eindigde de oorlog rond 2002 met een Russische overwinning.

In 2005 maakten de Tsjetsjeense autoriteiten het officiële aantal slachtoffers van de twee oorlogen bekend: 160.000 burgers.

Ook na het eind van de oorlog gingen de gevechten tussen Tsjetsjenen en Russen door.

En na de eeuwwisseling pleegden geradicaliseerde Tsjetsjeense groepen een aantal bloedige terreuraanslagen.

In 2002 gijzelden Tsjetsjeense rebellen ruim 800 mensen in een theater in Moskou. Alle 40 gijzelnemers werden gedood door Russische speciale eenheden, en 130 gijzelaars kwamen om na het inhaleren van een gas dat tijdens de bevrijdingsactie in het theater was gepompt.

Twee jaar later gijzelden Tsjetsjeense terroristen 1300 kinderen, docenten en ouders in een school in Beslan. Daar kwamen 344 mensen bij om, voor meer dan de helft kinderen.

Poetins jaknikkers regeren Tsjetsjenië

Vladimir Poetin en Ramzan Kadyrov

Rusland en zijn deelrepubliek Tsjetsjenië liggen al eeuwen met elkaar overhoop. Na de Tweede Tsjetsjeense Oorlog sloten de presidenten van Rusland en Tsjetsjenië, Vladimir Poetin en Ramzan Kadyrov, een duivels pact.

© Wikimedia Commons

Nu wordt Tsjetsjenië bestuurd door een vertrouweling van Vladimir Poetin, de wrede dictator Ramzan Kadyrov.

Hij werd in 2007 president van de deelrepubliek nadat zijn voorganger en vader Achmed Kadyrov in 2004 was omgekomen bij een bomaanslag in de Tsjetsjeense hoofdstad Grozny.

Kadyrov jr. deelde vanaf 2004 de lakens uit, maar kon pas in 2007 officieel president worden omdat de minimumleeftijd daarvoor 30 jaar is.

En het is zonneklaar waar de loyaliteit van Ramzan Kadyrov ligt.

Dat bleek onlangs nog, toen Rusland op 24 februari 2022 Oekraïne binnenviel.

Kadyrov trekt ten strijde tegen Oekraïne in Prada-laarzen

Video

Een dag later hield Kadyrov een grote militaire parade voor het presidentiële paleis in Grozny (zie video).

Met dure designlaarzen van Prada en een lange baard kondigde Kadyrov aan dat ‘Tsjetsjeense strijders de heetste hotspots in Oekraïne zullen veroveren’.

Hij adviseerde de Oekraïense president Volodymyr Zelensky zich over te geven.

Met Ramzam Kadyrov in het zadel zorgt de Russische president Poetin ervoor dat de Tsjetsjeense zelfstandigheidsstrijd niet uitdraait op een derde oorlog.

De voormalige legerleider is namelijk een wrede tiran die geen middel schuwt om zijn vijanden – en dus die van Poetin – uit de weg te ruimen.

In 2017 stelden de VS economische sancties in tegen Kadyrov.

Volgens het ministerie van Financiën was hij schuldig aan moorden, verdwijningen, marteling en machtsmisbruik.

Vijf voorbeelden van de wrede Tsjetsjeense werkelijkheid

Ramzan Kadyrov in 2010 met Vitali Klytsjko

Ramzan Kadyrov wordt graag gezien met sterke mannen. Hier met de Oekraïner Vitali Klytsjko, voormalig wereldkampioen zwaargewicht boksen en de huidige burgemeester van Kyiv. De twee kunnen elkaar tegenwoordig waarschijnlijk niet meer luchten of zien.

© Shutterstock

Veel beestachtige daden van Ramzan Kadyrov leidden tot opschudding en protesten in het Westen. Dit is een bescheiden selectie.

Steun voor eerwraak

In 2009 sprak Kadyrov zijn steun uit voor de moord uit eerwraak op zeven vrouwen die de maanden daarvoor in de berm waren gevonden met kogels in het hoofd. Hij vond het volkomen terecht dat deze zedeloze vrouwen door mannelijke familieleden waren doodgeschoten.

Paintball tegen vrouwen op straat

Vrouwen die zonder hoofddoek over straat liepen in Tsjetsjenië, waren in 2010 plotseling opgejaagd wild. Meerdere vrouwen rapporteerden dat ze waren beschoten met paintguns door mannen in camouflagepakken die zeer sterk leken op de uniformen van de Tsjetsjeense veiligheidstroepen. Ramzan Kadyrov zei over de incidenten: ‘Ik weet niet (wie het zijn, red.), maar als ik ze tegenkom, zal ik ze bedanken.’

Kadyrovs zonen als MMA-vechters

In 2016 namen drie van Ramzan Kadyrovs zonen van tussen de acht en de tien jaar deel aan MMA-gevechten tegen leeftijdgenoten, die op tv werden uitgezonden. Mixed martial arts is een van de heftigste vormen van vechtsport: de deelnemers vechten in kooien en vrijwel alles is geoorloofd. Zelfs de Russische ombudsman leverde kritiek op het optreden, maar daar trok Kadyrov zich niks van aan.

Kadyrovs vechtersbazen

Ramzan Kadyrov nodigt graag tanende sterren uit om naar Tsjetsjenië te komen, vooral als het vechtersbazen van het type Jean-Claude Van Damme, Steven Seagal en Mike Tyson zijn. De Tsjetsjeense machopresident mag graag met deze mannen pronken.

Vervolging van homoseksuelen

Homo- en biseksuelen worden in Tsjetsjenië regelmatig vastgezet en gemarteld. Sommige mannen die gearresteerd waren vanwege hun geaardheid, zijn erin geslaagd Tsjetsjenië te ontvluchten, maar soms was hun vrijheid van korte duur en werden ze meteen weer ontvoerd en naar Tsjetsjenië teruggebracht. Het zal geen verrassing zijn hoe Ramzan Kadyrov zelf over homoseksualiteit denkt. Hij heeft laten weten dat geweld tegen homo’s weliswaar niet toegestaan is volgens de Tsjetsjeense wet, maar dat hij er volledig achter staat.