Tsjetsjenië – van Ruslands zorgenkind tot Poetins jaknikker

De Tsjetsjenen zijn een van de zeker 40 volken van de Kaukasus, waar ruim 20 miljoen mensen wonen.

Ze zijn in de loop der eeuwen onderworpen door grootmachten als het Byzantijnse Rijk, Mongolië, Perzië, het Ottomaanse Rijk en nu dus Rusland.

De Russische heerschappij over de Kaukasus is terug te voeren tot de jaren 1760, toen tsarina Catharina de Grote haar grondgebied fors uitbreidde.

Rusland wilde de noordelijke Kaukasus, waar Tsjetsjenië ligt, inlijven, maar de islamitische inwoners hadden daar geen trek in.

Het gevolg was de Kaukasusoorlog van 1817 tot 1864.

Aan de ene kant stonden de machtige Russische tsaren met hun grote leger. Tegenover hen stond het arme Tsjetsjeense volk onder leiding van de heilige imam Sjamil.

Het Tsjetsjeense rebellenleger werd in 1859 definitief verslagen, waarna Tsjetsjenië officieel onder Rusland kwam.

De leiders van de bergvolken in de noordelijke Kaukasus, waaronder dus de Tsjetsjenen, namen de communistische leider letterlijk en riepen op 11 mei 1918 de Bergrepubliek van de Noordelijke Kaukasus uit.

Maar dat was nu ook weer niet de bedoeling. Lenin wilde niet dat het gebied volledig autonoom zou worden en in 1919 stuurde hij het Rode Leger erop af.

Drie jaar later, in 1922, werden alle Kaukasische staten opgenomen in de nieuwe Sovjet-Unie.

Tsjetsjenië kreeg de status van autonoom gebied, en in 1934 werd dit samengevoegd met het gebied van de Ingoesjeten.

Vanaf 1936 gingen de twee regio’s samen verder als de Tsjetsjeens-Ingoesjetische Autonome Socialistische Sovjetrepubliek.

De Russen deelden echter nog de lakens uit, en de autonomie bestond alleen in naam.

Daarom bleven de Tsjetsjeense rebellen in de jaren 1930 en begin 1940 voor zelfstandigheid strijden.

In 1944 had Sovjetleider Jozef Stalin tabak van de dwarse islamitische minderheid.

Hij hief de republiek op en deporteerde de bevolking, 400.000 Tsjetsjenen en 90.000 Ingoesjeten, naar Centraal-Azië.

Het aantal slachtoffers is onbekend, maar zo’n 40 procent van de gedeporteerden zou zijn omgekomen, veelal tijdens de reis in onverwarmde goederenwagons.

Volgens de Sovjetautoriteiten was de deportatie een straf voor het verraad dat de Tsjetsjenen hadden gepleegd door in de Tweede Wereldoorlog met de Duitsers te collaboreren.

In werkelijkheid wilden Stalin en de Sovjettop echter van de hinderlijke islamitische minderheid af.

Na de dood van Stalin in 1953 maakte de Sovjet-Unie officieel excuses voor de deportaties, en in 1956 werd Tsjetsjenië weer een autonome republiek.

Eind jaren 1950 waren de meeste Tsjetsjenen teruggekeerd van ballingschap.

De deportaties hadden de Tsjetsjeense haat jegens de Russen aangewakkerd, en in de decennia daarna wilden steeds meer Tsjetsjenen zich ontdoen van het communistische juk.

Na de val van de Sovjet-Unie riep Tsjetsjenië de onafhankelijkheid uit, maar daar wilde de nieuwe Russische president, Boris Jeltsin, niets van weten.

Omdat Tsjetsjenië anders dan voormalige Sovjetrepublieken als Georgië en Armenië ‘slechts’ een autonome republiek was, kon het zich niet van Rusland afscheiden.

De Russische wet bepaalde dat de in totaal 21 autonome republieken bij Rusland hoorden, ook al was de Sovjet-Unie opgeheven.

Het conflict tussen de opstandige republiek en Rusland escaleerde in de jaren 1990, en in 1994 reden Russische tanks Tsjetsjenië binnen.

In de 20 maanden daarna probeerden de Russen de Tsjetsjeense opstand de kop in te drukken door een groot offensief van het leger.

In eerste instantie werden de rebellen de bergen in gejaagd, maar later wisten de separatisten het Russische leger terug te drijven.

In 1996 werd er een wapenstilstand gesloten, waarmee Tsjetsjenië in de praktijk zelfstandig werd.

Dat zinde Vladimir Poetin niet, en toen hij in 1999 aan de macht kwam, begon hij de Tweede Tsjetsjeense Oorlog.

Officieel eindigde de oorlog rond 2002 met een Russische overwinning.

In 2005 maakten de Tsjetsjeense autoriteiten het officiële aantal slachtoffers van de twee oorlogen bekend: 160.000 burgers.

Ook na het eind van de oorlog gingen de gevechten tussen Tsjetsjenen en Russen door.

En na de eeuwwisseling pleegden geradicaliseerde Tsjetsjeense groepen een aantal bloedige terreuraanslagen.

In 2002 gijzelden Tsjetsjeense rebellen ruim 800 mensen in een theater in Moskou. Alle 40 gijzelnemers werden gedood door Russische speciale eenheden, en 130 gijzelaars kwamen om na het inhaleren van een gas dat tijdens de bevrijdingsactie in het theater was gepompt.

Twee jaar later gijzelden Tsjetsjeense terroristen 1300 kinderen, docenten en ouders in een school in Beslan. Daar kwamen 344 mensen bij om, voor meer dan de helft kinderen.

Nu wordt Tsjetsjenië bestuurd door een vertrouweling van Vladimir Poetin, de wrede dictator Ramzan Kadyrov.

Hij werd in 2007 president van de deelrepubliek nadat zijn voorganger en vader Achmed Kadyrov in 2004 was omgekomen bij een bomaanslag in de Tsjetsjeense hoofdstad Grozny.

Kadyrov jr. deelde vanaf 2004 de lakens uit, maar kon pas in 2007 officieel president worden omdat de minimumleeftijd daarvoor 30 jaar is.

En het is zonneklaar waar de loyaliteit van Ramzan Kadyrov ligt.

Dat bleek onlangs nog, toen Rusland op 24 februari 2022 Oekraïne binnenviel.

Een dag later hield Kadyrov een grote militaire parade voor het presidentiële paleis in Grozny (zie video).

Met dure designlaarzen van Prada en een lange baard kondigde Kadyrov aan dat ‘Tsjetsjeense strijders de heetste hotspots in Oekraïne zullen veroveren’.

Hij adviseerde de Oekraïense president Volodymyr Zelensky zich over te geven.

Met Ramzam Kadyrov in het zadel zorgt de Russische president Poetin ervoor dat de Tsjetsjeense zelfstandigheidsstrijd niet uitdraait op een derde oorlog.

De voormalige legerleider is namelijk een wrede tiran die geen middel schuwt om zijn vijanden – en dus die van Poetin – uit de weg te ruimen.

In 2017 stelden de VS economische sancties in tegen Kadyrov.

Volgens het ministerie van Financiën was hij schuldig aan moorden, verdwijningen, marteling en machtsmisbruik.