Amerika is in rep en roer. In de scholen vliegen de kogels je om de oren, en daarbuiten de argumenten: moeten wapens vrij verkrijgbaar zijn of juist strikt gereguleerd worden?
Hier kijken we vooral naar de cijfers. Wat zeggen die over oorzaken en verbanden? Wat kan er gedaan worden tegen schoolshootings, en zijn de Amerikanen bereid die stappen te zetten?
Op 1 augustus 1966 liep de 25-jarige Charles Whitman de University of Texas binnen, waar hij architectuur studeerde.
Er zaten echter geen lesboeken in Whitmans schooltas, maar een jachtgeweer, een shotgun en een halfautomatisch militair geweer.
Een uur eerder had de verwarde jongeman zijn moeder en zijn echtgenote in koelen bloede vermoord.
Tot de tanden gewapend begaf Charles Whitman zich naar de uitkijktoren van de campus. Hij klom erin, verschanste zich en opende het vuur op willekeurige studenten en docenten.
Charles Whitman was marinier geweest en kon goed met vuurwapens overweg. Gedurende de twee uur dat de politie erover deed om de toren binnen te komen, doodde hij 14 mensen en verwondde hij er meer dan 30. Toen werd hij zelf doodgeschoten.
Deze schoolshooting in 1966 was het eerste geregistreerde bloedbad op een Amerikaanse school in bijna 200 jaar.
Het Amerikaanse Congres definieert een ’massaschietpartij’ als een incident waarbij vier of meer mensen binnen een beperkt tijdsbestek in de openbare ruimte worden gedood met een vuurwapen.
Een student van de University of Texas schuilt voor de 25-jarige Charles Whitman, die in 1966 14 mensen doodschoot vanaf een uitkijktoren op de campus.
Sinds de schietpartij op de universiteit in Texas in 1966 is het aantal schoolshootings sterk gestegen in de VS, en vooral na de millenniumwisseling volgen ze elkaar in rap tempo op.
Tussen 2000 en mei 2022 zijn 185 mensen, vooral kinderen en jongeren, omgekomen tijdens een massaschietpartij op hun school.
Dat is meer dan drie keer zo veel als de 55 slachtoffers die er in de hele 20e eeuw vielen tijdens schoolshootings met vier of meer doden.
Op het moment van schrijven vond de meest recente schoolshooting plaats op 24 mei 2022 in Uvalde, Texas. 19 kinderen en twee volwassenen kwamen hierbij om.
De University of Texas met de toren waar de schutter stond in 1966.
1764 – Het eerste schoolbloedbad
Het eerste goed gedocumenteerde geval van een massamoord op een school vond plaats op 26 juli 1764 in Pennsylvania, 12 jaar voordat de VS werden gesticht. Vier Lenape-indianen drongen een schooltje binnen, waar hoofdonderwijzer Enoch Brown een groep kinderen aan het lesgeven was.
Brown smeekte de Lenape de kinderen te sparen, waarna hij met een knots werd neergeslagen en gescalpeerd. Vervolgens werden ook de kinderen gescalpeerd. De hoofdonderwijzer en tien leerlingen kwamen om.
Monument voor het bloedbad van Enoch Brown in Greencastle, Pennsylvania. Het werd in 1885 onthuld, 121 jaar na het eerste schoolbloedbad in de VS.
Slechts één kind overleefde het. Archie McCullough was ook gescalpeerd, maar was niet aan zijn verwondingen bezweken. Hij hield zich schuil in de open haard. Later werd hij aangetroffen bij een waterput, waar hij het roet van zijn gezicht afspoelde.
Dankzij de kleine Archie McCullough weten we hoe het eraan toeging tijdens dit schoolbloedbad. Hij leefde nog vele jaren, maar hield zijn hele leven last van de gruwelijke ervaring.
Het Enoch Brown-bloedbad was strikt genomen geen schoolshooting. Het was een bloedige moordpartij, maar de ‘schoolscalpering’ had ook een politieke kant: het was een wanhoopsdaad van oorspronkelijke bewoners van Amerika die door de Europese kolonisten van hun land verdreven werden.
Strenge vs. liberale wapenwetten
In de 20e en 21e eeuw is het aantal schoolshootings in de VS sterk toegenomen. De wapenwetgeving is in de loop der jaren enigszins aangescherpt, maar altijd op een minimale manier.
Deze twee kaarten, die zijn opgesteld door de organisatie Everytown, vertellen een duidelijk verhaal over het verband tussen wapenregulering en dodelijke schietpartijen in de Amerikaanse staten.
De (nauwelijks) Verenigde Staten van Amerika
De staten van de VS mogen veel wetten en regels zelf maken.
Dat is een belangrijke oorzaak van het feit dat het aantal vuurwapendoden sterk wisselt per staat.
Vuurwapendoden per staat
De kleuren op de kaart geven het aantal vuurwapendoden in de VS aan per staat per 100.000 inwoners. Hoe roder, hoe meer.
Er is een aantal opvallende patronen. Zo zijn veel van de oude staten van de Zuidelijke VS donkerrood, terwijl de staten aan de westkust lichter van kleur zijn en dus minder vuurwapendoden hebben.
Hoogste aantal vuurwapendoden
De twee voorbeeldstaten, die met hun afkortingen zijn aangegeven, zijn:
1) Het zuidelijke Mississippi met het hoogste aantal vuurwapendoden per 100.000 inwoners: 28,9.
2) Wyoming in het midden van de VS met het op een na hoogste aantal: 25,9.
Beide staten behoren tot de 20 procent van de staten met de soepelste wapenwetten.
Score voor strikte wapenwetten
Deze kaart van Everytown toont de relatieve strengheid van de wapenwetten in de VS.
Andere patronen
Hierbij komen andere patronen op de voorgrond.
De staten aan de westkust en de staten rond New York vallen op omdat ze meer doen om vuurwapenmoorden en schoolshootings te bestrijden.
Californië en New York
Californië is volgens Everytown de topscoorder wat betreft strenge wapenwetten met een rating van 84,5.
Het aantal vuurwapendoden per 100.000 inwoners bedraagt 8,5, wat laag te noemen is.
Ook een oude gangsterstad als New York valt op.
De score voor de strengheid van wapenwetten is er 78, en het aantal vuurwapendoden per 100.000 inwoners is 5,3. Dit is het op vier na laagste cijfer van alle Amerikaanse staten.
Bronnen: CNN en everytownresearch.com
Schoolshooters zijn jonge, witte mannen
98 procent van de daders van massaschietpartijen is man. De overgrote meerderheid is bovendien wit.
Dat blijkt uit een onderzoek van The Violence Project, dat massaschietpartijen in de VS van 1966 tot nu analyseert.
Als je specifiek naar schoolshootings kijkt, verandert er weinig aan dat beeld.
Dit concludeert de Amerikaan Peter Langman, die meerdere boeken schreef over schoolshootings, waaronder School Shooters: Understanding High School, College, and Adult Perpetrators uit 2015.
Tot aan de beruchte schoolshooting op Columbine High School in 1999 was 79 procent van de schoolshooters wit, man en afkomstig uit de middenklasse. Dat blijkt uit Langmans analyse van ruim 100 schoolshootings, met name in de VS, maar ook in Canada, Duitsland en Finland.
Op dit moment is het beeld iets veranderd en is de achtergrond van de daders gevarieerder wat betreft huidskleur, achtergrond en opleiding.
De dader van de (op dit moment) meest recente schoolshooting, die in Uvalde, Texas, is hier een goed voorbeeld van: hij was van Latijns-Amerikaanse afkomst.
Schoolshooters – drie psychologische profielen
Peter Langman verdeelt daders van schoolshootings in drie overkoepelende psychologische categorieën:
- Psychopaten
- Mensen met een psychose
- Mensen met een trauma
De eerste twee profielen hebben een genetisch aspect en betreffen de persoonlijkheid, terwijl de laatste categorie het gevolg kan zijn van een slechte jeugd. In zijn boek beschrijft Langman de laatste groep aldus:
‘De getraumatiseerde dader groeit op met geweld, drugs, mishandeling en misschien zelfs seksueel misbruik. Bij deze groep spelen de trauma’s uit de jeugd een grote rol bij de latere ontwikkeling.’
Uit Langmans analyse van schoolshooters blijkt dat psychotische daders het meest voorkomen, en dat circa de helft van alle daders voorafgaand aan de schoolshooting zelfmoordneigingen had.
Monument voor de slachtoffers van de schoolshooting op de Columbine High School in Littleton, Colorado.
Columbine: Het startschot van de epidemie
De ergste schoolshooting van de 20e eeuw vond plaats op Columbine High School in 1999, toen twee leerlingen 12 kinderen en een docent ombrachten en 21 mensen verwondden voordat ze zelfmoord pleegden.
Dit wordt gezien als het begin van het tijdperk van de schoolshootings in de VS, en het aantal schietpartijen na Columbine High is met recht triest te noemen.
Volgens een analyse van de Amerikaanse krant The Washington Post zijn zeker 185 leerlingen, docenten en andere personen omgekomen tijdens schoolshootings in de 21e eeuw. Er vielen minstens 369 gewonden bij deze schietpartijen.
Over de oorzaken van de toename van het aantal schoolshootings in de VS wordt fel gediscussieerd. Pesten, een giftige internetcultuur, een stijging van het aantal psychische aandoeningen en natuurlijk de toegang tot wapens worden allemaal genoemd.
Als het debat over strengere wapenwetten oplaait na schoolshootings, gaan Republikeinen de straat op om te demonstreren voor het grondrecht om wapens te dragen.
Meer wapens in huis
Er zijn in de VS 1,2 wapens voor elke Amerikaan, maar al die wapens zijn in het bezit van slechts een derde van de bevolking.
En steeds meer kinderen en jongeren krijgen een wapen in handen. Volgens de National Firearms Survey kregen tussen januari 2019 en april 2021 vijf miljoen Amerikaanse kinderen een wapen in huis.
Zoals president Joe Biden het zei na de schoolshooting in Uvalde, Texas op 24 mei 2022:
‘Alleen al het feit dat iemand van 18 een wapenhandel kan binnenstappen en twee militaire wapens kan kopen, is krankzinnig. Waar heb je in godsnaam militaire wapens voor nodig, tenzij je er mensen mee wilt vermoorden?’
Wie zijn voor en wie zijn tegen?
Bron: YouGovAmerica.
Als het zoveelste nieuwsbericht binnenkomt over een schoolshooting in de VS, denken de meeste mensen aan onze kant van de oceaan: ‘Ontwapen de Amerikaanse bevolking onmiddellijk.’
Veel mensen in de VS denken er hetzelfde over. Een meerderheid zelfs.
Toch zijn er nog veel Amerikanen die de bestaande wapenwetten in stand willen houden, en sommigen willen ze zelfs verder versoepelen.
Over het algemeen kun je zeggen dat in deze discussie vrouwen tegenover mannen staan en Democraten tegenover Republikeinen.
Deze heldere uitspraak heeft er echter niet toe geleid dat de overwegend Republikeinse staten hun wapenwetgeving strenger maken. Sterker nog, de meerderheid van deze staten heeft ze de laatste tijd juist versoepeld.
In 21 staten mogen de meeste volwassenen een verborgen vuurwapen dragen zonder vergunning. En in 2021 kwamen daar zes staten bij, waaronder Texas, waar de Republikeinse gouverneur Greg Abbott de wapenwet in juni ondertekende.
Pogingen om op federaal niveau iets aan de wapenwetgeving te doen, stranden geheid in de Senaat, waar Republikeinen en Democraten evenveel van de 100 zetels bezetten.
De meeste Republikeinse politici verdedigen het grondrecht om wapens te dragen te vuur en te zwaard. En omdat er 60 van de 100 Senaatszetels nodig zijn om federale wetten aan te passen, sneuvelt een landelijke beperking van het recht steevast aan de onderhandelingstafel.
Op 23 juni 2022 stemde een meerderheid van de Senaat echter voor het beperken van de toegang tot wapens – voor het eerst in 28 jaar. Misschien gloort er toch een sprankje hoop.
Amerika vs. de rest van de wereld
Aantal vuurwapens
Het aantal vuurwapens in de VS per inwoner vergeleken met geselecteerde landen.
Aantal moorden
Het aantal vuurwapenmoorden in de VS per inwoner vergeleken met geselecteerde landen.
De vijf dodelijke schoolshootings in de VS
Virginia Tech Campus.
1. Virginia Tech Shooting
Waar? Blacksburg, Virginia.
Wanneer? 16 april 2007.
Doden: 32.
De ergste schoolshooting in de geschiedenis van de VS vond plaats op 16 april 2007 op de universiteit Virginia Tech in Blacksburg, Virginia.
De dader, Seung-Hui Cho, was er student en kampte volgens de universiteit met mentale problemen. Om 7.15 uur ’s ochtends schoot hij bij een wooncomplex voor studenten twee mensen dood.
Een paar uur later stuurde hij een pakket met een manifest en foto’s en video’s van zichzelf naar de Amerikaanse zender NBC News. Hij zei geen andere uitweg te zien dan de schietpartij.
Later die ochtend draaide Cho helemaal door en vermoordde hij in korte tijd 30 mensen. Toen de politie het gebouw rond 10 uur bestormde, richtte Cho zijn pistool op zichzelf en pleegde hij zelfmoord.
Het was de dodelijkste schietpartij in de recente Amerikaanse geschiedenis, tot een verwarde man in 2016 49 mensen vermoordde in een nachtclub in Orlando, Florida.
Een vrouw houdt een bord op met de namen van de vijf dodelijkste schoolshootings in de VS.
2. Sandy Hook Elementary School Shooting
Waar? Newtown, Connecticut.
Wanneer? 14 december 2012.
Doden: 26.
De schietpartij op Sandy Hook Elementary School was een van de ergste schoolshootings in de VS. Er waren zo’n 455 basisschoolleerlingen aanwezig toen de dader op 14 december 2012 arriveerde.
Het ging om de 20-jarige Adam Lanza, die korte tijd eerder zijn eigen moeder had vermoord.
Adam Lanza schoot binnen een paar minuten 20 leerlingen uit groep één en zes docenten dood met een halfautomatisch geweer, waarna hij zelfmoord pleegde.
Een geïmproviseerde herdenkingsplek bij de Robb Elementary School in Uvalde, Texas, waar onlangs een schoolshooting plaatsvond.
3. Robb Elementary School Shooting
Waar? Uvalde, Texas.
Wanneer? 24 mei 2022.
Doden: 21.
De meest recente schoolshooting op de lijst is ook een van de dodelijkste. Op 24 mei 2022 drong de 18-jarige Salvador Ramos de Robb Elementary School in Uvalde, Texas binnen.
Om 11.40 uur ging de dader met een automatisch geweer een klaslokaal binnen en opende hij het vuur.
Binnen enkele minuten werden 19 kinderen en twee docenten gedood. Er vielen meerdere gewonden. Ook twee politieagenten raakten gewond toen ze Ramos probeerden te ontwapenen.
Pas rond 13.00 uur werd de schoolshooter zelf doodgeschoten door de politie.
: ‘Am I next?’ staat er op het bord van een jong meisje tijdens een herdenking bij de Marjory Stoneman Douglas High School, waar in 2018 een van de ergste schoolshootings plaatsvond.
4. Marjory Stoneman Douglas High School Shooting
Waar? Parkland, Florida.
Wanneer? 14 februari 2018.
Doden: 17.
Op 14 februari 2018 ging de 19-jarige leerling Nikolas Cruz naar zijn school in Parkland, Florida. In zijn rugzak had hij een halfautomatisch geweer en een stapel magazijnen.
In vier minuten schoot hij 17 mensen dood en verwondde hij er evenveel. De dader werd gearresteerd door de politie en bekende schuldig te zijn aan alle 17 moorden.
De schoolshooting in Parkland leidde tot een van de grootste demonstraties tegen de Amerikaanse wapenwetgeving, de March for Our Lives-beweging, waar 1 tot 2 miljoen mensen hun stem lieten horen voor strengere wetten.
‘Columbine High School – Home of The Rebels’ staat er op het bord voor de school, waar in 1999 de bekendste schoolshooting van de VS plaatsvond. 23 jaar later is de school overgegaan tot de orde van de dag en hangt er een aanmoediging voor het eigen sportteam, zoals de meeste scholen in de VS hebben.
5. Columbine High School Shooting
Waar? Littleton, Colorado.
Wanneer? 20 april 1999.
Doden: 13.
De schietpartij op Columbine High School aan het eind van de 20e eeuw luidde het tijdperk van schoolshootings in waar de VS zich volgens velen nu in bevinden.
De daders waren de klasgenoten Eric Harris van 18 en Dylan Klebold van 17.
Om 11.19 uur gingen ze hun middelbare school binnen en begonnen ze wild om zich heen te schieten in de kantine en de bibliotheek.
In nog geen 20 minuten schoten ze 12 medeleerlingen en een docent dood. Er vielen 21 gewonden. De twee jongens pleegden zelfmoord na een korte schotenwisseling met de politie.
De schoolshooting was het onderwerp van Michael Moore’s documentaire Bowling for Columbine en ontketende een nationaal debat over de vraag wat er aan schoolshootings te doen is.
Ook voerden veel scholen een zerotolerancebeleid in voor dreigementen van leerlingen.
Er zijn veel hartverscheurende video’s in omloop waarin prominenten als president Obama, maar ook gewone mensen op straat, hun medeleven betuigen naar aanleiding van een schoolshooting. Een van de ontroerendste is die van basketbalcoach Steve Kerr. Na een trainingssessie met zijn team de Golden State Warriors, die in Texas tegen de Dallas Mavericks zouden spelen, gaf hij een persconferentie. Het was een paar uur na de schoolshooting in Uvalde in dezelfde staat, en Steve Kerr kon er niet over zwijgen.
Schoolshootings verdelen Amerikaanse politiek
De politieke patstelling was een bron van frustratie voor veel Democratische presidenten, zoals Barack Obama, die het Witte Huis bewoonde ten tijde van een van de ergste schoolshootings.
Op 14 december 2012 drong een gemaskerde man de Sandy Hook Elementary School bij Newton, Connecticut binnen en schoot 20 leerlingen en 6 volwassenen dood, waarna hij zelfmoord pleegde.
Barack Obama noemde het de meest tragische dag in de acht jaar van zijn presidentschap.
Na de tragedie probeerden Obama en de Democraten de wapenwetten aan te scherpen door het kopen van automatische wapens moeilijker te maken en de achtergrondcheck uit te breiden.
In april 2013 werden alle voorstellen weggestemd door de Republikeinen in de Senaat. Obama sprak van een ‘dag van schande’.
Mark Bryant, hoofd van het Gun Violence Archive, dat statistieken bijhoudt over vuurwapengeweld in de VS, hoopte dat er dingen zouden veranderen na de schietpartij in Sandy Hook in 2012.
Dat gebeurde dus niet, en de leider van het Gun Violence Archive gelooft ook niet dat de tragedie in Uvalde zal leiden tot strengere wapenwetten.
Na de schoolshooting in Texas zei hij tegen de Britse nieuwszender Sky News:
‘We zijn nu niet dichter bij nieuwe wapenwetgeving dan tien jaar geleden. Sterker nog, in bepaalde opzichten zijn we verder van huis.’