(Parijs, Frankrijk, 10-8-1787)*
Beste Peter,
Ik heb je brieven van respectievelijk 30 december en 18 april ontvangen. Het doet met deugd te vernemen dat je de aandacht van Mr. Wythe** hebt en dat je profiteert van zijn welwillendheid.
Je zult het vast zien als een van de gelukkigste gebeurtenissen in je leven. Zo zou ik het in ieder geval zien.
Ik sluit een lijst bij met de wetenschappelijke onderwerpen waarvan ik vind dat je je ermee bezig moet houden. Mr. Wythe kan de volgorde bepalen.
De lijst bevat ook een paar boeken die je volgens mij moet lezen. Ik voeg er bovendien enkele van mijn eigen observaties* aan toe.
Je verstand is nu zodanig ontwikkeld dat je je met religie kunt bezighouden. Maar voor je begint, moet je alle vaste opvattingen laten varen en de vigerende meningen negeren. Daarvoor is het te belangrijk.
De angst en schadelijke vooroordelen waarnaar zwakke hersenen zich voegen, moet je ook van je afschudden. Geef het gezonde verstand de leiding en laat het oordelen over alle denkbare feiten en meningen.
Twijfel aan alles, zelfs aan het bestaan van God – want als God bestaat, dan zal hij je eerbewijs meer op prijs stellen wanneer het is gebaseerd op verstand dan wanneer het is ingegeven door blinde angst.
Het eerste wat je dient te onderzoeken, is natuurlijk de religie die overheerst in je eigen land. Daarom moet je de Bijbel lezen, op dezelfde manier als waarop je Livius en Tacitus** leest.
Als je in de geschriften beschrijvingen van feiten tegenkomt die de natuurwetenschappen betreffen, dien je de geloofwaardigheid van de auteur te beoordelen, net zo als je de uitspraken van Livius en Tacitus zou wegen.
De getuigenissen van de schrijver moeten naast de ons bekende natuurwetten worden gehouden.
En de feiten in de Bijbel die indruisen tegen de natuurwetten, moeten nog zorgvuldiger worden onderzocht omdat de auteur goddelijk geïnspireerd zegt te zijn.
Ga na waarop zijn beweringen gebaseerd zijn en of de bewijzen zo overtuigend zijn dat we kunnen geloven dat de natuurwetten niet gelden.
Thomas Jefferson in het kort
Een voorbeeld vinden we in het boek Jozua. We lezen er dat de zon meerdere uren stilstond aan de hemel.
Als je zoiets bij Livius of Tacitus zou aantreffen, zou je het indelen in dezelfde categorie als verhalen over bloedregen, sprekende standbeelden, monsters enzovoort.
Onderzoek zonder vooringenomenheid welke bewijzen er bestaan dat de Bijbel via goddelijk ingrijpen tot stand is gekomen. Dat is nodig, want miljoenen geloven de beweringen.
Je hebt genoeg kennis van astronomie om te weten hoe contra-intuïtief het is dat de aarde, die om haar eigen as draait, plotseling zonder gevolgen zijn reis over de hemel zou kunnen onderbreken.
Zouden dieren, bomen en gebouwen niet omvallen door de abrupte afremming? En zou hetzelfde niet gebeuren als de aarde weer op gang kwam? Wat is het waarschijnlijkst: het verhaal dat de aarde stilstond, of de wetenschappelijke feiten, die bewijzen dat ze te allen tijde roteert?
Het volgende wat je moet lezen, is het Nieuwe Testament. Dat bevat het verhaal van een persoon die Jezus heet. Je dient de volgende mogelijkheden tegen elkaar af te wegen:
1. Jezus is geschapen door een god en geboren uit een maagd. Later steeg hij ten hemel in zijn mensengedaante.
2. Jezus was een gewone man, die als buitenechtelijk kind was geboren. Hij had een goed hart en was fanatiek. Na verloop van tijd ging hij zichzelf zien als goddelijk. Dat werd zijn ongeluk, want de Romeinen straften hem met zweepslagen en executeerden hem als rebel.
Over deze kwestie kun je lezen in de boeken die ik heb aanbevolen. De boeken zullen je de weg wijzen in je onderzoek. Maar verlies je gezonde verstand niet uit het oog. Deins er niet voor terug om je eigen mening te vormen uit angst voor de gevolgen.
Religie was al een heikel thema in Amerika sinds de puriteinen rond 1620 arriveerden. Ze waren gevlucht voor religieuze vervolging.
Als je er namelijk op uitkomt dat er geen god bestaat, vind je wel andere redenen om deugdzaam te leven. Die zijn te halen uit de liefde, troost en blijdschap die een goed leven behelst.
Als je juist aanleiding vindt om te geloven dat God bestaat, zal het besef van zijn scherpe blik nog een motivatie vormen. En als er een gelukkig leven na de dood bestaat, zal ook de wens om dat te verdienen je motiveren.
En als er een gelukkig leven na de dood bestaat, zal ook de wens om dat te verdienen je motiveren.
Indien je concludeert dat Jezus goddelijk is, zul je bij tegenslag troost vinden in zijn hulp en liefde.
Maar blijf altijd je verstand gebruiken. Je gezonde verstand is het enige orakel dat de hemel je zal geven.
‘Je gezonde verstand is het enige orakel dat de hemel je zal geven.’ T. Jefferson.
Als je het Nieuwe Testament leest, vergeet dan niet ook de verhalen te lezen over Christus die een raad van kerkvaders* ooit wegliet.
De schrijvers van deze pseudo-evangeliën** beriepen zich namelijk evenzeer op goddelijke inspiratie als de auteurs van de evangeliën die in de Bijbel kwamen.
Besef dat jij en je verstand – en niet de genoemde kerkvaders – een oordeel vellen over de beweringen. De meeste weggelaten geschriften zijn er niet meer, maar enkele staan in een bundel. Ik zal proberen je die toe te sturen.
Gedraag je, word wijs en wees vlijtig. Ik herhaal mijn eerdere advies om veel te bewegen en te wandelen. Gezondheid is het belangrijkste in het leven – vlak na een goede moraal.
Schrijf me vaak. Weet dat ik me om je bekommer en dat we altijd een warme band zullen hebben.
Ik verblijf, lieve Peter,
je liefhebbende vriend,
Th. Jefferson
Naschrift
Jefferson deed zijn best om God buiten de Amerikaanse Grondwet te houden, die op dat moment werd vormgegeven.
Het 1e Amendement, dat godsdienstvrijheid garandeert, kwam uit zijn koker. God komt maar één keer voor in het document, en wel in de datering: ‘Het jaar des Heren 1787.’