Eén schot ontketende Amerikaanse vrijheidsstrijd

Honderden roodrokken marcheren op 19 april 1775 door het donker in de Noord-Amerikaanse kolonie Massachusetts.

Hun doel is de plaats Concord, een broeinest van opstandige kolonisten die hun land in de Nieuwe Wereld het liefst onafhankelijk zien van Groot-Brittannië.

Hoewel de Britse soldaten zich al op vijandelijk grondgebied bevinden, maken ze zich geen zorgen, want ze zijn geduchte elitetroepen, en de Amerikaanse milities van boeren en onderwijzers hebben nog niet op hen durven schieten.

Onderweg komen de Britten langs het stadje Lexington, waar ze twee rebellenleiders willen arresteren.

Dan gaan ze door naar Concord om illegale wapens op te sporen en te vernietigen.

Weldra beseffen de roodrokken dat hun geheime missie ontdekt is: op de heuveltoppen worden vuren ontstoken en de kerkklokken beginnen te luiden.

Toch gaan ze gewoon door: de rebellenleiders zijn misschien gevlucht, maar kanonnen, kruitvaten en andere voorraden zijn niet zo snel te verplaatsen.

Na drie uur marcheren begint het licht te worden, en de Britten zien dat deze missie toch lastiger dreigt te worden dan ze hadden gedacht: er rennen troepen van plaatselijke milities langs de landweg waarover de roodrokken lopen.

De Amerikanen proberen hen in te halen, maar blijven net buiten schootsafstand. Maar de Britten zijn met 735 man en weten zeker dat ze wel opgewassen zijn tegen de milities.

Het zal waarschijnlijk niet eens tot een treffen komen, maar voor de zekerheid houden ze halt en laden ze hun musketten.

Veel van de Britse soldaten hopen zelfs stiekem dat het wél op een gevecht zal uitdraaien, want dan kunnen ze de opstandelingen eens een lesje leren.

Tijdens hun verblijf van een maand in Boston kregen de soldaten allerlei beledigingen naar hun hoofd geslingerd door Amerikaanse burgers, maar ze mochten van hun officieren niet ingrijpen.

Als de roodrokken Lexington binnentrekken, zinnen ze op wraak. Al van verre zien ze dat de 60 à 70 mannen van de burgermilitie, de Minutemen, zich op een veld hebben opgesteld.

Kapitein John Parker weet dat ze zwaar in de minderheid zijn en geeft zijn mannen een paar laatste aanwijzingen: ‘Laat de Britse troepen erlangs. Provoceer ze niet, tenzij ze jullie lastigvallen. Blijf staan waar je staat en vuur niet tenzij zij op
jullie schieten. Maar als ze oorlog willen, dan kunnen ze die krijgen.’

De drie voorste Britse compagnieën marcheren het veld op en slaken hun strijdkreet ‘huzza!’.

Een luitenant roept: ‘Leg de wapens neer, stelletje verdomde rebellen!’

Zijn meerdere, majoor John Pitcairn, probeert escalatie te voorkomen door naar de voorhoede te rijden en de mannen tegen te houden.

Tegelijk beveelt hij de Amerikanen hun wapens achter te laten en naar huis te gaan. Kapitein Parker draagt zijn mannen op het veld mét hun wapens te verlaten.

Het ziet ernaar uit dat het met een sisser afloopt, maar dan klinkt er een schot.

Of het een foutje was of een bewuste actie van een Britse soldaat of Minuteman is tot op de dag van vandaag onbekend. Maar de gevolgen zijn groot.

De roodrokken leggen aan en vuren een salvo af op de militieleden, die in paniek wegstuiven.

De Britten rennen het veld op en doorboren de gewonde Amerikanen voordat Pitcairn zijn mannen tot bedaren weet te brengen.

Als de kruitdampen zijn opgetrokken, blijven er 8 dode Minutemen achter op het veld. Er zijn 10 gewonden. Voor het eerst is er bloed vergoten bij het jaren oude conflict tussen Amerikaanse kolonisten en de Britse regering.

Het treffen in Lexington is echter nog maar het begin van een lange, bloedige dag, waarna de trotse roodrokken zich met de staart tussen de benen moeten terugtrekken.

Amerikanen voelen zich miskend

De Britten hadden zich in 1607 in Noord-Amerika gevestigd, en in de 18e eeuw waren er 13 koloniën ontstaan die een groot deel van de oostkust besloegen.

De koloniën kenden een hoge mate van zelfbestuur, maar werden gehinderd door wetten die ervoor zorgden dat vooral de Britten profiteerden van de handel tussen de koloniën en het moederland.

De belastingen en accijnzen namen toe na een negen jaar lange oorlog tussen de Britten en Fransen in Noord-Amerika van 1754 tot 1763.

De Britten wonnen, maar de schatkist was leeg. De bijna 2 miljoen kolonisten in Amerika, met name geëmigreerde of gedeporteerde Britten, moesten hem weer vullen.

De kolonisten zuchtten onder nog meer gehate wetten, bijvoorbeeld het verbod op de import van goedkope suiker uit gebieden buiten het Britse Rijk.

En de Britten bedachten steeds nieuwe manieren om de kolonisten uit te persen, zoals de inkwartieringswet uit 1765, die de koloniën verplichtte te betalen voor kost en inwoning van de Britse soldaten.

De roodrokken, die de kolonisten eigenlijk moesten beschermen tegen de indianen en de Fransen, werden steeds meer als een bezettingsmacht beschouwd.

Ontevreden kolonisten vormden de organisatie Sons of Liberty, die zich in het geniep inzette voor een onafhankelijk Amerika.

In 1773 slopen de leden aan boord van koopvaardijschepen in de haven van Boston en gooiden ze Engelse thee in het water uit protest tegen de uitbuiting van de Amerikanen.

De regering in Londen reageerde door wetten aan te nemen die de rebellen hard troffen en de Britse troepen meer bevoegdheden gaven.

Het ondergrondse verzet begon zich op een oorlog voor te bereiden door Britse wapendepots te plunderen. Als de strijd eenmaal losbarstte, zouden geschut en munitie aan burgermilities in alle 13 koloniën worden geleverd.

Een van de arsenalen waar het verzet gestolen wapens opsloeg bevond zich in de plaats Concord, zo’n 30 kilometer van Boston, waar de Britten 4000 roodrokken hadden gestationeerd om de kolonie Massachusetts te beteugelen.

VIDEO: Britten waren vanaf het begin klaar voor de aanval:

In april 1775 kreeg de commandant in Boston, generaal Gage, lucht van het arsenaal in Concord en stuurde hij ruim 700 soldaten op pad om de kanonnen van de opstandelingen te vernietigen.

Gage besefte dat hij met vuur speelde en wilde koste wat kost voorkomen dat hij een oorlog ontketende.

‘Zorg dat de mannen niet stelen van de inwoners en geen privébezit vernielen,’ drukte hij zijn officieren op het hart.

Gage zette zijn beste eenheden in en gaf hun orders om zich ’s nachts te verplaatsen om de kolonisten te verrassen voor ze het arsenaal konden ontruimen.

Op 18 april, de dag voor de actie, gonsde het van de activiteit in Boston. De Britse cavalerie zadelde de paarden, roeiboten werden in de rivier gelegd en officieren overlegden druk op de steigers, buiten gehoorsafstand van nieuwsgierige burgers.

Maar een spion ontdekte het plan toch en waarschuwde het verzet.

Kerktoren verstuurt geheim signaal

Nog voor ook maar één roodrok Boston had verlaten, wist half Massachusetts dat de Britten het gemunt hadden op Concord.

De zilversmid Paul Revere hoorde als een van de eersten van de actie. Hij woonde in Boston en was actief lid van Sons of Liberty.

Zodra hij van het plan van generaal Gage wist, startte hij de afgesproken procedure op om de milities in het achterland van de stad te mobiliseren.

Om 22.00 uur stuurde Revere twee man de toren van de Old North Church op om lantaarns aan te steken.

Eén lantaarn betekende dat de Britten de stad via de zuidelijke poort verlieten, twee dat ze over de rivier ten noord-
westen van de stad roeiden.

Er gingen twee lantaarns aan. Het was ook een teken voor de rebellen om een snel paard te zadelen, waarmee Revere zich landinwaarts kon spoeden met het nieuws uit Boston. Hij sprong in het zadel en ging op weg naar Lexington en Concord.

Onderweg hield hij halt bij herbergen en boerderijen om de milities op te roepen tot mobilisatie. Al snel stoven er tal van ruiters over de wegen om alle weerbare mannen te wekken.

In Lexington waarschuwde Revere de twee gezochte rebellenleiders voordat de Britten verschenen en het aan de stok kregen met de Minutemen. Toen er geschoten werd, riep een van hen: ‘Dit is een glorieuze dag voor Amerika!’

Zijn landgenoten hadden de eerste stap gezet op weg naar onafhankelijkheid en bevrijding van de Britse tirannie.

Terwijl een deel van de roodrokken aan het vuren was in Lexington, trokken anderen naar Concord. De bevelhebber van de missie, kolonel Smith, had zijn troepen opgedeeld om zo snel mogelijk bij het arsenaal te komen.

Hij stuurde mannen naar de noordelijke brug van Concord om te voorkomen dat militieleden zo het stadje binnen zouden komen. Toen begon het zoeken.

Gevechten in Concord

Tot hun grote ergernis vonden de Britten slechts een paar karren en wat handvuurwapens. De rebellen hadden het grote kruithuis waar de spion over verteld had op tijd weten leeg te halen.

De soldaten gedroegen zich netjes, maar toen de missie op een complete afgang leek uit te draaien, sloeg een officier de herbergier van Concord met zijn pistool, tot de man opbiechtte dat er nog drie kanonnen begraven lagen op een veld.

Terwijl er nog volop gezocht werd, kwamen militieleden bijeen op een verzamelpunt ten noorden van de stad. Toen er 400 man waren, gingen ze op de brug af, die maar door 100 Britten werd bewaakt.

De voorste Minutemen droegen een musket met bajonet en hadden niets weg van het provisorische boerenlegertje dat de Britten hadden verwacht. '

De roodrokken openden het vuur. Twee militieleden sneuvelden, maar de Amerikanen bleven in het gelid en schoten terug.

‘Het vuur was zo hevig dat we terrein moesten prijsgeven,’ zei een Britse soldaat later. De roodrokken trokken zich terug en hadden de hulp van al hun collega’s nodig om de aanval af te slaan.

Om 12.00 uur staakte kolonel Smith de zoektocht naar wapens in Concord en stuurde hij de troepen terug naar Boston.

In de heuvels en bossen langs de weg lagen 1500 Minutemen te wachten. Een paar uur later waren het er 4000. Zij maakten de aftocht van de roodrokken tot een bloedbad.

Even buiten Concord liepen de Britse soldaten in de eerste hinderlaag. ‘In de heuvels aan weerszijden van de weg krioelde het van de rebellen,’ zei een Britse soldaat later.

Hij verloor zes van zijn kameraden voor de milities met een bajonetaanval het bos in gedreven werden. Smith stuurde zijn troepen naar voren, maar korte tijd later regende het opnieuw musketkogels.

De Amerikanen vuurden vanuit hun schuilplaatsen in het bos en legden nog eens 30 roodrokken neer.

Ook kapitein Parker uit Lexington lag in een hinderlaag om wraak te nemen voor de verliezen die zijn mannen eerder die dag waren toegebracht. Smiths cavalerie verdreef hem en zijn soldaten echter snel.

Britten overwegen overgave

De Britse soldaten werden telkens beschoten door vijanden die meteen weer verdwenen in de bosjes en begonnen wanhopig te worden.

Wat een ordelijke aftocht naar Boston had moeten worden, was op een bloedige chaos uitgedraaid. Een enkele officier wilde zelfs de witte vlag hijsen.

‘We konden de wapens neerleggen of een voor een afgeknald worden,’ schreef een Britse officier die het van dichtbij meemaakte. Maar toen begonnen zijn manschappen te juichen.

In de verte, op een heuveltop buiten Lexington, doemden lange, rechte rijen roodrokken op. Twee zwarte kanonnen glinsterden in de middagzon. De mannen hadden weer een sprankje hoop.

Generaal Gage was geschrokken van het nieuws dat de burgermilitie van zijn geheime missie in Concord op de hoogte was.

Vijf uur nadat de eerste troepen Boston hadden verlaten, had hij daarom nog eens 1000 man op pad gestuurd om de aftocht van Smith te dekken.

Zodra de Amerikanen binnen schootsafstand waren, maakten de kanonnen in Lexington met veel gebulder een einde aan de aanval van de Minutemen.

De Britten namen de tijd om de gewonden te verzorgen voordat de commandant van de verse troepen, generaal Percy,
orders gaf om de terugtrekking van de hoofdmacht af te dekken met twee terke flanken.

Ondertussen moesten de kanonnen paraat blijven voor het geval er nog Minutemen verschenen.

En dat gebeurde. Generaal Percy was zelfs een beetje onder de indruk: ‘De rebellen vielen ons op een zeer ongebruikelijke manier aan, maar legden veel moed aan de dag. Ze wisten precies wat hun te doen stond.

Wie de milities als een ongeregelde knokploeg wegzet, heeft het gruwelijk mis. Ze beschikken over mannen die tegen de indianen en de Canadezen hebben gevochten, en de methoden van de milities komen in het heuvelige bosgebied goed tot hun recht.’

Bij het dorp Menotomy braken felle straatgevechten uit. De Britten werden vanuit de ramen van de huizen beschoten en antwoordden door de gebouwen te bestormen en iedereen op hun pad te doden.

De herberg werd doorzeefd met 100 musketkogels, en in een naburig huis kwamen 11 Minutemen om toen de Britten naar binnen stormden en hen aan hun bajonet regen.

Er sneuvelden 40 roodrokken tijdens de bloedigste gevechten van deze dag. Aan Amerikaanse zijde vielen 25 doden en maar negen gewonden, waaruit blijkt hoe meedogenloos de Britse troepen na de vernedering optraden.

Brug is verwoest

De Amerikanen bleven de roodrokken volgen en sloegen toe als het landschap een hinderlaag mogelijk maakte. Ook verschenen er militieleden te paard die de Britten het leven zuur maakten.

Een van hen was de 54-jarige Hezekiah Wyman, die de roodrokken al snel leerden vrezen. De lange, grijsharige Wyman was een geoefende jager en scherpschutter en ging herhaaldelijk in de aanval.

Telkens bleef hij met zijn lange jachtgeweer buiten bereik van de Britse musketten. Als de Britse voorhoede was genaderd, schoot hij één soldaat neer, waarna hij snel in het zadel sprong en doorreed naar de volgende hinderlaag.

Onder zware beschietingen kwamen de Britten aan bij de brug over de rivier de Charles bij het dorp Cambridge. Als ze die overstaken, zouden ze veilig zijn.

Maar de planken van de brug waren weggehaald door de Minutemen, en de Britten stonden met hun rug naar de
rivier terwijl ze door een paar duizend vijanden werden bedreigd.

Generaal Percy stuurde zijn troepen via een landweggetje naar Charlestown, vanwaar de marine hen naar Boston kon varen.

Het laatste deel van de aftocht verliep in rap tempo en eindigde op de top van Bunker Hill, een heuvel met uitzicht op Boston.

Verse Britse troepen hadden zich er opgesteld, en achter hen vielen de uitgeputte mannen van Smith en Percy in het gras.

Binnen de kortste keren lagen honderden mannen in het gras te slapen. Ze hadden 64 kilometer afgelegd in nog geen dag en waren acht uur beschoten.

De Britten hadden 73 doden, 174 gewonden en 53 vermisten te betreuren na een missie die aanvankelijk zo eenvoudig had geleken.

De gevechten bij Lexington en Concord hadden laten zien dat de milities opgewassen waren tegen de roodrokken. De Amerikanen putten er moed uit en kwamen nu echt in opstand tegen de machtige Britten.