Wat is Maria-Lichtmis?
Maria-Lichtmis heeft haar oorsprong in volkse en kerkelijke tradities. De feestdag wordt ook wel Purificatio Mariae of ‘de ontmoeting van de Heer’ genoemd.
Al sinds de 6e eeuw vieren christenen Maria-Lichtmis om de presentatie van Jezus in de tempel te vieren.
Maria-Lichtmis is tevens de vierde van de ‘blijde’ geloofsgeheimen of ‘mysteries’ van de rozenkrans.
Maria toont Jezus 40 dagen na zijn geboorte in de tempel.
De volkse tradities rondom de dag werden tot ver in de 19e eeuw in eer gehouden.
De katholieke kerk kende een groot aantal feesten met veel eten en drinken, waarop bijvoorbeeld een kerk werd ingewijd.
Een van deze ‘kerkmissen’ (waarvan het woord ‘kermis’ is afgeleid) is Maria-Lichtmis, de dag waarop de kaarsen voor het hele jaar worden ingezegend.
Wanneer is het Maria-Lichtmis?
Maria-Lichtmis of Lichtmis valt op 2 februari. Dat is precies 40 dagen na kerst.
Dat komt doordat vrouwen 40 dagen na de geboorte van een jongen als onrein werden gezien (Leviticus 12). Als een vrouw echter een meisje had gekregen, mocht ze 80 dagen niet deelnemen aan kerkelijke activiteiten.
De christelijke oorsprong van Maria-Lichtmis blijkt uit het evangelie van Lucas, die beschrijft hoe de maagd Maria 40 dagen na haar bevalling de tempel binnengaat om haar pasgeboren zoon te tonen.
‘En als de dagen harer reiniging vervuld waren, naar de wet van Mozes, brachten zij Hem te Jeruzalem, opdat zij Hem den Heere voorstelden.’ Evangelie volgens Lucas 2:22
De vroegste vieringen van Maria-Lichtmis dateren uit het jaar 385. Toen werd Driekoningen gezien als de dag vóór de geboorte van Jezus, waardoor Maria-Lichtmis 40 dagen na die datum werd gevierd.
Maria-Lichtmis geeft ook aan dat de winter half voorbij is. Op die dag maakten de boeren de balans op van hun voorraden. Zo konden ze zien of ze nog genoeg te eten hadden voor de rest van de winter.
Tradities op Maria-Lichtmis
Maria-Lichtmis werd gevierd met een eetfestijn
’s Avonds werd Maria-Lichtmis gevierd met een grote bijeenkomst.
Het was een feest om aan te geven dat de winter alweer voor de helft voorbij was en dat het voorjaar eraan kwam. Als er tenminste genoeg voorraad was.
Op Maria-Lichtmis werd er vaak een feestmaal genuttigd.
Het eten bestond uit varkensvlees, soep en pannenkoeken, en heel veel brandewijn en bier.
De pannenkoeken smaakten niet zoals de pannenkoeken uit onze tijd. Ze waren dik en werden gemaakt van gerstemeel. En ze werden gegeten met gezouten vlees, bijvoorbeeld varkensvlees.
Aan dit feest waren veel mythen verbonden. Zo geloofde men dat het eten van pannenkoeken een goede oogst garandeerde. En als je pijn in je rug had, moest je varkensvlees eten.
Deze verhalen waren een extra reden om lekker veel te eten.
Er bestaan veel oude weerspreuken rond Maria-Lichtmis, bijvoorbeeld dat de dooi invalt als het die dag regent.
Gebeurtenissen stonden in verband met weersverwachting
Er zijn ook veel oude gezegden over het weer in combinatie met Maria-Lichtmis, en dan met name over het voorjaar. Bepaalde verschijnselen tijdens Maria-Lichtmis zouden dus iets zeggen over het weer van het komende jaar.
- ‘Schijnt met Lichtmis de zonne heet, dan komt er nog veel sneeuw en leed.’
- ‘Met Lichtmis valt de sneeuw op een warme steen.’
- ‘Brengt Lichtmis wolken en regen mee, is de winter voorbij en komt niet meer.’
- ‘Lichtmis donker, met regen en slijk, maakt de boeren rijk.’
Maria-Lichtmis is een feest van kaarsen
In de middeleeuwen werden de kaarsen die in de loop van het jaar in de kerk werden gebruikt, ingezegend op Maria-Lichtmis.
Steeds meer kerken staan tegenwoordig stil bij Maria-Lichtmis, ondanks dat het feest dus al eeuwen oud is.
In veel landen worden op Maria-Lichtmis kaarsen aangestoken.
In veel landen is het traditie om op Maria-Lichtmis de kaarsen de hele dag te laten branden.
Binnen de katholieke kerk wordt een kaarsenprocessie gehouden vóór de mis, vandaar ook de naam Lichtmis.
Liedjes voor de viering van Maria-Lichtmis
Er zijn ook verschillende liedjes geschreven, speciaal voor Maria-Lichtmis.
In deze liedjes of teksten wordt vaak stilgestaan bij het koude, maar soms ook mooie weer in de winter.
‘Kom neem je lichtjes in de hand, kom naar buiten met je licht.’ Eerste regels van een gedicht van J.D. van Mansvelt