Wat is de internationale Dag van de Arbeid?
Elk jaar gaan miljoenen arbeiders over de hele wereld op 1 mei de straat op met rode vlaggen, terwijl politieke leuzen, vurige toespraken en socialistische liederen zoals ‘de Internationale’ door de lucht schallen.
In de meer dan 100 jaar dat de internationale Dag van de Arbeid gevierd wordt, hebben proletariërs van Amsterdam tot aan Krakau gedemonstreerd voor een eerlijk loon, kortere werkdagen en veilige arbeidsomstandigheden.
En vaak kregen ze hun zin.
De internationale Dag van de Arbeid wordt al ruim 100 jaar gevierd. Hier zie je een parade in Moskou in 1960.
In 1919 werd, na jarenlange druk vanuit de arbeidersklasse, de 8-urige werkdag in Nederland wettelijk vastgelegd.
De eis dat een 8-urige werkweek wettelijk werd vastgelegd vormde de basis voor deze internationale feestdag. ‘Acht uur werken, acht uur vrije tijd, acht uur rusten,’ was het mantra.
Tegenwoordig hebben arbeiders in Nederland meer en betere rechten dan ooit.
Daarom is de internationale Dag van de Arbeid een echte feestdag geworden, waar bier en samenzang hand in hand gaan met socialistische leuzen en revolutionaire hervormingen.
Wanneer werd de eerste Dag van de Arbeid gehouden?
De internationale Dag van de Arbeid werd ingevoerd op het internationale marxistische congres in Parijs op 1 mei 1889 – precies 100 jaar na de bestorming van de Bastille.
Honderden socialisten uit in totaal 24 landen – waaronder Nederland – waren bij het congres aanwezig.
Samen besloten ze dat 1 mei een politieke strijddag moest worden voor arbeiders over de hele wereld – de internationale Dag van de Arbeid.
Aan het einde van de 19e eeuw waren arbeiders een grote maatschappelijke onderklasse. Ze werkten soms wel 15 uur per dag, maar verdienden weinig en leefden daarom vaak onder erbarmelijke omstandigheden.
De tijd was rijp om de verschillen tussen de boven- en onderklasse te verkleinen. Al in 1890, het eerste jaar na het congres, gingen miljoenen arbeiders op 1 mei de straat op, met vlaggen, toespraken en het verlangen naar een beter leven.
Zoals de Duitse socialist en theoreticus Friedrich Engels het op 1 mei 1890 beschreef in de vierde editie van Het Communistisch Manifest:
‘Vandaag zijn de proletariërs aller landen verenigd. Dit had Karl Marx moeten zien, als hij nog had geleefd!’
Waarom wordt de Dag van de Arbeid op 1 mei gevierd?
De strijd voor arbeidsrechten in de vorm van protesten en demonstraties op 1 mei begon tientallen jaren voordat de Dag van de Arbeid in 1889 officieel werd vastgelegd.
Het idee achter een vrije dag voor het proletariaat als manier om een 8-urige werkdag af te dwingen ontstond in Australië in 1856.
Hier besloten Britse gastarbeiders dat 1 mei een vrije dag moest worden, zodat ze bijeen konden komen en konden demonstreren voor een kortere werkdag.
In 1886 sloten 200.000 Amerikaanse arbeiders zich bij hen aan. Zij legden het werk neer en eisten een achturige werkdag.
In Chicago liepen de 1 mei-demonstraties uit op gevechten tussen de politie en de demonstranten. De algemene staking die in de dagen daarna werd afgekondigd, werd hardhandig door de politie neergeslagen.
Op 4 mei verzamelden meer dan 3000 arbeiders zich op Haymarket Square. Rond 22.00 uur voerden 180 politieagenten charges uit om de demonstratie op te breken.
Een paar minuten later ontplofte er een bom vlakbij de politie. 67 agenten raakten gewond en zeven agenten overleefden de aanslag niet.
Daarna opende de politie het vuur op de menigte, waardoor zes demonstranten omkwamen. Honderden arbeiders raakten gewond door de kogels of het hardhandige optreden van de politie.
In 1886 veranderde een vreedzame staking in Chicago in een veldslag tussen de politie en demonstranten. Zeker 13 mensen kwamen om het leven.
Ondanks het gebrekkige bewijs werden in totaal acht anarchisten van de arbeidersbeweging voor de bomaanslag veroordeeld.
Vier van de veroordeelden werden het jaar daarop geëxecuteerd en een van hen pleegde zelfmoord in zijn cel. Later bleek dat ze allemaal onschuldig waren.
Vier onschuldige mensen werden opgehangen voor een bomaanslag in Chicago.
Het verhaal over deze onrechtmatige veroordelingen en executies verspreidde zich snel naar arbeidersorganisaties over de hele wereld.
Tijdens het socialistische congres in Parijs in 1889 werd 1 mei gekozen als internationale strijddag van het proletariaat – als eerbetoon aan de onschuldig veroordeelde arbeiders.
Hoe ziet een traditionele Dag van de Arbeid eruit
Toespraken zijn een vast onderdeel van de internationale Dag van de Arbeid. Over de hele wereld houden vakbondsvertegenwoordigers en linkse politici hartstochtelijke donderpreken voor de aanwezige arbeiders.
In Finland begint het feest al een dag eerder, op 30 april. Op de dag zelf eten de Finnen een speciaal ontbijt met haring – ‘silliaamiainen’ in het Fins – voordat ze verkleed met maskers en kleurrijke kleding massaal de straat op gaan.
Ook in 2020 en 2021 waren er op de internationale Dag van de Arbeid veel maskers te zien, maar dan vooral vanwege de wereldwijde coronapandemie en de bijbehorende mondkapjesplicht.
Maar dat hield de demonstranten niet tegen.
In 2020, een paar maanden na het begin van de pandemie, gingen duizenden arbeiders toch de straat op. Blijkbaar is er meer voor nodig dan een wereldwijde pandemie om de arbeidersklasse de mond te snoeren.