Waarom kloppen we af op hout?
Als je overmoedig zegt dat je nooit ziek bent, klop je misschien drie keer onder een houten tafel, want je tart het lot.
Het idee dat je gevaar kunt afwenden door het af te kloppen op ongeverfd hout, is heel oud.
Veel oude volkeren, met name de Kelten, geloofden dat er goede geesten in de bomen huisden. Door op het hout te kloppen, werden die te hulp geroepen.
In grote delen van Europa en de VS bestaan variaties van het afkloppen. In sommige landen gebruikt men ijzer in plaats van onbewerkt hout.
In de oudheid dacht men dat er goede elfen en nimfen in bomen woonden.
Waarom leggen we melktanden onder ons hoofdkussen?
De tandenfee is gebaseerd op een oud bijgeloof dat zegt dat als je een uitgevallen melktand aan een muis geeft, de nieuwe tand net zo sterk wordt als die van het knaagdier.
Begin 20e eeuw ontstond in de VS een variant van dit verhaal, waarbij de muis was vervangen door een fee die ’s nachts de melktanden onder het kussen van de kinderen vandaan haalde.
Waarom doe je een wens bij een vallende ster?
Het bijgeloof dat een wens die je doet als je een vallende ster ziet uitkomt, komt van de Griekse astronoom Ptolemaeus.
Rond 150 schreef hij dat vallende sterren ontstaan als de goden op de aarde neerkijken.
Daarom was het gunstig om te bidden als er een vallende ster te zien was, want dan hadden de goden hun volle aandacht bij de aarde.
Volgens Ptolemaeus keken de goden omlaag bij vallende sterren.
Wat is er mis met zwarte katten?
In het oude Egypte gold de kat als goddelijk en had de godin Bastet een kattenkop. Ook bij de Vikingen stonden katten hoog in aanzien; zo trokken ze de wagen van de liefdesgodin Freya.
Toen het christendom in de vroege middeleeuwen zijn intrede deed in Europa, veranderde de kijk op de kat echter drastisch.
De christenen vreesden de kat, die in tegenstelling tot andere dieren in het donker kon zien en jagen. Dat kon alleen maar komen doordat de kat samenspande met de duivel en heksen.
Vooral zwarte katten – de kleur van de duisternis – brachten ongeluk, zeker wanneer ze een weg overstaken. Wie een zwarte kat bezat of zelfs maar voerde, kon celstraf of de galg krijgen.
Zwarte katten werden overal in Europa omgebracht vanwege het bijgeloof, dat nog steeds bestaat.
Volgens een schatting van dierenbeschermers uit 2007 worden bijvoorbeeld in Italië jaarlijks naar schatting 60.000 zwarte katten gedood.
De christenen geloofden dat katten met heksen heulden.
Waarom moet je precies op de tegels stappen?
Veel kinderen doen een spelletje waarbij ze niet op de voegen tussen de stoeptegels mogen stappen.
Dit heeft mogelijk zijn oorsprong in een middeleeuws bijgeloof dat barsten in wegen, vloeren en muren poorten naar de onderwereld waren.
Dit idee werd nieuw leven ingeblazen toen in het 18e-eeuwse Engeland een racistisch kinderliedje populair werd. De Britse kinderen zongen destijds:
‘Step on a crack and your mother’s baby will be black.’
Waarom moet je niet onder een ladder lopen?
Ook nu nog durven veel mensen niet onder een ladder door te lopen – op zichzelf verstandig, want voor je het weet heb je een plens water op je kop.
Maar eigenlijk is eeuwenoud bijgeloof de reden. In de middeleeuwen had elke stad een galg om misdadigers op te hangen.
De ladder werd in verband gebracht met de galg en stond voor de dood.
Het galgenveld met al zijn dood en lijden was een bron van bijgeloof. De beul gebruikte meestal een ladder om de galg in te klimmen. In de driehoek tussen de ladder en de galg hing de terechtgestelde, en het volk dacht dan ook dat zijn geest in dit gebied rondwaarde.
Volgens het bijgeloof zouden mensen die onder een ladder door liepen daarom getroffen worden door onheil of de dood.
De ladder werd in verband gebracht met de galg en stond voor de dood.
Waarom draagt de bruid een sluier?
Veel bruiden die vandaag de dag naar het altaar schrijden, dragen een witte sluier – zonder te beseffen dat die gebaseerd is op oeroud bijgeloof.
De oude Romeinen dachten dat boze geesten zich ophielden rond het bruidspaar in de hoop ze in het ongeluk te kunnen storten.
Met name de bruid was hier kwetsbaar voor, en ze kreeg dan ook een sluier – flammeum – om de geesten weg te houden. De traditie dat de bruid gevolgd wordt door bruidsmeisjes in dezelfde kleren, zou bedoeld zijn om de boze geesten te verwarren.
Ook het gebruik om de bruid over de drempel te dragen komt van de Romeinen.
Volgens hen zaten er boze geesten bij de drempel, en die konden via haar voetzolen bezit nemen van de bruid. Daarom moest ze door de man het huis in gedragen worden.
In de oudheid en middeleeuwen werden bruiden gezien als een makkelijke prooi voor de duivel.
Waarom brengt zout morsen ongeluk?
Het idee dat zout morsen ongeluk brengt, zou terug te voeren zijn op Judas Iskariot. In de muurschildering Het laatste avondmaal van Leonardo da Vinci uit 1498 stoot Judas een zoutvaatje om als teken van zijn verraad.
Op Leonardo’s werk uit de 15e eeuw is een zoutvaatje bij de arm van Judas afgebeeld. Judas stoot het zoutvaatje per ongeluk om.
Waarschijnlijk is het bijgeloof over zout echter veel ouder. In de oudheid was zout erg kostbaar, want het leek vlees op magische wijze te conserveren. De oude Grieken konden er zelfs slaven mee kopen.
Volgens het bijgeloof is het ongeluk dat ontstaat door het morsen van zout af te wenden door een beetje ervan over je linkerschouder te gooien.
Daar bevindt zich namelijk de duivel, die het zout in zijn ogen krijgt en wordt verblind.