Sexy stewardess in kort rokje was een hit
In 1930 deed de stewardess haar intrede in het vliegtuig – voorheen een mannenbolwerk. 40 jaar lang waren de vrouwen de baas in de cabine. Lange werkdagen, gevaarlijke reizen en seksuele avances van mannen waren de keerzijde.
De stewardess luidde een nieuw tijdperk in de burgerluchtvaart in. Mooie vrouwen werden een belangrijk uithangbord voor de maatschappijen.
De strak in het pak gestoken heren die op 15 mei 1930 aan boord willen gaan van het vliegtuig op de luchthaven van de stad Chicago, worden op de trap tot hun verrassing beleefd welkom geheten door ... een vrouw.
Het is de eerste dag van Ellen Church als stewardess bij de maatschappij Boeing Air Transport. De passagiers zijn vooral zakenlui en hebben op hun kantoor wel met secretaresses te maken, maar in het luchtruim hebben ze nog nooit een vrouw gezien. Op de luxere vluchten zijn er zogeheten cabin boys of stewards die de plaatsen aan de passagiers toewijzen en het eten serveren.
En wanneer de copiloot in de cockpit even niets te doen heeft, is het zijn taak om de passagiers in de cabine koffie in te schenken.
Daar brengt Ellen Church verandering in. Ze is de eerste stewardess – en ze heeft de functie zelf uitgevonden.
Een stewardess was een vrouw
Een jaar eerder had Ellen Church Steve Stimpson, districtsmanager van Boeing Air Transport in San Francisco, benaderd.
De 24-jarige verpleegster had haar vliegbrevet gehaald en wilde niets liever dan een baan in de lucht. Ze besefte echter dat de tijd nog niet rijp was voor een vrouw in de cockpit.
Daarom kwam Church met een ander voorstel bij Steve Stimpson: ze wilde werken in de cabine van een vliegtuig.
‘Als verpleegster kan ik passagiers die onwel worden bijstaan,’ redeneerde de vooruitstrevende vrouw bijdehand. Stimpson was al snel overtuigd en besprak het idee enthousiast met zijn baas: ‘Denk je eens in hoeveel aandacht in de landelijke pers dit zal opleveren.’
De districtsmanager had echter ook een meer praktische reden. Niet lang daarvoor was hij tot zijn ongenoegen getuige geweest van een incident waarbij een copiloot koffie morste op de broek van een passagier. Zo klunzig zou een vrouw nooit kunnen zijn, dacht hij.
De civiele luchtvaartmaatschappijen hadden behoefte aan positieve aandacht in de concurrentie met de trein, die betrouwbaarder en comfortabeler was. Lijnvluchten waren een relatief nieuw fenomeen, en het liep allemaal nog niet op rolletjes.
Om te voorkomen dat de vliegtuigen te zwaar werden beladen, werden de passagiers voor ze instapten gewogen. Ook gebeurde het wel dat de piloot een dikke passagier vroeg verder naar voren te gaan zitten, opdat het vliegtuig van achteren niet te zwaar en daardoor instabiel werd.
Comfortabel was vliegen al evenmin. De stoelen zaten niet lekker en de druk in de cabine was niet gereguleerd, waardoor passagiers last van hun oren kregen. Vaak tochtte het, en de propeller maakte veel kabaal.
Een meereizende verpleegster die de vlucht aangenamer kon maken, daar had Stimpsons baas wel oren naar.
En zo trok Ellen Church in 1930 een groen, wollen uniform aan en werd ze de eerste stewardess ter wereld.
Experiment werd een succes
Ellen Church was de eerste van acht stewardessen die als proef werden ingezet door Boeing Air Transport.
Het effect was enorm. De vrouwen in de lucht waren in de VS het gesprek van de dag. Church baande niet alleen in een paar jaar de weg voor vrouwen in het luchtruim – ze schiep een vrouwenmonopolie in wat eerst een mannenwereld was.
Het concept van de verpleegsters in het vliegtuig werd ook elders populair. In 1934 stelde de Zwitserse maatschappij Swiss Air de eerste stewardess aan, en de rest van Europa volgde al snel.
GALERIJ: Bekijk de uniformen van stewardessen – van wollen rok tot blote benen
##
Van alle markten thuis
Een goede stewardess was altijd behulpzaam. Hier helpt ze iemand met de stoelriem.
De luchtvaartmaatschappijen voerden meteen ook regels in voor de maten van de stewardessen. Ze moesten het liefst rond de 50 kilo wegen en niet langer zijn dan 1.65 meter. Zo konden ze zich gemakkelijk en elegant door het smalle middenpad van het vliegtuig bewegen.
Een stewardess moest in de eerste plaats de passagiers aan boord bedienen, maar deed nog veel meer. Als het vliegtuig een noodlanding maakte of als de vlucht werd geannuleerd, moest zij de passagiers de weg wijzen naar een naburig treinstation.
Als het registratienummer op de zijkant van het vliegtuig was weggesleten, dan verfde de stewardess het bij. En zaten de schroeven van de zitplaatsen los, dan hanteerde zij de schroevendraaier.
Rampen waren heel gewoon
Zelfs met verpleegsters aan boord was vliegen in de jaren 1930 gevaarlijk. Bij koud weer nam de kans op ijsvorming op de propeller en vleugels toe. In 1936 stortten wel zes Amerikaanse lijnvliegtuigen neer. Een ervan had de 22-jarige stewardess Nellie Granger aan boord.
7 april 1936 begon als een normale werkdag voor Nellie Granger. Ze vertrok in een Douglas DC-2 met 11 passagiers om van New Jersey naar Los Angeles te gaan. Maar door een hevige sneeuwstorm raakte de piloot onderweg het contact met een radiobaken kwijt, waardoor het toestel van de route afweek. Kort daarna vloog het te pletter tegen de berg Cheat Mountain in de staat Pennsylvania.
Nellie Granger liep brandwonden op en raakte gewond aan haar hoofd. Maar ze overleefde de crash, in tegenstelling tot de piloten en negen passagiers. Half versuft hielp ze de andere overlevenden naar buiten. Ze pakte hen in in warme dekens en verleende eerste hulp.
Daarna besloot ze de sneeuwstorm te trotseren en hulp te gaan halen. Nadat ze 6 kilometer lang een telefoonleiding had gevolgd, kwam ze bij een huis, waar ze alarm sloeg. Vervolgens liep ze terug door de hevige storm om voor de gewonde passagiers te zorgen.
De kranten noemden Nellie Granger een heldin en haar werkgever, TWA, beloonde haar met een cruise naar de Cariben. Mede dankzij het moedige optreden van Nellie Granger ontstond een beeld van de stewardess als de superheldin van de luchtvaart.
Oorlog zet de rem erop
De Tweede Wereldoorlog was een ramp voor de burgerluchtvaart. Aan beide kanten van de Atlantische Oceaan moesten vliegtuigmaatschappijen veel lijnvluchten opgeven, omdat vliegtuigen en piloten door het leger werden ingezet.
Voor de paar lijnen die overbleven golden strenge veiligheidseisen uit angst voor sabotage en spionage. Kort na de Duitse oorlogsverklaring werden stewardessen van United Airlines geïnstrueerd om voortaan voor vertrek alle aan boord gebrachte dekens te controleren.
Het doel was te voorkomen dat er bommen werden meegesmokkeld. Alle bagage werd extra gecontroleerd voor hij het vliegtuig in ging en alle camera’s gingen achter slot en grendel – zodat eventuele spionnen geen luchtfoto’s konden maken. Maar de verscherpte beveiliging was niet altijd afdoende.
Tijdens een Amerikaanse lijnvlucht viel het de stewardess op dat een oudere dame steeds de gordijnen een stukje opende. Ze maakte er melding van en de vrouw werd opgepakt. Ze bleek een spionne te zijn die militaire installaties in de Verenigde Staten fotografeerde.
##
Populariteit neemt hoge vlucht
Vrouwelijke passagiers namen vaak aanstoot aan de mooie stewardessen.
Het einde van de oorlog in 1945 luidde betere tijden in voor de luchtvaart en het vak van stewardess. De eis dat de vrouwen verpleegster moesten zijn, verviel, wat de concurrentie nog feller maakte dan voorheen.
Op elke vacature kwamen de jonge vrouwen massaal af. Toen het Britse BOAC in 1946 12 nieuwe stewardessen wilde aannemen, solliciteerden er 3000 hoopvolle kandidaten.
Voor de vrouwen bood het beroep de mogelijkheid van een carrière met extraatjes waar een baan op de grond niet aan kon tippen: ze kregen de kans om exotische buitenlanden te zien en kwamen in grote wereldsteden.
De oorlog had de ontwikkeling van vliegtuigen in een stroomversnelling
gebracht, en een bommenwerper kon relatief eenvoudig worden ingericht voor de burgerluchtvaart.
Het resultaat waren toestellen met lekkere stoelen, drukcabines en minder lawaai. Maar de concurrentie in de luchtvaartbranche was nog steeds moordend.
Niet alleen de snelle trein, maar ook de personenauto kostte de luchtvaartmaatschappijen klanten. Ze plaatsten daarom advertenties in kranten en tijdschriften, waarin de snelheid, het comfort en het verrukkelijke eten werden aangeprezen. De maaltijden waren heuse kunststukjes: in de 1e klas kregen de passagiers een menu van maar liefst zeven gangen geserveerd op een servies van porselein en met zilveren bestek.
De stewardessen werden ook als blikvanger in de reclames gebruikt. Hun glimlach en charme spraken de nog steeds vooral mannelijke reizigers aan.
‘Haar lieftalligheid, goede manieren en attente aandacht voor de passagiers maken de reis vele malen aangenamer en comfortabeler,’ beweerde een van de advertenties. Een andere belichtte vooral de dienstbaarheid van de meisjes.
‘Uw eigen wonderlamp. Druk op de knop en de behulpzame geest van de luchtvaart staat naast u, klaar om u van dienst te zijn,’ aldus American Airlines.
De reclames beloofden ook dat je de kans had om de stewardessen beter te leren kennen, want de jonge vrouwen hadden conversatieles gehad en waren charmant gezelschap.
Rijken op stewardessenjacht
In de jaren 1960 keek niemand gek op als je een stewardess om haar nummer vroeg.
Aan het begin van de jaren 1960 waren de jonge stewardessen enorm populair bij veel rijke, machtige mannen – onder wie de emir van Bahrein, een oliemiljardair die helemaal weg was van de mooie meisjes.
Hij gaf regelmatig grote, extravagante diners voor de jonge vrouwen, en soms ging de uitnodiging nog een stapje verder.
‘Twee van ons werden gevraagd voor een feest in een van zijn paleizen,’ vertelde de Britse stewardess Celia Penney later over haar bijzondere belevenissen.
Tegen de avond werden de twee vrouwen door de privéchauffeur van de emir opgehaald en naar het feest gebracht, waar ze in het gezelschap van de koninklijke familie verkeerden.
‘Later op de avond nodigde de emir mij uit in een andere kamer, en hier gaf hij me een prachtige parelketting. Aan het einde van de avond werden we naar huis gebracht en kregen we allebei een groot geldbedrag, omdat hij ons gezelschap zo had gewaardeerd. We hadden alleen maar het feest bijgewoond en met onze gastheer gedanst,’ schreef ze in haar memoires.
De perfecte echtgenote
De stewardessen waren niet alleen met een air van zorgzaamheid en romantiek omgeven, maar vertegenwoordigden voor velen ook het ideaalbeeld van de perfecte echtgenote: ze konden koken en schoonmaken, hadden voor iedereen een woordje klaar en zagen er geweldig uit. Veel stewardessen trouwden dan ook met een van hun passagiers.
‘Een meisje dat 5 uur kan glimlachen, vind je niet zomaar. Net als een echtgenote die kan onthouden wat 124 mensen als avondeten willen hebben,’ luidde een advertentie van de luchtvaartmaatschappij American Airlines.
Seks en flirten dagelijkse kost voor stewardes
Stewardessen die gedurende de reis steeds meer kleren uittrekken. Dat was het concept van The Air Strip, dat de luchtvaartmaatschappij Braniff Air uit Texas in 1965 invoerde. Op het laatst droegen de stewardessen alleen nog een topje en een broekje. Seks was het beste verkoopargument geworden.
Hotpants en uniformen van papier – om zo van het lijf te scheuren – waren enkele van de creatieve ideeën, en de reclames suggereerden dat de meisjes tot veel bereid waren:
‘Hoe verder u vliegt, hoe warmer haar glimlach wordt,’ beloofde Singapore Airlines, en Eastern Airlines deelde zwarte boekjes uit waarin mannelijke reizigers makkelijk de telefoonnummers van stewardessen konden noteren.
De droom werd gevoed in de roman Coffee, Tea or Me?, die gebaseerd zou zijn op de herinneringen van twee stewardessen. Het boek vertelde over wilde uitspattingen in de lucht en werd uiteraard snel een bestseller.
Het beeld van de stewardess als sekspoes had wortel geschoten, en in de cabine nam de druk toe. Veel mannen zagen de grens niet tussen een flirt en aanranding, en het kostte de stewardessen de grootste moeite de hitsige passagiers in het gareel te houden.
Het volk stapt in
Er braken echter nieuwe tijden aan, die de gemoederen lieten bedaren. In de jaren 1970 kwam vliegen ook binnen het bereik van de werkende klasse. De economy class ontstond en er stapten nu ook vrouwelijke passagiers in het vliegtuig.
De prijs werd bepalend, dus het was afgelopen met porselein en zilverwerk. Het eten kwam nu in plastic bakjes en werd opgewarmd in de magnetron.
De stewardess merkte de verandering ook. Meer mensen wilden eten, drinken en een nekkussentje, en er was geen tijd meer voor nauw persoonlijk contact.
##
Vrouwen raken monopolie kwijt
Eind jaren 1970 vond er een nieuwe revolutie plaats in de vliegtuigcabine, toen hier ook mannen gingen werken. Die droegen geen rokjes en hotpants, maar militair ogende uniformen.
Dat had zijn weerslag op de kleding van de stewardess, die degelijker en soberder werd om gezag uit te stralen.
Ook werd de benaming ‘stewardess’ vervangen door de sekseneutrale term ‘cabinepersoneel’, en de maatschappijen verlaagden de strenge eisen met betrekking tot lengte, leeftijd en gewicht.
Vliegen is inmiddels gemeengoed geworden. Maar het beeld van de mooie, aantrekkelijke, luchtig geklede stewardess leeft voort, al is de gouden tijd van het beroep allang voorbij.
Toch kun je nog een beeld krijgen van de stewardess van weleer met deze trainingsvideo uit de jaren 1940.
Veel plezier!