De geschiedenis van de hamburger begon zo’n 260 jaar geleden. Het woord ‘hamburger’ komt voor het eerst voor in het Engelse kookboek The Art of Cookery, Made Plain and Easy uit 1747. De auteur, Hannah Glasse, had het echter niet over gebakken gehakt, maar over een worst van gehakt, knoflook en rum.
Voordat de worst werd dichtgebonden, moest deze worden gekruid met zout, peper, kruidnagel, nootmuskaat en azijn. De Hamburgh sausages van Glasse moesten daarna een week in de schoorsteen liggen om een rokerige smaak te krijgen. Ze stelde voor om de hamburgerworst op een boterham te serveren.
Glasse schreef het kookboek omdat ze geld nodig had. Ze kopieerde veel recepten, maar het boek werd toch een succes – vooral bij sjieke dames met bedienden die voor hen kookten.
Waarschijnlijk kwam de schoorsteenmethode van Duitse immigranten die naar Engeland waren gekomen. Maar de hamburgerworst werd geen succes. Daarom moeten we de oorsprong van de hamburger niet in Engeland zoeken. Zoals de naam ‘hamburger’ al aangeeft, speelt de Duitse stad Hamburg een belangrijke rol.
Naast gehakt uit de schoorsteen bevatte het kookboek van Hannah Glasse uit 1747 ook het recept van varkenspudding – een worst uit Cornwall. Haar boek was het meest gelezen kookboek van de eeuw.
De havenstad aan de Elbe werd een knooppunt voor de 6 miljoen Duitsers die in de 19e en begin 20e eeuw naar Amerika emigreerden. Voordat de bemanning en passagiers aan boord gingen, aten ze op de kade een zogenoemd zeemansbroodje.
Dat bestond uit gebakken vlees en gebakken eieren tussen twee sneetjes toast. Bij aankomst in New York moeten de Duitsers massaal om deze Hamburgse specialiteit hebben gevraagd. De cafés en restaurants in de stad probeerden namelijk al snel Duitse klanten te lokken met een gerecht dat ze Hamburg steak noemden.
Dit was echter geen hamburger in de moderne zin van het woord – de klanten moesten het doen met een stuk gehakt, uien en paneermeel. Maar de hamburgerrevolutie was toch echt begonnen.
Oplossing voor vette vingers
Het gerecht met Duitse roots verscheen ook in de Amerikaanse kranten. In 1887 publiceerde de Chicago Tribune bijvoorbeeld een recept voor de Hamburg steak.
White Castle was de eerste hamburgerketen. In de jaren 1920 kostte een hamburger hier 5 cent.
Wie de volgende stap in de evolutie van de hamburger heeft gezet, is niet duidelijk. Volgens een veelgehoord verhaal verkocht de 15-jarige Charles Nagreen in 1885 gehaktballen op de Outagamie County Fair in Wisconsin. De tiener merkte dat zijn klanten het vettige voedsel moeilijk konden eten terwijl ze tussen duizenden andere mensen over de markt liepen.
Daarom sloeg Nagreen de gehaktballen plat voordat ze gebakken werden. Daarna stopte hij ze tussen twee sneetjes brood. En zo ging Charles Nagreen vanaf dat moment door het leven als ‘Hamburger Charlie’.
Een andere verklaring speelt zich af op de Erie County Fair die in hetzelfde jaar werd gehouden in Hamburg, een stad in het oosten van de staat New York.
Hier verkochten de broers Frank en Charles Menches broodjes worst. Toen de worsten op waren, moesten ze naar de slager, maar die had alleen nog maar gehakt. De broers voegden zout, suiker en koffie toe aan het vlees en verkochten het op brood met ketchup en uien. Ze noemden het de ‘hamburger’, naar de plaats waar ze waren.
Volgens de Library of Congress bedacht de Deense immigrant Louis Lassen de hamburger in 1895.
Volgens de Amerikaanse Library of Congress werd onze moderne hamburger in 1895 uitgevonden door de Deense immigrant Louis Lassen. Lassen runde een rijdende kruidenierszaak in New Haven, Connecticut. Toen op een dag een man om een snelle maaltijd vroeg, bakte Lasse een biefstuk die hij tussen twee sneetjes toast legde.
Kort daarna opende hij de burgerbar Louis’ Lunch – en begon het succesverhaal van de hamburger. In de jaren 1920 had elke zichzelf respecterende stad een hamburgerbar.
En in 1921 werd White Castle, de eerste hamburgerketen ter wereld, opgericht door de kok Walter Anderson uit Kansas en de zakenman Edgar Walter Ingram. White Castle opende filialen in 16 steden, maar sommige mensen durfden nog groter te denken: de broers Maurice en Richard McDonald.
De gebroeders McDonald openden hun burgerbar in 1940, en toen het tekort aan vlees na de Tweede Wereldoorlog afnam, creëerden ze de moderne hamburgerketen met supersnelle service.
Prijs van een Big Mac weerspiegelt koopkracht
Het begon als een grap, maar de prijs van een Big Mac bleek een betrouwbare maatstaf voor de hoeveelheid geld die de inwoners van een land te besteden hebben.
In 1986 lanceerde de Britse krant The Economist de zogenoemde Big Mac Index. De krant vergeleek voor de grap de prijs van de wereldberoemde hamburger in verschillende landen – want de Big Mac wordt overal op dezelfde manier en met precies dezelfde ingrediënten gemaakt.
Economen waren het er al snel over eens dat het helemaal geen gek idee was: de Big Mac Index is een snelle en eenvoudige manier om de koopkracht van alle landen ter wereld te meten.
Bedrijven die geen geld hebben voor dure analyses, bepalen met deze index wat ze voor hun producten moeten vragen als ze willen exporteren naar andere landen. Economen noemden de nieuwe methode burgernomics.
Sinds 1986 publiceert The Economist elk jaar een nieuwe Big Mac Index. En uit de laatste cijfers blijkt, niet verrassend, dat de koopkracht het hoogst is in het steenrijke Zwitserland, waar een Big Mac 7,30 dollar kost. In India is de beroemde hamburger het goedkoopst. Hier kost hij maar 1,62 dollar.
Bij McDonald’s werden de hamburgers, cheeseburgers en frietjes provisorisch ingepakt, maar ze waren goedkoop en de klanten waren er gek op. In 1948 hadden de 500 burgerbars al een miljard hamburgers verkocht. Andere ondernemers volgden dit voorbeeld en in 1953 werd Burger King geboren.
Klanten eten 27 jaar staand
De rivaliteit tussen deze twee ketens leidde tot verschillende innovaties waar we nu nog profijt van hebben. In 1967 kregen de restaurants van McDonald’s tafels en stoelen, zodat hun klanten zittend konden eten. Het jaar daarop serveerde de keten de eerste Big Mac – een broodje met twee hamburgers, augurken, ui, saus, sla en kaas.
Tegenwoordig is McDonald’s de grootste hamburgerketen ter wereld met 40.000 restaurants. Burger King is nummer twee met 18.000 vestigingen. White Castle bestaat ook nog steeds in het oosten en midwesten van de VS, waar ze 400 restaurants hebben.