Het Engels is een mengelmoes
Scandinavië, Frankrijk en India. De Engelsen haalden hun woorden uit alle windstreken. Het grootste Engelse woordenboek van dit moment bevat een half miljoen woorden, waarmee het Engels een van de rijkste talen ter wereld is.
De Angelsaksen verdreven de Kelten uit Engeland, en namen weinig van hun woorden over.
20 Keltische woorden
De Engelsen namen niet veel woorden over van de oorspronkelijke bewoners, en ook de Romeinen lieten in 367 jaar niet veel sporen na in de taal.
43: Toen de Romeinse generaal Aulus Plautius Engeland binnenviel, moesten de Keltische stammen zich al snel overgeven. Het moderne Engels kent nauwelijks woorden uit Keltische talen. De 20 die er zijn, hebben vaak met het landschap te maken, bijvoorbeeld coombe (dal), down (heuvel) of zijn geografische namen als London, Thames en Dover.
Lincoln, Lancaster en Newport zijn Romeinse namen. De Romeinen waren 367 jaar de baas in Engeland, maar lieten maar een paar honderd Latijnse woorden na, waaronder castra (nu castle), portus
(nu port) en strata (nu street).
Het Engels is een mengelmoes
Vier Germaanse dialecten vormen de basis van de Oud-Engelse taal.
Germanen namen hun taal mee.
449: De Kelten hadden de Britse Eilanden niet lang voor zichzelf toen de Romeinen er in 410 vertrokken. Al snel kwamen nieuwe bewoners aan uit het huidige Sleeswijk-Holstein, Friesland en Jutland. De Angelsaksen, zoals ze genoemd worden, brachten hun taal met zich mee. Alleen Wales, Schotland en Cornwall bleven voornamelijk Keltisch.
De Angelsaksische dialecten vormen de basis van de Engelse taal, en 4500 moderne woorden gaan erop terug, bijvoorbeeld house, food, sleep en de dagen van de week, die genoemd zijn naar de heidense goden – zoals Thursday, de dag van Donar en Friday, de dag van Freya. Het land werd genoemd naar de Angelen: Englaland.
Het Engels is een mengelmoes
De Angelsaksen verdreven de Kelten uit Engeland, en namen weinig van hun woorden over.
Katholieken voerden hun letters in.
597: Augustinus, een gezant van de paus, kwam in 597 met een delegatie van 40 missionarissen en een stapel religieuze geschriften in Engeland aan. Datzelfde jaar bekeerde hij koning Ethelbert in
Canterbury en een groot deel van de rest van de Engelse bevolking.
De kerstening bracht grote taalkundige veranderingen met zich mee. Ruim 4000 Latijnse woorden kwamen de taal binnen – van kerktermen als priest, martyr en angel tot alledaagse woorden als history, cucumber en kettle.
De missionarissen voerden ook het Latijnse alfabet in, dat in de plaats kwam van de Germaanse runen, maar de letters pasten niet altijd bij de Oud-Engelse klanken. Ze bedachten dus nieuwe letters, en gebruikten een aantal runentekens, die later weer in onbruik geraakt zijn.
Het Engels is een mengelmoes
Na de invasie van de Normandiërs werd het Frans de taal van de elite in Engeland.
De Vikingen namen de macht over.
787: De Vikingen vielen vanaf 787 Engeland binnen en waren er heer en meester tot koning Alfred de Grote in 878 in de tegenaanval ging. In 1016 verwierf de Deense koning Knoet met geweld de macht, en de Deense heerschappij over Engeland hield stand tot 1042.
Ook de Vikingen drukten hun stempel op de Engelse taal. Zo verrijkten ze deze met woorden als ransack, skull en scream, maar ook met meer alledaagse
termen als window en husband.
1800 van de meest gebruikte woorden in het moderne Engels zijn afkomstig uit Scandinavië. Zelfs doodgewone woorden als give, get, take en they zijn door de
Vikingen meegebracht.
Het Engels is een mengelmoes
De Angelsaksen verdreven de Kelten uit Engeland, en namen weinig van hun woorden over.
De Normandiërs spraken Frans.
Toen de Normandiërs onder Willem de Veroveraar in 1066 Engeland binnenvielen, namen ze de Franse taal met zich mee.
1066: De Normandiërs waren Vikingen uit Noorwegen die Frans waren geworden en een mengvorm spraken van hun eigen taal en het Frans. In Engeland namen Franstaligen alle officiële posten over en werd het Frans de hoofdtaal, maar de gewone burgers spraken nog Oud-Engels. Er waren nu dus drie talen: het Latijn van de kerk, het verfranste Engels van de elite en het Oud-Engels van het volk.
Zo kon het gebeuren dat bijvoorbeeld ‘vragen’ drie varianten kreeg: ask (Oud-Engels), question (Frans) en interrogate (Latijn). De boeren hadden gewoon cows en pigs in hun stal, maar de verfranste elite, die de dieren at, noemde het vlees beef en pork.
Het Engels is een mengelmoes
Boekdrukkers gaven het Engels een standaardspelling.
Boekdrukkers vormden de taal.
1475 Er waren 30 manieren om een woord als church te spellen voordat William Caxton in 1475 het eerste Engelstalige boek uitgaf. In de jaren daarna schiepen drukkers orde in de spellingschaos. Ze voorzagen het hele land van een standaardschrijftaal. Maar sindsdien is de uitspraak van veel woorden veranderd, terwijl de spelling grotendeels hetzelfde is gebleven, waardoor de huidige spelling sterk afwijkt van de gesproken taal.
Caxton voerde ook een aantal woorden in: anatomy uit het Latijn, tragedy uit het Grieks en algebra uit het Arabisch.
Het Engels is een mengelmoes
Shakespeare geldt nog steeds als de grootste schrijver die het Engelse taalgebied heeft voortgebracht.
Shakespeare maakte zijn eigen woorden.
De bekendste toneelschrijver uit de geschiedenis verrijkte zijn taal met talrijke nieuwe woorden. Zonder hem geen waakhond.
1623: De dichter William Shakespeare verrijkte zijn moedertaal als geen ander. Enkele jaren na zijn dood, in 1623, verscheen de eerste complete collectie van zijn 34 toneelstukken, die wemelden van de nieuwe woorden en uitdrukkingen. In de loop van de eeuwen verwierven deze een plaats in de Engelse taal. Shakespeare creëerde zo’n 2000 nieuwe constructies, waaronder hobnob (zich mengen met), watchdog en fashionable.
Ook twee andere 17e-eeuwse werken waren van belang voor de taal: een woordenboek en een bijbel. In 1604 gaf de onderwijzer Robert Cawdrey het eerste Engelse woordenboek uit –
A Table Alphabeticall. Met zijn 2543 trefwoorden was het geen dik boek, maar het geldt als een mijlpaal.
In 1611 verscheen de King James Bible, de eerste officiële Bijbelvertaling in het Engels. De Engelsen ontleenden hier veel zegswijzen aan, die vaak ook in het Nederlands bestaan, zoals ‘paarlen voor de zwijnen werpen’ en ‘beter één vogel in de hand dan tien in de lucht’.
Het Engels is een mengelmoes
De Angelsaksen verdreven de Kelten uit Engeland, en namen weinig van hun woorden over.
Het Engels is een wereldtaal.
2013: Het Engels is gevormd door de verschillende veroveraars van de Britse Eilanden door de eeuwen heen, maar sinds de Britten in de koloniale tijd zelf grote delen van de wereld veroverden, is hun taal uitgegroeid tot een wereldtaal.
Ten tijde van Shakespeare waren er vijf tot zeven miljoen moedertaalsprekers van het Engels. Nu zijn dat er ongeveer 375 miljoen. Schattingen van het aantal mensen in de wereld die zich in het Engels verstaanbaar kunnen maken lopen uiteen van 500 miljoen tot 1,5 miljard, maar zeker is dat het Engels in aantallen sprekers alleen nog voorbijgestreefd wordt door het Chinees. Het is onbetwist de internationale lingua franca van het zakenleven, de universiteiten en de diplomatie.
Met de verspreiding van het Engels over de wereld zijn er verschillende regionale varianten ontstaan. In de moderne tijd is met name de Amerikaanse versie meegelift op de wereldwijde populariteit van de Amerikaanse cultuur, veelal verspreid via Hollywoodfilms en de televisie. Hierdoor zijn ook veel mensen in niet-Engelstalige landen vertrouwd geraakt met de klanken van het Engels, en willen velen het leren om ‘erbij te horen’.
Niet-moedertaalsprekers krijgen het Engels natuurlijk niet altijd perfect onder de knie, en soms leidt dat tot misverstanden. Zo zou oud-premier Joop den Uyl in zijn beste steenkolenengels Nederland ooit hebben aangeduid als a nation of undertakers. Hij bedoelde te zeggen dat het
een land van ondernemers is, maar had het over ‘een natie van begrafenisondernemers’.