Prehistorie
Inteelt lag op de loer
Waar: Hele wereld
Het vinden van een partner was een primitieve bedoening in de prehistorie. Er zijn geen aanwijzingen dat er mooie grotschilderingen werden gemaakt of serenades werden gebracht om een date te scoren.
Het leven van de jager-verzamelaars in de steentijd was zwaar en de kans om van de honger of aan een ziekte te sterven was groot. De regels van het minnespel waren dan ook vermoedelijk op tastbare principes gebaseerd.
Hoewel er van daten nauwelijks sprake was in de steentijd, kwam er wel meer bij kijken dan grof geweld.
Goede jagers – man of vrouw – hadden de grootste kansen om een partner aan te trekken. Maar mogelijk speelde ook diplomatie een rol. In een gemeenschap van zo’n 25 mensen was het knap lastig om een partner te vinden die niet je zus, broer, neef of nicht was.
Uit DNA-onderzoek van skeletten uit 34.000 jaar oude graven in Rusland blijkt dat inteelt desondanks zeldzaam was. Kleine gemeenschappen moeten dan ook samengewerkt hebben en mensen hebben uitgewisseld om inteelt te voorkomen.
Oudheid
Ouders flirtten uit naam van hun kind
Waar: Mesopotamië
In de bakermat van de beschaving, Mesopotamië, werd zo’n 4300 jaar geleden het huwelijk ingevoerd om voor stabiliteit te zorgen. En de eerste schriftelijke bewijzen van verliefdheid komen ook hiervandaan.
In een geneeskundig handboek uit de 7e eeuw v.Chr. staat dat als een patiënt steeds zijn keel schraapt, zonder reden lacht en zijn eetlust kwijt is, het om een ongelukkige liefde gaat, bij zowel mannen als vrouwen.
Er was echter weinig ruimte voor romantiek, want de meeste stellen ontmoetten elkaar niet vóór het huwelijk, dat door de ouders werd geregeld. Zij onderhandelden over de bruidsschat en andere financiële voorwaarden.
Volgens Herodotus werden ongetrouwde vrouwen geveild in het oude Mesopotamië.
Volgens de niet altijd even betrouwbare Griekse schrijver Herodotus werkte het in sommige plaatsen anders. Daar werden jonge vrouwen jaarlijks geveild aan mannen die wilden trouwen. En het ging alleen om geld:
‘Een vader mocht zijn dochter niet meegeven aan degene die hij had uitgekozen, en de bieder moest getuigen hebben die bevestigden dat hij zou trouwen met de uitverkorene.’
7e eeuw v.Chr.
Sparta was geheel ingericht op oorlogvoering.
Naakte vrouwen dansen door de straten
Waar: Sparta
Om van de stadstaat Sparta een sterke natie van strijders te maken, wilde de heerser Lycurgus in de 7e eeuw v.Chr. het hele leven van de inwoners reguleren, waaronder liefdesrelaties. Mannen en vrouwen werd een strenge discipline opgelegd: ze moesten respectievelijk vechten en jongens baren voor het leger.
Vrouwen mochten geen make-up dragen of hun schoonheid anderszins benadrukken, maar mochten wel vrij omgaan met mannen en namen geen blad voor de mond.
De strikte regels maakten flirten een beetje lastig, maar Lycurgus had daar ook wetten voor gemaakt. Volgens de schrijver Plutarchus liet hij vrouwen naakt zingen en dansen voor jonge jongens tijdens religieuze feesten. ‘Deze traditie leidde tot huwelijken,’ aldus Plutarchus.
Oudere, ongetrouwde mannen mochten deze optochten niet bijwonen: zij hadden hun kans gehad. Oude vrijgezellen werden met de nek aangekeken omdat ze de staat geen kinderen hadden bezorgd.
Bijbelse tijd
Schoonvader was sleutel tot de bruid
Waar: Midden-Oosten
Als een Israëliet in de tijd van de Bijbel een meisje begeerde, moest hij eerst een goede indruk maken op haar vader.
Dat wist de jonge Jakob ook toen hij volgens het Oude Testament verliefd werd op de mooie Rachel. Jakob bood haar vader Laban aan om zeven jaar voor hem te werken als hij daarna met zijn dochter mocht trouwen.
Dergelijke overeenkomsten zijn nog steeds gangbaar in een land als Bhutan, waar de man drie jaar moet werken voor de familie van zijn beoogde bruid. Maar in het geval van Jakob verliep het niet helemaal zoals gepland: toen de zeven jaar voorbij waren, gaf Laban hem eerst zijn oudste dochter Lea. Pas een week later kreeg Jakob zijn grote liefde Rachel, waarna hij nog eens zeven jaar werkte voor Laban.
Volgens de Bijbel werkte Jakob 14 jaar voor zijn schoonvader.
Ca. 20 v.Chr.
Blijf beleefd en stink niet
Waar: Romeinse Rijk
Hoewel de Romeinen zeer behoudend waren, kenden ze als eersten een vorm van daten, al verliep alles in het geniep. Rond 20 v.Chr. schreef de dichter Ovidius zelfs een humoristische liefdesgids.
Volgens Ovidius waren gladiatorenarena’s en wedrenbanen de beste plekken om je slag te slaan omdat een jongeman daar dicht bij de dames kon komen en zijn belangstelling kon tonen.
‘Als er een stofje op haar schoot valt, veeg het dan weg met je vingers. En als er niks is, veeg dan toch. Zie alles als een kans om haar van dienst te zijn.’
Bij de Romeinen waren uiterlijk, beleefdheid en welbespraaktheid belangrijk.
Ovidius had nog meer tips te vergeven: een man kon verhalen vertellen over de gladiatoren en hopen dat zijn uitverkorene niet merkte dat hij alles uit zijn duim zoog. Een vrijer mocht geen vuile nagels of haar in zijn neus hebben en niet naar geiten stinken. Hij moest altijd beleefd blijven en mocht nooit naar haar leeftijd vragen.
Vrouwen adviseerde hij om zich te laten zien, want ‘wat onbekend is, is onbemind’. Ook moesten ze vooral oude en jonge minnaars uitproberen.
500-1066
Het Angelsaksische ochtendgeschenk
Waar: Engeland
In het Angel-saksische Engeland bemoeide de familie zich nauwelijks met het liefdesleven van een vrouw. Ze mocht aanzoeken van vrijers geheel zelfstandig accepteren of afwijzen. Een man kon een vrouw een mooie edelmetalen broche geven om bij haar in het gevlij te komen.
Op de ochtend na het huwelijk moest een man zijn kersverse vrouw een morgengifu geven: een ochtendgeschenk. Dat bestond uit een som geld of een stuk land en moest haar behoeden voor armoede als hij bijvoorbeeld sneuvelde in de strijd. Volgens historici werd een Angelsaksisch huwelijk gesloten door de handen op het gevest van een zwaard te leggen.
789-1066
Vikingen deden niet aan romantiek
Waar: Scandinavië
Voor de Vikingen was een huwelijk vooral een praktische aangelegenheid die met geld en status te maken had. Romantische liefde werd gezien als verraderlijk verschijnsel dat een man van zijn gezonde verstand kon beroven.
Dichters die een vrouw probeerden te versieren met fraaie verzen, konden worden verbannen, want persoonlijke liefdesgedichten werden als een aantasting van haar eer gezien.
Toen de Viking Harald Schoonhaar om de hand van Gyda vroeg, wees ze hem keihard af. Pas als hij koning van Noorwegen was, wilde ze erover nadenken.
Vikinghuwelijken waren steevast gearrangeerd, maar een jongeman kon wel belangstelling tonen voor een vrouw. De onderhandelingen verliepen via haar vader, die volgens de saga’s zijn dochter meestal wel vroeg of ze het ermee eens was. En een vrouw kon zich makkelijk laten scheiden als de huwelijkspartner tegenviel.
Hoewel er van daten geen sprake was, werd er heel wat afgeflirt in de Vikingtijd. Veel stellen ontmoetten elkaar op het ding, waar wetten werden gemaakt en geschillen opgelost. Mannen namen vaak hun kinderen mee om de jongeren de kans te geven elkaar te ontmoeten.
Uit de vondst van vele kammetjes blijkt dat de Vikingen best ijdel waren.
Volgens Engelse kroniekschrijvers stonden Vikingen niet alleen bekend om hun wreedheid, maar ook om hun vleierij. Ze verzorgden hun haar dagelijks, gingen elke week in bad en trokken vaak schone kleren aan. ‘Zo palmden ze jonge vrouwen in en haalden ze zelfs dames van adel over hun minnares te worden,’ stond er te lezen.
Middeleeuwen
Vrouwenhart werd veroverd met zwaard en gezang
Waar: Europa
In de vroege middeleeuwen was er weinig ruimte voor romantiek, maar rond 1100 verschenen In Zuid-Frankrijk de eerste troubadours: dichters en zangers die de dames het hoofd op hol brachten met liederen en poëzie over de liefde.
Iets later bracht Chrétien de Troyes een reeks romans uit over de mythische koning Arthur en diens hofhouding, waardoor de Europese adel in de ban raakte van de hoofse liefde. Met de ridder Lancelot als voorbeeld, die verliefd werd op Arthurs vrouw Guinevere, trokken ridders alle registers open.
Middeleeuwse ridders vochten letterlijk voor hun uitverkorene.
Om zijn uitverkorene het hof te maken, moest een vrijer niet alleen uitblinken op het slagveld, maar ook een begenadigd muzikant en dichter zijn. Op grote riddertoernooien daagden de mannen elkaar uit om indruk te maken op de dames.
Riddertoernooien werden zo populair dat de Franse koning ze wilde verbieden omdat de ridders hun plichten verzaakten.
Het beleg van de minneburcht
In de 14e eeuw was ‘het beleg van de minneburcht’ een geliefd motief.
17e eeuw
Zeg het met je waaier
Waar: Europa
In de 17e en 18e eeuw was een waaier een vast accessoire van een dame van stand, en er ontstond in de loop der jaren zelfs een soort ‘waaiertaal’. Door de manier waarop ze de waaier bewoog, kon een vrouw belangstelling tonen voor een vrijer of hem juist afwijzen.
De waaier kwam vooral van pas op drukbezochte sociale bijeenkomsten, waar niet altijd gesprekken gevoerd konden worden. Maar hij kon ook gebruikt worden om discreet de aandacht van een man te trekken. Deze waaiertaal was populair bij beide geslachten omdat hij makkelijk te begrijpen was en een afgewezen man geen gezichtsverlies leed.
Vrouwen konden een waaier als spreekbuis gebruiken. Als de waaier halfgesloten tegen haar lippen lag, zei de vrouw eigenlijk ‘je mag me kussen’ tegen haar minnaar.
1837-1901
Victoriaanse manieren
Waar: Engeland, VS
Onder koningin Victoria was daten een kunst waarbij man en vrouw op eieren moesten lopen om de strenge fatsoensnormen niet te overschrijden. Veel stellen ontmoetten elkaar op een bal: de man moest zijn naam op de balkaart van de vrouw schrijven voor een dans onder het toeziend oog van haar moeder.
Als de man haar wel zag zitten, gaf hij zijn visitekaartje aan de butler van haar huis. Als ze niet geïnteresseerd was, liet ze het kaartje terugsturen. Wilde ze met hem door, dan stuurde ze hem het visitekaartje van haar moeder. De man mocht dan op bezoek bij de moeder, en als hij geluk had zat zijn uitverkorene ook in de kamer.
In de victoriaanse VS kon een vrijer een acquaintance card bij zijn uitverkorene laten bezorgen.
De etiquette was streng. Zo werd 19.30 uur gezien als een geschikte tijd om op visite te komen, en de vrijer mocht hoogstens één uur blijven. Hij voerde een beleefde conversatie, vooral met de moeder.
Als de jongeman in de smaak viel, werd hij uitgenodigd voor feestjes en uitstapjes. Hij bracht zijn gevoelens tot uitdrukking met een valentijnskaart. Na de verloving mocht het stel elkaars hand vasthouden en elkaar kusjes geven.
Vanaf 1692
Meer dan 300 jaar was de contactadvertentie dé manier om in contact te komen met een partner.
Alleenstaanden kwamen in de krant
Waar: Hele wereld
Niet lang na de komst van de eerste kranten verscheen er een nieuwe manier van daten: de contactadvertentie. De eerste stond in 1692 in de Londense krant The Athenian Mercury.
De contactadvertentie was een uitkomst voor eenzame stedelingen en geïsoleerde plattelanders. In de 19e eeuw nam het verschijnsel een hoge vlucht en kwamen er speciale kranten die er geheel mee gevuld waren.
Na de jaren 1960 verloor de contact-advertentie terrein aan nieuwe media. In 1971 ontwikkelde John Patterson het eerste computerdatingsysteem, Dateline, dat deelnemers op basis van vragenlijsten aan elkaar koppelde.
