Britten bowlden graag op gras

In de middeleeuwen maakten edelvrouwen herinneringssieraden met een haarlok van een overleden familielid. En huwbare vrouwen stuurden brieven met een haarlok naar hun vrijer als teken van interesse.

Toen de romantiek zich in de 19e eeuw over Europa verspreidde, werd dit oude gebruik nieuw leven ingeblazen. Britten van alle standen gingen kettingen en broches maken die waren versierd met gevlochten haar. Het haar drukte nu niet meer alleen verdriet of liefde uit – voor liefhebbers werd het zogeheten haarwerk een allesverslindende hobby.

In 1855 bezocht koningin Victoria de Franse keizerin Eugénie in Versailles. Als cadeau gaf ze de keizerin een armband gemaakt van haar eigen haar. De koninklijke belangstelling gaf de hobby een nog grotere impuls. Toen in datzelfde jaar de wereldtentoonstelling in Parijs werd geopend, konden bezoekers een portret van Victoria op ware grootte bewonderen – geheel gemaakt van mensenhaar.

De Britten waren verzot op het spel skittles, waarbij je een zware bal over een grasveld moest rollen om negen kegels om te gooien.

In zijn grote werk The Sports and Pastimes of the People of England beschrijft Joseph Strutt skittles als ‘een vorm van vermaak die je veel bij eenvoudige kroegen ziet’ en die bijna altijd ‘leidt tot dronkenschap en uitspattingen’.

Skittles werd dan ook vrijwel uitsluitend gespeeld door bier drinkende mannen uit de onderklasse, al was het spel oorspronkelijk een adellijk pleziertje geweest. De elite liet het spel voortaan links liggen en stortte zich op de Amerikaanse opvolger ervan: bowlen.

In 1849 opende er in het centrum van Londen een luxueus ingerichte bowlingbaan, met chic meubilair en kandelaars. Een krant schreef:

‘Als vrijetijdsbesteding die fysiek minder zwaar is dan het ordinaire skittles, zal dit spel ongetwijfeld populair worden.’

Hoewel de spelregels voor voetbal op Britse universiteiten werden bedacht, werd de sport door de arbeidersklasse omarmd. Zoals de secretaris van de Engelse voetbalbond FA het in 1866 formuleerde:

‘Wat voorheen een recreatie voor enkelen was, is nu een bezigheid voor duizenden.’

Van alle Britse hobby’s werd voetbal het populairst. Talloze mensen gingen er in hun vrije tijd in op – als speler of als joelende, klappende en luid zingende supporter.

Dankzij het onderzoek van Charles Darwin en anderen werden dieren en planten een populair thema in het 19e-eeuwse Groot-Brittannië. Veel mensen gingen vogels spotten, insecten vangen of zelfs zeewier verzamelen.

Mannen en vrouwen trokken massaal naar de Britse kust om zeewier te verzamelen, dat werd geïdentificeerd, gedroogd en in een boek geplakt. De hobby was goedkoop, vooral voor mensen die dicht bij de kust woonden en aasden op planten die ze nog niet in hun zeewieralbum hadden.

In 1881 adviseerde de auteur A.B. Hervey verzamelaars om de volgende spullen mee te nemen:

‘Een tang, een schaar, een lange stok met een naald aan het uiteinde (om in drijvend zeewier te prikken, red.), 2-3 witte borden (om het zeewier op te leggen als je het wast, red.) en wat papier of oude katoenen lappen om de planten mee te drogen.’

Volgens Hervey was het het beste om het zeewier al op het strand in je album te doen.

Een zaaltje met een piano, meer had een koor niet nodig. Mede daardoor werd zingen een van de populairste hobby’s van de 19e eeuw.

De hobby verenigde Groot-Brittannië, waar gewoonlijk weinig contact was tussen de klassen. Maar in koren zongen zowel fabrieksarbeiders als leraren en huisvrouwen. De bovenklasse hield zich echter op veilige afstand.

De verenigingen namen hun taak serieus, en de repetities mochten niet uitlopen op een drinkgelag, vooral omdat de helft van het koor vaak uit vrouwen bestond. De Huddersfield Choral Society was iets makkelijker en stond gematigd drinken toe.

‘Op de maandelijkse repetities mag elk lid drie gills (ca. 400 ml, red.) bier drinken,’ stond er in het reglement.

Vanaf de jaren 1850 werden wedstrijden een belangrijk element. Amateurkoren namen het tegen elkaar op op festivals, waar soms duizenden bezoekers op afkwamen.

Naarmate het spoornet werd uitgebreid en de kaartjes goedkoper werden, konden ook arbeiders een dagje naar het strand.

In de jaren 1820 duurde de reis van Londen naar de badplaats Brighton met de koets zeven uur, maar 40 jaar later kon je de kust in slechts twee uur bereiken – voor een derde van de prijs.

De meeste arbeiders konden zich slechts één stranddag per jaar veroorloven. Het was dan ook hét hoogtepunt van het jaar om je badkleding aan te trekken en te genieten van het zeewater en de frisse lucht.

De grote toestroom leidde ertoe dat de badplaatsen allerlei entertainment gingen aanbieden. Op het strand speelden orkestjes, en overal langs de zuidkust kwamen promenades met kleurrijke kermiskramen.

Het uitstapje was ook te combineren met het beklimmen van een van de vele uitzichttorens.

De hoge bi was de fiets van de elite geweest. Hij was duur en vrij gevaarlijk. Toen de Brit John Starley in 1885 zijn veiligheidsfiets op de markt bracht, met een ketting en twee even grote wielen, werd fietsen een rage.

Op de veiligheidsfiets kon je makkelijker rijden, en door de massaproductie van het industriële tijdperk kelderden de prijzen. Vooral de middenklasse omarmde het stalen ros en gebruikte haar vrije dagen om de landelijke gebieden te verkennen. Veel mensen werden lid van een club die zondagse fietstochten organiseerde.

‘Mijlenver weg van alles te zijn, aan bemoste oevers die je uitnodigen om je languit neer te vlijen en onder het genot van een pijp gezellig wat te praten met je clubkameraden – dat is de zoete smaak van het fietsleven,’ schreef een lid.

In de jaren 1890 was fietsen voor arbeiders nog altijd te duur, maar in de Britse badplaatsen konden ze een rijwiel huren en het nieuwe transportmiddel uitproberen.

De vloedgolf van arbeiders op zoek naar een vrijetijdsactiviteit zette de klassenmaatschappij onder druk. Want wat moest de elite nu doen, zonder in contact te komen met het klootjesvolk?

Het antwoord was tennissen, een sport die sinds de 12e eeuw in diverse vormen bekend was. In 1873 zette de Brit Walter C. Wingfield de regels voor het moderne spel op papier, en de elite omarmde de sport. Door de uitvinding van de grasmaaier speelden de Britten op mooie gladde banen, en omdat er bij de sport geen fysiek contact kwam kijken, werd deze ook populair onder keurige dames.

Volgens de strenge moraal van het victoriaanse tijdperk mochten zij echter geen blote armen of enkels laten zien. Daarom speelden de vrouwen in lange jurken met lange mouwen.

In 1884 stond vrouwentennis voor het eerst op het programma bij het prestigieuze Wimbledon-toernooi, en talent was nu belangrijker dan een goede afkomst. De finale werd gewonnen door de 19-jarige domineesdochter Maud Watson, die haar zus versloeg. Ze droegen beiden een korset en een gesteven onderrok om geen aanstoot te geven.