Een paddenstoelvormige wolk stijgt op 1 juli 1946 uit boven een ringvormig koraaleiland in de Stille Oceaan. De wolk is het gevolg van een Amerikaanse kernproef, die de wereld de militaire kracht van de VS moet laten zien.
Vier dagen later laat de Franse modeontwerper Louis Réard aan onze kant van de wereld een bom ontploffen als hij zijn nieuwste creatie onthult tijdens een schoonheidswedstrijd in Parijs. Geïnspireerd door de Amerikaanse kernproef noemde Réard zijn nieuwe ontwerp naar het atol in de Stille Oceaan: Bikini.
‘Een tweedelig badpak dat alles over een meisje onthult – behalve de meisjesnaam van haar moeder.’ Beschrijving van de bikini door Louis Réard
Het publiek hapt naar adem als de 18-jarige Micheline Bernardini het Piscine Molitor binnenstapt – een mondain badhuis in Parijs. De ‘bikini’ van Réard bestaat uit kleine stukjes stof die met dunne koordjes met elkaar zijn verbonden en die alleen de borsten en schaamstreek bedekken.
Bernardini neemt voor de aanwezige fotografen dezelfde pose aan als het Vrijheidsbeeld in New York.
Het duurt echter nog jaren voordat de bikini in de Verenigde Staten en de rest van de westerse wereld wordt omarmd. De minimalistische badkleding veroorzaakt zoveel opschudding dat een deel van de pers geen reclames wil plaatsen voor de bikini omdat ze het maar een obsceen kledingstuk vinden.
VIDEO: Micheline Bernardini showt ’s werelds eerste bikini
Tweede Wereldoorlog zorgt voor een trend
Ontwerper Louis Réard had al meer dan tien jaar gewerkt aan zijn bikini. Sinds de jaren 1930 maakte hij tweedelige badmode voor de Franse bovenklasse. Het doel was – in de woorden van Réard – om mooie, rijke en welgestelde mensen badkleding te bieden waarmee ze gezien konden worden op de Franse stranden.
Vóór de lancering van de bikini kleedden badgasten zich doorgaans een stuk conservatiever. Hoewel de Amerikaanse modeontwerper Carl Jantzen al in 1913 losvallende tweedelige badkleding had ontworpen, werd het vrouwenlichaam nog steeds tot aan de knieën bedekt.
‘De bikini – kleiner dan ’s werelds kleinste badpak.’ Reclame voor de bikini
Halverwege de jaren 1930 werden er nieuwe materialen uitgevonden, zoals nylon. Hierdoor kon zwemkleding steeds beter de vorm van het lichaam volgen.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd in Europa en de VS textiel op rantsoen gezet. Zo eiste de Amerikaanse regering in 1943 dat er 10 procent minder stoffen werden gebruikt, en daarom werden de mouwen van zwemkleding en de pijpen van broeken korter.
Als Romeinse vrouwen sportten, deden ze dat meestal in kleding die lijkt op de hedendaagse bikini.
Tweedelig badpak dateert uit de oudheid
Onze bikini ontstond in de schaduw van de atoombom, maar de voorloper ervan werd vroeger al gedragen door atleten en godinnen.
De voorloper van de bikini zien we al op een beeld van rond 5600 v.Chr. Dit kunstwerk, afkomstig uit Çatalhöyük in Zuid-Anatolië in het huidige Turkije, stelt een godin voor die een tweedelig kledingstuk draagt dat veel weg heeft van een bikini.
Tweedelige kleding was ook populair onder vrouwen in het oude Griekenland. Zo zijn er diverse schilderijen en urnen van rond 1400 v.Chr. gevonden waarop vrouwen staan afgebeeld die een soort bikini dragen. Dit kledingstuk werd veel gedragen in openbare badhuizen.
Een soortgelijke outfit zien we in het beroemde Romeinse mozaïek De kroning van de winnaar, dat rond 400 v.Chr. in Sicilië werd gemaakt. Op het mozaïek zien we vrouwen in kleding die bijna identiek is aan de hedendaagse bikini.
De vrouwen spelen met een bal, rennen rond, doen aan gewichtheffen en werpen een discus. Niet alleen sterfelijke Romeinen en Grieken droegen overigens die bikini-achtige kleding: de godin Venus wordt op mozaïeken en schilderijen vaak afgebeeld met een soort bikini.
Badkleding krimpt
Na de Tweede Wereldoorlog werd het tweedelige badpak populair in Europa en de Verenigde Staten. De Franse krant Le Figaro schreef:
‘Mensen wilden genieten van de zon en de zee, en voor vrouwen betekende tweedelige badkleding een tweede bevrijding. Er was niets seksueels aan. Nee, het badpak was een eerbetoon aan de vrijheid en een terugkeer naar de geneugten van het leven.’
Dit inspireerde de Franse modeontwerper Jacques Heim tot zijn badpak met de naam ‘Atome’. In mei 1946 lanceerde hij het met de slogan ‘het kleinste badpak ter wereld’.
Het toonde iets van de buik van de vrouw maar bedekte de navel, en het broekje had de vorm van een nauwsluitende korte broek die tot net onder de dijen reikte.
De Parijse kledingontwerper Louis Réard zag echter dat veel vrouwen hun badpak omhoog sloegen, zodat ze meer zon op hun huid kregen. Daarom ontwierp hij zijn eigen tweedelige badpak – de bikini – dat als eerste in zijn soort niet de navel bedekte.
Toen Micheline Bernardini de bikini showde, had ze een luciferdoosje in haar hand. De hele bikini zou erin moeten passen.
Bij de lancering in Parijs betrad de mooie Micheline Bernardini het podium. Volgens Louis Réard was zijn creatie ‘een tweedelig badpak dat alles over een meisje onthult – behalve de meisjesnaam van haar moeder.’
De twee rivaliserende ontwerpers probeerden beiden hun creatie te promoten als de kleinste ter wereld. Heim huurde een reclamevliegtuigje om over Cannes te vliegen met de tekst ‘De atome – ’s werelds kleinste badpak.’
Een paar weken later deed Réard hetzelfde met de boodschap ‘De bikini – kleiner dan ’s werelds kleinste badpak.’
Volgens Réard moest een bikini zo klein zijn dat je hem door een trouwring kon halen.
Paus veroordeelt bikini
Langzaam kwam de westerse wereld in opstand tegen de puriteinse opvattingen uit het verleden, maar de bikini was nog net iets te gewaagd voor het grote publiek.
Alleen de meest vrijgevochten vrouwen in Frankrijk droegen de badkleding van Heim of Réard op het strand.
Réard behaalde echter wel een overwinning: zijn publiciteitsstunt was zo succesvol dat een paar jaar na de lancering vrijwel alle tweedelige badpakken bikini werden genoemd.
In Italië en Spanje werd de bikini al snel verboden, en in 1949 gebeurde hetzelfde in Frankrijk. In de daaropvolgende jaren volgden Portugal, Australië, België en verschillende staten in de VS.
De bikini verdween echter nooit meer van het toneel. Toen het 22-jarige model Kiki Håkansson uit Zweden in 1951 tot de eerste Miss World werd gekroond, stapte ze in bikini het podium op. Haar kledingkeuze veroorzaakte echter wel verontwaardiging over de hele wereld.
Feministen trokken van leer tegen het kleine kledingstuk, dat – zo stelden ze – vrouwen reduceerde tot lustobjecten, terwijl strenge socialisten de bikini het toonbeeld van ‘kapitalistische decadentie’ vonden.
Vanwege dit soort reacties besloten de organisatoren de controversiële badkleding te verbieden. Later keerde de bikini in de badkledingronde echter terug tijdens de Miss World-verkiezing.
Kiki Håkansson is de enige vrouw die zich in bikini tot Miss World liet kronen.
De scherpste veroordeling kwam uit religieuze hoek – aangevoerd door paus Pius XII. In een verklaring noemde hij de bikini ‘zondig’.
De officiële krant van het Vaticaan, L’Osservatore Romano, ging nog een stapje verder. Hier lazen vrome katholieken dat de bikini deed denken aan de vier ruiters van de Apocalyps, die de dag des oordeels inluidden in het boek Openbaring. De vervloekte badkleding zou tot het einde der tijden kunnen leiden, aldus de krant.
Zelfs collega’s van Réard en Heim toonden geen enkel begrip. De creaties van de beide mannen werden doodgezwegen, en als de modebladen zich al tot een vermelding verlaagden, was de kritiek genadeloos. In 1951 schreef Vogue:
‘We zijn er vrij zeker van dat onze lezers niets te maken willen hebben met de afschuwelijke bikini die sommige stranden in ranzige variétéshows heeft veranderd.’
Een paar jaar later konden modebewuste vrouwen het volgende lezen in het tijdschrift Modern Girl:
‘We gaan in onze kolommen geen ruimte besteden aan de zogeheten bikini. Het is namelijk ondenkbaar dat een meisje met ook maar een greintje fatsoen ooit zo’n ding zou aantrekken.’
GALERIJ: Geschiedenis van de bikini in beeld
Sekssymbolen gaven bikini duwtje in de rug
Veel landen hadden de bikini verboden, maar ze moesten al snel op hun schreden terugkeren toen filmsterren als Marilyn Monroe, Ursula Andress en Raquel Welch de beruchte badkleding populair maakten.
1953: Schoonheden trekken bikini aan
De 18-jarige Franse actrice Brigitte Bardot bezorgt de bikini een kleine doorbraak als ze tijdens het Cannes Film Festival poseert in een versie met bloemen.
1957: Badgast overtreedt de wet
Een jonge vrouw wordt op een Italiaans strand beboet omdat ze te weinig kleding droeg. Het is in verschillende Europese landen verboden om in het openbaar een bikini te dragen.
1962: Bond-babe komt uit het water
In de James Bond film Dr. No loopt Ursula Andress het strand op als de schelpenverzamelaar Honey Ryder. Na de première explodeert de verkoop van bikini’s in Europa.
1962 & 1964: Tijdschriften zorgen voor aandacht
De bikini verschijnt in 1962 voor het eerst op de cover van Playboy Magazine. Twee jaar later volgt Sports Illustrated met een eigen bikinicover.
1964: Ontblote borsten
De Amerikaanse modeontwerper Rudi Gernreich introduceert de provocerende monokini. Die wordt echter nooit een succes onder het brede publiek.
1966: B-film overtuigt Amerikanen
In de film One Million Years B.C. draagt actrice Raquel Welch ‘de eerste bikini ooit’. Het publiek vindt het geweldig en de bikini wordt een hit in de VS.
Sterretjes zorgen voor doorbraak
Vanwege alle kritiek werden Réard en Heim gedwongen tot het maken van meer klassieke badkleding. In het voorjaar van 1953 beleefde de controversiële bikini echter een kleine doorbraak op het filmfestival van Cannes.
Tot vreugde van alle fotografen nam de 18-jarige actrice Brigitte Bardot uitdagende poses aan op het strand – in een bloemetjesbikini. Ze had net de hoofdrol gespeeld in Manina: The Girl in the Bikini en haar verschijning in Cannes zette de bikini echt op de kaart.
In de jaren die volgden lieten ook diverse andere grote vrouwelijke filmsterren uit die tijd – onder wie Marilyn Monroe – zich in bikini fotograferen.
Dankzij de uitvinding van het sneldrogende, elastische lycra in 1958 werd de bikini nog populairder. Badkleding die nog lang na het zwemmen nat en zwaar bleef, behoorde tot het verleden.
Marilyn Monroe droeg graag bikini’s: ‘Een slim meisje kent haar grenzen, een intelligent meisje weet dat ze geen heeft.’
De controversiële badkleding raakte nu zo ingeburgerd dat muzikanten er liedjes over durfden te schrijven. Met het nummer Itsy Bitsy Teenie Weenie Yellow Polkadot Bikini scoorde de Amerikaanse zanger Brian Hyland in 1960 een wereldhit. Het nummer werd jaren later in Nederland overigens opnieuw uitgebracht door Albert West.
De bikini beleefde zijn doorbraak pas echt in 1962. De Zwitserse actrice Ursula Andress liep in een iconische scène in de James Bond film Dr. No het strand op met alleen een witte bikini aan en een duikmes in haar hand.
Hierdoor ontstond er in Europa een enorme vraag naar bikini’s. Toen sekssymbool Raquel Welch vier jaar later in de film One Million Years B.C. in bikini door het beeld dartelde, was Amerika ook om.
VIDEO: Zie Ursula Andress uit zee stappen in de Bondfilm Dr. No.
De bedankjes stromen binnen
Volgens de Franse modehistoricus Olivier Saillard werd de bikini populair door ‘de kracht van de vrouw, niet de kracht van de mode. De bevrijding op het gebied van badmode werd altijd geassocieerd met de bevrijding van de vrouw.’
Jacques Heim stierf in 1967 en Louis Réard in 1984. Tegen die tijd was de bikini niet meer weg te denken.
In 1940 nam Louis Réard de lingeriezaak van zijn moeder over en werd hij kledingontwerper.
Het verbod op bikini’s was bijna overal opgeheven, en alleen al in de VS was de bikini goed voor 20 procent van de verkoop van badmode. Louis Réard had zijn bikini gepatenteerd, maar ondanks diverse rechtszaken tegen andere ontwerpers werd hij er nooit rijk mee.
De bikini bracht Micheline Bernardini daarentegen wel levenslange roem. Het nu 94-jarige model zou 50.000 brieven van fans hebben ontvangen, waarvan de meeste – uiteraard – door mannen werden gestuurd.