De lange krullen vallen sierlijk over het elegante brokaat van de nachtjapon, het korset is uit en de jonge bruid in haar kunstzinnig geborduurde lange onderbroek, onderjurk en bustehouder kijkt nerveus naar het laken. Haar wangen blozen vanwege zo veel naaktheid.
Dan hoort ze stappen op de gang: de bruidegom nadert de donkere slaapkamer. Ze verstijft van angst.
Voor de vrouwen van het victoriaanse tijdperk eind 19e eeuw was de huwelijksnacht een zware beproeving.
De gedachte aan deze bijzondere nacht was zo angstaanjagend omdat de vrouwen van die tijd uiterst kuis waren opgevoed. Ze mochten er onder geen beding achter komen wat echtparen zoal uitspoken in een bed.
Maar in paniek raken en wegrennen tijdens de huwelijksnacht was ook weer not done volgens de Britse normen. Vrouwen konden dus maar beter wel enigszins voorbereid zijn, en daarom waren er tal van handige zelfhulpboeken over het onderwerp verkrijgbaar.
Hier krijg je een kijkje in de slaapkamers uit de victoriaanse tijd, toen er een seksuele moraal gold waar we ons niets meer bij kunnen voorstellen.
Stil liggen en mond houden
Een van de eerste van dergelijke boeken zou uit 1894 dateren en heette Instruction and Advice for the Young Bride. De schrijfster was de weduwe van een methodistenpredikant, Ruth Smythers. Ze waarschuwde vrouwen voor de vleselijke lusten van de man.
‘Geef weinig, zelden en ongaarne,’ was haar belangrijkste advies. ‘Anders zal wat een fatsoenlijk huwelijk had kunnen zijn, ontaarden in een orgie!’
Het huwelijk diende een hoger doel, zo benadrukte Smythers: ‘Hoewel de vleselijke omgang in het beste geval weerzinwekkend en in het ergste geval pijnlijk is, moet je het wel dragen, zoals vrouwen het al sinds mensenheugenis dragen. In ruil krijg je een monogaam huis en de kinderen die daaruit voortkomen,’ schreef ze. Wat mannen betreft kon je je maar beter op het ergste voorbereiden:
‘Terwijl de ideale man zijn bruid op haar voorwaarden benadert en uitsluitend met het doel om nageslacht voort te brengen, kunnen zo’n nobelheid en altruïsme van de gemiddelde man niet worden verwacht.’
In het victoriaanse tijdperk was het voor de ooievaar niet altijd even makkelijk om kinderen te bezorgen bij de kuise vrouwen.
Ruth Smythers raadde bruiden dan ook aan om meteen vanaf het begin grenzen aan te geven: ‘De meeste mannen zouden, als ze niet werden afgeremd, bijna elke dag gemeenschap willen. De slimme bruid staat het in de eerste weken van het huwelijk hooguit twee keer per week kort toe. Daarna moet ze proberen de frequentie terug te brengen.
Daartoe kan ze misselijkheid, slaperigheid en hoofdpijn inzetten. Aan het eind van het eerste jaar dient het intieme contact te zijn gereduceerd tot een keer per week, en na vijf jaar een keer per maand.’
Na tien jaar huwelijk was het de bedoeling dat het echtpaar genoeg kinderen had en kon het geslachtsverkeer helemaal stoppen. De traditie schreef wel voor dat ze in hetzelfde bed sliepen, maar Smythers had een goede tip om ongewenste intimiteit te voorkomen:
‘Het licht moet uit zijn in de slaapkamer, en de ontklede vrouw moet de man stil op bed opwachten. Als hij binnenkomt, dient ze geen geluiden te maken die als aansporing opgevat kunnen worden.’
Wat nu als het toch gebeurt?
‘De daad’, als die dan niet vermeden kon worden, moest volgens de weduwe Smythers in het donker plaatsvinden.
‘Ze moet hem laten tasten in de duisternis. Het is altijd denkbaar dat hij zich bezeert, en dan kan ze het geslachtsverkeer afwijzen.’
Volgens velen is het boek van Ruth Smythers nep, maar het geeft wel een beeld van de normen en waarden in victoriaans Engeland.
‘Genieten dient met mate te gebeuren, zodat de echtelieden hun kracht en gezondheid niet verliezen,’ adviseerde de arts Henry N. Guernsey in Plain Talks on Avoided Subjects uit 1905.
‘Als basisregel een tot twee keer per week, of soms een keer in de twee weken, maar een keer per week is in veel gevallen genoeg voor het gezonde doel.’
Het gezonde doel van de huwelijkse gemeenschap was kinderen krijgen: ‘Dit is het enige ware doel voor alle aardse verlangens, wensen en plannen die het gehuwde paar dient te koesteren,’ aldus Guernsey.
Driften werden onderdrukt
Koude lucht
Uitvinder Frank Orth nam in 1893 patent op een luchtgekoeld toestel dat nachtelijke erotiek moest voorkomen. Als het bedtijd was, moest de man een rubberen broek aantrekken met een elektrisch alarm, dat afging als hij een erectie kreeg.
Dan blies een ventilator koele lucht door een buis in de broek. ‘Zo wordt de warmte van het orgaan verminderd, tot het gevaar voorbij is,’ schreef Orth in zijn patentaanvraag.
Stekels tegen een erectie
De arts H.T. Foote ontwikkelde in 1888 een ander vernuftig instrument. De ‘tijdige waarschuwing’ was een ring die om de penis ging. Als de man opgewonden raakte, kwamen er scherpe punten uit.
Het lid in een dwangbuis
In 1876 kreeg Harvey A. Stephenson patent op een soort dwangbuis, die het lid fixeerde en zo ‘te regelmatige lozingen’ voorkwam.
Hoewel koningin Victoria op dat moment al vier jaar dood was, haalde Guernsey haar aan als een nastrevenswaardig voorbeeld:
‘Ze accepteerde en waardeerde prins Albert als haar echtgenoot en was in elke betekenis van het woord een toegewijde echtgenote.’
Maar verder ging de welbespraakte dokter niet in op de details van een succesvolle huwelijksnacht. Guernsey liet zich echter wel duidelijk uit over masturbatie, geslachtsziekten en afwijkingen van de seksuele norm.
Masturbatie leidde tot tuberculose en blindheid, zo waarschuwde hij, en hij schreef over vrouwen die zijn spreekkamer bezochten en vertelden dat ze ‘gevoelens’ kregen als ze hun onderlichaam wasten.
Guernsey wond zich daarover op, want zij hadden ‘lichaamsdelen aangeraakt die zich in het ongehuwde stadium in een sluimertoestand dienen te bevinden.’
‘Na een tijdje zullen deze gevoelens, die steeds vaker optreden, het gemoed bevlekken en zal de jonge vrouw voor het leven bezoedeld zijn.’
Ook ontmoetingen met jonge mannen zag de dokter niet zitten: ‘Jonge vrouwen hebben fundamenteel geen seksuele neigingen of amoureuze gedachten of gevoelens. Als ze netjes opgevoed zijn, zijn dergelijke gevoelens hun – tot aan de bruiloft – volkomen vreemd.’
Zwangerschap is het enige doel
Deze ideeën werden van harte gesteund door een derde schrijver van zelfhulpboeken uit het victoriaanse tijdperk, Emma Drake. In What a Young Wife Ought to Know zette ze de plichten van de pasgetrouwde huisvrouw uiteen:
‘Vanaf de dag van de bruiloft dient de jonge vrouw haar leven in te richten op zwangerschap en moederschap. Anders heeft ze niets te zoeken in het huwelijkse leven.’
In badhuizen waren mannen en vrouwen gemengd.
Middeleeuwse vrouwen hadden meer lol
Middeleeuwse vrouwen hadden in de slaapkamer veel meer in te brengen dan victoriaanse. De meeste mensen dachten dat de vrouw om zwanger te worden net als de man een ontlading nodig had, anders kwamen er geen kinderen.
Vrouwen kregen dan ook volop aandacht in bed, en als de prestaties van haar echtgenoot tegenvielen, kon een vrouw om een scheiding vragen.
‘Is het lid van de man onbruikbaar of zo goed als dood, dan kunnen de echtelieden zeker scheiden,’ bepaalde een Engelse kerkwet uit circa 1300. Er moesten echter wel bewijzen worden aangevoerd.
In 1370 werd een echtgenoot wiens vrouw hem had beticht van impotentie onderzocht door drie onpartijdige vrouwen. Ze verklaarden: ‘Het lid van aangeklaagde is als een gerimpelde darm zonder iets erin.’
Het misverstand over zwanger raken betekende echter wel dat verkrachtingen die in een zwangerschap resulteerden, niet als zodanig werden gezien. De vrouw moest immers hebben genoten.
Rond 1700, in de verlichting, ontdekten artsen dat het vrouwelijk orgasme geen voorwaarde is voor de bevruchting, en toen was het uit met de bedpret.
Maar net als de overige behulpzame auteurs waagde Drake zich evenmin aan praktische instructies om zwanger te worden. De lezeres moest het doen met een waarschuwing dat ze het vooral niet uit de hand mocht laten lopen.
‘Er is geen groter gevaar dan de natuur de overhand te laten krijgen. Als de passie eenmaal regeert, verdwijnt al het andere naar de achtergrond, en dit egoïsme – het ergste van de menselijke aard – dient maar één doel: zijn begeerte bevredigen,’ aldus Emma Drake.
De vrouw moest zwanger worden, maar mocht niet te veel genieten, volgens Drake. Om gevaarlijke verleidingen te voorkomen, konden aparte slaapkamers uitkomst bieden.
Jongens maakten aantekeningen
In 1901, 15 jaar na de dood van koningin Victoria, was het tijd voor een revolutie, zo meende hoogleraar biologie Maurice A. Bigelow van Columbia University.
In zijn boek Seksuele voorlichting schreef hij: ‘Stilzwijgen en mystiek zijn lang een respectabele traditie geweest. Alles rond dit onderwerp werd beschouwd als onrein en ontaard, en hoe minder er gezegd en getoond werd, hoe beter, vooral voor jonge mensen.’
Bigelow noemde een voorbeeld waarbij de nieuwsgierigheid van jongeren de overhand had gekregen. Op een school hadden leerlingen een club gevormd om seksualiteit te onderzoeken en alle ontdekkingen te noteren in een zwart schrift, dat rondging.
‘Normale kinderen doen altijd wel seksuele kennis op, uiterlijk als jongvolwassenen en doorgaans uit vulgaire en onbetrouwbare bronnen.’ Bigelow hield om deze reden een pleidooi voor professionele seksuele voorlichting.
Helaas ging hij zelf niet veel verder dan de stelling dat vrouwen de correcte namen van hun organen zouden moeten kennen. ‘Niet omdat er veel vulgaire namen zijn, zoals bij jongens, maar omdat eerbare namen tot een eerbare houding leiden. Eierstokken, baarmoeder, vagina, eileiders, en vulva zou genoeg moeten zijn. Een gedetailleerde beschrijving van de uitwendige organen (vulva) kan nieuwsgierigheid wekken, die leidt tot onderzoek en irritatie.’
Echtgenote moet genieten
De eerste gezondheidsgoeroe, Bernarr Macfadden, zorgde in 1918 pas echt voor een omwenteling. In zijn boek Womanhood and Marriage sprak hij zijn sympathie uit voor vrouwen die de baas wilden zijn over hun eigen seksualiteit.
‘Dankzij de ontwikkeling van het concept persoonlijke vrijheid vinden veel vrouwen dat ze recht hebben op hun eigen lichaam – met andere woorden, ze willen kunnen kiezen of ze zich aan de lusten van de man willen onderwerpen in het huwelijk,’ schreef hij.
Maar de zelfstandige vrouw moest wel het een en ander weten over het lichaam van haar man, zo stelde Macfadden.
‘Echtgenotes moeten begrijpen dat het levensbrengende vocht dat sperma heet en in de organen van de man geproduceerd wordt, van groot belang is voor de opbouw van zijn lichaam. Pas onlangs is de wonderbaarlijke invloed van dit levensbrengende vocht op het lichaam van het individu doorgrond.’
Jonge vrouwen hebben geen seksuele neigingen of amoureuze gedachten. Dokter Henry N. Guernsey, 1905
Bernarr Macfadden legde uit dat het ‘wonderbaarlijke vocht’ de aandacht van de vrouw behoefde, anders zou ze hem uitzuigen als een vampier:
‘Tijdens intieme momenten komt dit scheppende vocht vrij uit het lichaam van de man, maar alleen als de vrouw er hartstochtelijk op reageert, lijkt er een uitwisseling van magnetisme of energie plaats te vinden, die het verlies goedmaakt. Is echter alleen zijn lust geactiveerd en doet de echtgenote slechts haar huwelijkse plicht, dan geeft ze niets terug en verliest hij voorgoed zijn vitaliteit.’
Om de man gezond en tevreden te houden, moest de vrouw dus genieten van de gemeenschap.
Slechte seks maakt vrouwen krankzinnig
Net als zijn collega’s liet Bernarr Macfadden na om de daad zelf te beschrijven. In de vele zelfhulpboeken uit de 19e en begin 20e eeuw moesten de lezers het doen met verhalen over de paringsrituelen van dieren.
Pas na de Tweede Wereldoorlog werd jonge bruiden duidelijk verteld wat hun te wachten stond door het groeiende aantal psychotherapeuten.
De nieuwste tak van de geneeskunde, de psychologie, had ontdekt dat angst, hysterie en neurotisch gedrag bij de vrouw het gevolg konden zijn van een gebrek aan aandacht van de man.