Apartheid was het Afrikaanse woord voor de rassenscheiding die in 1948 bij wet werd ingevoerd in Zuid-Afrika.
Zwarten mochten niet in overwegend blanke gebieden wonen, verloren hun stemrecht en moesten eten, drinken en zwemmen op andere plaatsen dan de blanken.
Tot 1994 handhaafde het blanke minderheidsregime de apartheidswetten met harde hard, maar toen werd Nelson Mandela bij de eerste vrije verkiezingen tot president gekozen.
1. Onrust verzwakte het regime
Demonstreren, het boycotten van blanke winkels en staken waren de belangrijkste wapens van het ANC (Afrikaans Nationaal Congres) in de strijd tegen de apartheid.
Het regime droeg de blanke politie op betogers in elkaar te slaan en het vuur op hen te openen.
Deze onrust was slecht voor de economie, en zwarten grepen naar de wapens en begonnen een guerrilla.
Het was constant onrustig in de zwarte getto’s.
2. Het verzet groeide
In Groot-Brittannië, West-Duitsland en veel andere Europese landen werd vanaf eind 1959 gedemonstreerd tegen de apartheid.
Zuid-Afrikaanse producten werden geboycot en apartheid was een heet hangijzer, waar Europese politici zich wel tegen moesten uitspreken.
Na betogingen in Europa en de VS veroordeelde de VN in 1973 het blanke apartheidsregime.
3. President bracht land in isolement
Op 15 augustus 1985 hield de Zuid-Afrikaanse president P.W. Botha een belangrijke toespraak, die in de hele wereld live werd uitgezonden.
Iedereen verwachtte dat hij zou zwichten onder de druk en de apartheid zou afschaffen, maar hij verklaarde juist dat de rassenscheiding in stand zou blijven.
Na de toespraak kelderde de koers van de rand. De Britten en Amerikanen legden Zuid-Afrika sancties op om het tot onderhandelen te dwingen.
P.W. Botha leidde Zuid-Afrika van 1978 tot 1989.
4. De Koude Oorlog was voorbij
Tijdens de Koude Oorlog probeerden de Sovjets het communisme naar Zuid-Afrika te exporteren.
Westerse leiders zagen het land juist als bolwerk tegen het communisme en duldden daarom de apartheid.
Toen de Koude Oorlog in 1989 eindigde, hadden Europa en de VS het regime niet meer nodig.
5. Het verzet had sterke leiders
Oliver Tambo, Steve Biko en bisschop Desmond Tutu waren jarenlang de leiders van de zwarte vrijheidsstrijd. De meest iconische leider werd al in 1962 opgesloten: Nelson Mandela was hét symbool van het verzet tegen de apartheid.
De regering-Botha beloofde Mandela in 1985 vrij te laten als hij openlijk afstand nam van geweld, maar Mandela weigerde: ‘Wat voor vrijheid wordt mij aangeboden, terwijl de organisatie van het volk (het ANC, red.) verboden blijft?
Alleen vrije mannen kunnen onderhandelen. Een gevangene kan geen contracten sluiten,’ zei hij. Pas toen de apartheidswetten vanaf 1990 werden opgeheven, kwam Mandela vrij.
Vier jaar later won hij de eerste vrije verkiezingen en werd hij president.
