Van stoere legerschoen tot naaldhak

In 1598 reizen de Engelse broers Anthony en Robert Shirley naar Perzië om het leger van de machtige sjah Abbas te trainen voor een opstand tegen het Ottomaanse Rijk. Zij halen daarmee de band tussen Perzië en West-Europa aan, en Europa raakt in de ban van exotische spullen.

De broers worden overladen met fraaie geschenken, waaronder Perzische rijlaarzen met een hak. Ze worden meteen een hit. De hak maakt het paard­rijden een heel stuk gemakkelijker en beschermt de mooie kleding van de adel tegen stof en modder. De trend wordt mateloos populair bij vrouwen uit de bovenklasse. De hoogte zijn ze al gewend.

Sinds de 15e eeuw dragen ze al steltschoenen met plateauzolen om hun status aan te geven. Maar als ook de lagere standen steltschoenen gaan dragen, zoeken dames hun toevlucht tot nog hogere schoenen – van soms zelfs wel een halve meter –, waarop ze zich haast niet meer kunnen voortbewegen. De hoge hak is dan ook een uitkomst.

Als de lagere klassen die ook overnemen, herhaalt de geschiedenis zich: de hakken van de hogere standen worden hoger en hoger; medio 17e eeuw zijn ze zo hoog geworden dat je er niet op kunt werken. De bovenklasse heeft er het alleenrecht op.

Hoge hakken voor het hof

De hoge hak wordt niet alleen een symbool van stand, maar ook van macht. Omstreeks 1670 vaardigt de Zonne­koning, Lodewijk XIV, een decreet uit dat voortaan alleen nog aristocraten met toegang tot het hof schoenen met rode hakken mogen dragen. Ook toen al dicteerde Frankrijk de mode, en rode hakken worden een enorm succes in de rest van Europa. De mannenhak is robuust en hoekig, de vrouwenhak is wat hoger en eleganter.

Als tijdens de verlichting het vrije individu en de rede centraal komen te staan, wordt de hak steeds vaker gezien als een teken van irrationele vrouwelijkheid. Vanaf 1730 zijn hakken bij herenschoenen daarom een tijd uit den boze. Tijdens de Franse Revolutie wordt de hak het symbool van het luie leventje van de aristocratie – vooral als Marie-Antoinette in 1793 op hoge hakken het schavot betreedt voor haar executie.

Stoere mannen en zondige vrouwen

In de 19e eeuw worden hakken populair bij Amerikaanse cowboys, die ze net als de Perzische krijgers gebruiken om er bij het paardrijden een betere grip in de stijgbeugels mee te krijgen.
Naarmate de industrialisatie toeneemt worden consumptiegoederen goedkoper, en vanaf halverwege de 19e eeuw ontstaan er winkelcentra in de grote steden in West-Europa. Vrouwen gaan naar het café, winkelen en kopen schoenen, die in alle prijsklassen verkrijgbaar zijn. Hoge hakken worden nu geassocieerd met de opkomende erotische fotografie, waarin vrouwen meestal met hoge hakken worden afgebeeld.

Alle trucs uit de kast

De verbinding tussen erotiek en hoge hakken is nu gelegd. Door de Eerste Wereldoorlog en de Spaanse griep is het aantal huwbare mannen sterk gedaald, en vrijgezellen zijn daarom zeer in trek.
De populariteit van de hak stijgt en de mode wordt uitdagender.

In de Tweede Wereldoorlog, als veel vrouwen in de fabriek aan de slag gaan, worden de hakken weer een stuk lager. Onder soldaten blijven hoge hakken echter onverminderd populair en zijn foto’s van pin-ups met naaldhakken zeer gewild.

Na de oorlog raakt de sexy kleding van de pin-ups in zwang en wordt het straatbeeld bepaald door vrouwen met een korset, pettycoat en hoge hakken.

Afgezwaaide soldaten zijn met hun jonge vrouw verhuisd naar een rijtjeshuis in de voorstad. De ideale vrouw is nu een huisvrouw die praktisch is ingesteld, maar een erotische uitstraling heeft en haar huishoudelijke taken op hoge hakken uitvoert.

Pas begin jaren vijftig doen de puntige naaldhakken hun intrede. Het is dan technisch mogelijk om machinaal hakken te produceren met in de punt een versteviging – meestal van staal – die dun is en sterk genoeg om een heel lichaam te kunnen dragen.

Mannen met hakken

In de jaren 1960 tonen mannen massaal weer belangstelling voor de hoge hak, mede dankzij tieneridolen The Beatles, die op hun hooggehakte laarzen de hele wereld aan hun voeten hebben.
Met de unisexmode en de seksuele revolutie van 1968 nemen stevige laarzen met een hak een hoge vlucht onder mannen, en in de jaren 1970 dragen verschillende popsterren het liefst extravagante soldatenkistjes met torenhoge hakken.

Een decennium later bestormen carrièrevrouwen met een snel kapsel, in een strak mantelpakje met schoudervullingen en op naaldhakken de arbeidsmarkt. Sindsdien zijn hoge hakken hét symbool van seks en macht. In series als Sex and the City heeft de moderne, onafhankelijke vrouw haar kast tot de nok gevuld met naaldhakken – tot groot plezier van de schoenenfabrikanten.