Amerikaanse zwemster doet levensgevaarlijke mannelijkheidstest
In de jaren 1920 is langeafstandzwemmen de ultieme manier om je mannelijkheid te bewijzen, en het Kanaal is de Mount Everest van de zwemsport. Als de 20-jarige Gertrude Ederle in het water duikt, verwacht dan ook niemand dat ze de overkant zal halen.
De tocht over het Kanaal was een levensgevaarlijke strijd tegen de elementen.
De wind beukt op de golven, die huizenhoog oprijzen voor Gertrude Ederle, door familie en media liefkozend Trudy genoemd.
Het tij heeft zich letterlijk tegen de 20- jarige Amerikaanse zwemster gekeerd, en ze moet hard werken om de Engelse kust te bereiken.
De regen komt met bakken uit lucht en de sleepboten Alsace en La Morinie rollen van links naar rechts als het water over de boeg slaat.
Trudy worstelt zich door de golven in een poging als eerste vrouw het Kanaal over te steken – de ultieme uitdaging voor langeafstandzwemmers in de jaren 1920.
Ze is echter uit de koers geraakt en zwemt niet meer alleen maar om te winnen. Trudy zwemt voor haar leven.
Jong meisje vestigt wereldrecord
De jonge Trudy is een bekende naam in de zwemwereld van de jaren 1920.
Op haar twaalfde wordt ze al lid van een zwemvereniging in New York en vestigt ze haar eerste wereldrecord.
Daarmee is ze de jongste wereldrecordhouder zwemmen ooit. En bij de Olympische Spelen in 1924 wint de 18-jarige Trudy zelfs één keer goud en twee keer brons.
Met de Olympische plakken in haar zak voelt Trudy zich klaar voor de ‘Everest’ van het zwemmen, het Kanaal.
De Amerikaanse vrouwenzwembond wijst Jabez Wolffe aan als trainer voor deze uitdaging. Wolffe is een ervaren en gerespecteerd zwemmer, die echter al 21 keer vergeefs heeft geprobeerd het verraderlijke Kanaal over te steken.
Eén keer moest hij enkele meters voor de kust opgeven door totale uitputting. Hij wordt daarom wel de ‘onfortuinlijkste Kanaalzwemmer ter wereld’ genoemd.
De samenwerking tussen Trudy en de oudere Wolffe verloopt niet altijd even soepel. Ze zijn het vooral oneens over de zwemtechniek.
Wolffe denkt dat Trudy de snelle, maar zware borstcrawl niet zal kunnen volhouden en vindt het veiliger dat ze voor de schoolslag kiest.
Trudy krijgt ook al snel genoeg van Wolffes zelfgemaakte rundvleessoep, die haar warm moet houden in de koude zee, en ze wil al helemaal niet dat hij haar masseert.
Volgens Wolffe zal de behandeling haar spieren versterken, maar Trudy twijfelt of de intenties van haar zwemtrainer in dit opzicht wel zuiver zijn.
Trainer gelooft niet in zwemster
Op 18 augustus 1925 gaat de poging om het Kanaal over te steken vanaf de kust van Noord-Frankrijk van start.
Slechts een paar maanden eerder is de zeestraat de Spaanse zwemmer Rodriguez de Lara fataal geworden, en de dag voor de start zegt Wolffe tegen de pers sceptisch te zijn over Trudy’s kansen.
Maar het weer zit mee en Trudy heeft het tempo er goed in, met in haar kielzog de sleepboot La Morinie. Aan boord zijn Wolffe, een aantal journalisten, een klein orkestje en enkele meezwemmers, die haar bij tijd en wijle gezelschap houden.
Maar op slechts 7 kilometer van de Britse kust gaat het mis. Het begint te stormen en grote golven slaan over Trudy heen.
Het zeewater dringt de neus en mond van de jonge zwemmer binnen en ze hapt naar adem. Wolffe is ervan overtuigd dat Trudy aan het verdrinken is en geeft meezwemmer Ishak Helmy opdracht haar te redden.
Volgens het reglement voor het overzwemmen van het Kanaal wordt een zwemmer echter onmiddellijk gediskwalificeerd als hij of zij aangeraakt wordt, dus zodra Helmy Trudy vastgrijpt, is de poging voorbij.
Trudy, die helemaal niet verdronk, is woedend over het besluit van de trainer en ontslaat hem op staande voet.
In de daaropvolgende weken maken de twee elkaar zwart in de pers.
Trudy beschuldigt haar trainer er onder andere van dat hij cocaïne door de gehate rundvleessoep deed, en Wolffe meent dat de poging bij voorbaat was gedoemd te mislukken.
‘Een vrouw kan het Kanaal niet overzwemmen,’ besluit hij zijn tirade.
Leren zwemmen aan een touw
Het is de eerste grote mislukking in haar carrière, maar de jonge zwemmer laat zich niet ontmoedigen.
Een jaar later zit ze weer op een schip met koers naar Noord-Frankrijk. Ze is goed in vorm en klaar voor haar tweede poging om het Kanaal te bedwingen.
Deze keer wordt ze gesteund door haar vader, Henry ‘Pop’ Ederle, haar zus Meg en de journalist Julia Harpman, die is uitgezonden door de eerste tabloid van de VS, de Daily News.
De krant heeft de overtocht naar Frankrijk plus 5000 dollar betaald, in ruil voor het exclusieve recht op een wekelijks artikel over de dappere zwemmer.
Bovendien heeft ‘Pop’ haar een knalrode Ford Roadster beloofd als ze erin slaagt het Kanaal over te steken.
Pop is een potige slager die van oorsprong uit Duitsland komt. Van hem heeft Trudy haar brede schouders.
Pop is ook degene die besloot dat Trudy moest leren zwemmen, toen ze op haar achtste bijna was verdronken in de vijver van haar oma.
De zwemles was primitief: Pop bond een touw om haar middel en gooide haar in het water, tot ze wist hoe ze boven moest blijven.
Toen Trudy het zwemmen eenmaal onder de knie had, kon ze er niet meer mee stoppen.
Zelfs de waarschuwing van artsen dat zwemmen schadelijk kon zijn voor haar gehoor nadat ze de mazelen had gehad, hield haar niet uit het water.
Gertrude kreeg veel steun van haar familie tijdens haar inspanningen. Links zus Margaret, in het midden vader henry en rechts in beeld Gertrude zelf.
Trudy vecht tegen vooroordelen
Op 9 juni komt het gezelschap aan op het strand van Cap Gris-Nez, waar ze worden opgewacht door Trudy’s nieuwe trainer, Thomas Burgess.
Hij speelt onder meer in het Franse waterpoloteam en is in 1911 als tweede mens ooit het Kanaal overgezwommen.
Trudy en hij hebben goed samengewerkt bij de voorbereiding op de uitdaging. Beiden lachen ze alleen maar als de pers schrijft dat ‘het zwakke geslacht’ maar beter niet eens aan de poging kan beginnen.
‘Het is als het najagen van een absurde droom. Geen enkele vrouw heeft het ooit gered, bij lange na niet zelfs,’ schrijft de London Daily News bijvoorbeeld.
Trudy reageert in een interview met Julia Harpman: ‘Vijf mannen hebben het gedaan, dus waarom zou een vrouw het niet kunnen. Ik zie geen groot verschil tussen het uithoudingsvermogen van mannen en vrouwen.’
De lezers van de Daily News smullen van die strijdlustige woorden.
Op 6 augustus 1926 is het zover. Trudy staat om 4.00 uur op en staart uit het raam naar het donkere water.
Na het ontbijt trekt ze haar tweedelige badpak aan en helpt haar zus haar om zich in te smeren met vier soorten vet, die een beschermende laag vormen tegen het Kanaalwater van slechts 14 à 15 °C. Als ze klaar is, zegt ze indringend tegen Pop en Meg: ‘Zorg ervoor dat niemand me uit het water trekt, tenzij ik er zelf om vraag. Beloof het.’
Om haar huid te beschermen tegen het zoute water en warm te blijven tijdens de ruim 14 uur durende zwemtocht, werd Trudy ingesmeerd met een speciaal mengsel van olijfolie, vaseline en heel veel schapenvet.
Kanaalzwemmen is levensgevaarlijk
Op het strand bij Boulogne hebben zich nieuwsgierige omwonenden verzameld om de jonge zwemster te zien over wie ze al zo veel hebben gehoord.
Een klein hondje rent om Trudy heen en eet het vet op dat van haar af valt. Om 7.05 uur begeeft ze zich eindelijk het water in.
Een roeiboot gidst haar tussen de klippen door naar dieper water, waar de sleepboot Alsace wacht.
Het Kanaal is een verraderlijke plek, bij stormachtig weer kunnen de golven wel 6 meter hoog worden.
Het tij is sterk en trekt continu aan de jonge zwemmer, die ook moet oppassen voor drijfhout van de 800 schepen die het vaarwater dagelijks passeren. Er zitten zelfs haaien, en vlak onder het oppervlak zwemmen grote groepen kwallen.
Bij haar eerste poging liep Trudy flinke brandwonden op toen ze in een school kwallen zwom, maar ze is niet bang voor de beproevingen van de zee en start met een indrukwekkend tempo.
Om 9.00 uur heeft ze al 5,6 kilometer afgelegd, en kapitein Corthes van de Alsace zegt tegen Pop dat hij nog nooit zo’n goed begin heeft gezien.
Om 10.00 uur breekt de zon door, wat een gejuich uitlokt op de Alsace, en de sfeer wordt nog beter als de sleepboot La Morinie, met journalisten en cameramannen aan boord, zich aansluit.
Rond de middag krijgt Trudy haar lunch aangereikt met een stok: kip, suikerklontjes en ananasschijven om haar lippen te beschermen, die te lijden hebben onder het zeewater. Maar dat mag de pret niet drukken.
Trudy is al 16,8 kilometer op weg en ligt ruim een uur voor op schema. Nu laat het Kanaal zich echter van een andere kant zien.
De wind steekt op en er ontstaan golven van wel 6 meter hoog. Kapitein Corthes zegt tegen de journalisten dat de poging moet worden afgebroken als het weer niet beter wordt.
Julia brengt het drama op de radio terwijl Trudy doorvecht tegen de hoge golven en de harde wind, die haar terug naar Frankrijk dreigt te blazen.
Om 15.00 uur ’s middags is het weer nog steeds niet verbeterd, maar Trudy wil van geen opgeven weten.
De Alsace en de La Morinie ploegen ook koppig door de golven, terwijl de meeste journalisten zeeziek over de reling hangen.
Aan het einde van de middag krijgen de felle windstoten gezelschap van zware regen, maar Trudy gaat door.
De militair zwemmer Louis Timson vermant zich en springt in het water om haar te helpen de moed erin te houden.
Maar met zijn favoriete slag, de schoolslag, kan hij Trudy niet eens bijhouden. De zwemster lijkt zich niks aan te trekken van het slechte weer.
Kapitein deinst terug
Om 18.00 uur blaast de wind nog altijd onverminderd, en de huizenhoge golven zijn niet gaan liggen.
Kapiten Corthes neemt Thomas Burgess apart en zegt: ‘Jullie moeten haar eruit halen. Het weer is zo heftig dat het niet eens veilig is om een haven binnen te varen.’
Burgess weigert in eerste instantie, maar een uur later zegt hij tegen Trudy’s vader en Meg dat ze moeten opgeven. Daar is Meg het niet mee eens.
‘Als mijn zus niet klaagt over het weer, moeten wij ook niet zeuren.’
Julia vangt het gesprek op en roept naar Trudy dat ze eruit moet komen.
‘Hoezo?’ is het hijgende antwoord van de ploeterende zwemster.
Trudy’s antwoord wordt enthousiast ontvangen en meteen via de radio de wereld in gestuurd. In de VS wordt het gezien als een teken van Amerikaans doorzettingsvermogen.
De storm gaat ten slotte liggen, maar het slechte weer heeft hen ruim 20 kilometer uit de koers gebracht.
Als de zwemster uitkomt ten noorden van de haven van de stad Ramsgate, is het nog uren zwemmen naar een geschikt strand.
De Engelse lokale bevolking volgt de ontwikkeling op de voet. Ze zijn gewend aan Kanaalzwemmers die de kust niet halen, maar als ze op de radio horen dat de jonge Trudy er bijna is, komen ze haar aanmoedigen door vuur te stoken op het strand.
Ze is nog maar 600 meter van land, maar op dit laatste stukje heeft menige sterke man zich stukgebeten.
De stroming is sterk en werkt de koude, gedesoriënteerde zwemmers tegen. Er is veel kracht voor nodig om niet terug naar open water te worden gezogen.
De rode badmuts verdwijnt even in de golven, maar dan is hij er al weer. Met nog 200 meter te gaan geeft Trudy alles en trotseert ze de stroming, het tij en de vooroordelen over ‘het zwakke geslacht’.
Een gejubel stijgt op van het strand bij Kingsdown, waar duizenden mensen met fakkels staan te zwaaien.
Trudy weet nu zeker dat het gaat lukken, en om 21.39 uur raken haar voeten het zand. Ze waadt naar het strand en roept tegen de omstanders dat ze niet dichtbij mogen komen. Als ze haar aanraken voor ze uit het water is, wordt ze gediskwalificeerd.
De mensen begrijpen het en blijven op een afstand staan juichen, terwijl Trudy rillend het strand op loopt.
In 14 uur en 39 minuten is ze als eerste vrouw het Kanaal overgezwommen – haast twee uur sneller dan de snelste man.
De bijna 34 kilometer hemelsbreed van Frankrijk naar Engeland zijn er 56 geworden op de open, stormachtige zee.
Pops geeft haar met zijn slagersarmen een enorme knuffel, en ze vraagt met een lach: ‘Pa, nu heb ik mijn Roadster toch wel verdiend?’
Dover staat op zijn kop als Trudy die avond in de stad aankomt, en de politie, die haar meeneemt voor verhoor omdat ze mogelijk een smokkelaar is, wordt met boegeroep ontvangen.
Na een paar uur mag ze ten slotte inchecken in het Grand Hotel en kan ze een welverdiend warm bad nemen.
Het nieuws van haar prestatie gaat als een lopend vuurtje de wereld rond, en de jonge zwemster krijgt van de pers de bijnaam Queen of the Waves – koningin van de golven.
In een open wagen reed Trudy door de straten van New York, terwijl het confetti regende vanaf de wolkenkrabbers.
Zwemkoningin was jaar lang een wereldster
Na Trudy’s succes eerde New York zijn inwoonster met de grootste parade die de stad ooit had beleefd.
De eerste weken kon ze geen stap buiten de deur zetten of ze werd belaagd door fans die het zwemfenomeen wilden zien. Het verkeer kwam zelfs tot stilstand. Trudy moest in de flat van haar ouders blijven, gevangen in een leven als beroemdheid.
President Calvin Coolidge nodigde haar uit op het Witte Huis en noemde haar het ‘beste meisje van Amerika’.
Trudy werd overspoeld met huwelijksaanzoeken, filmrollen, boeken en shows. De introverte zwemmer sloeg vrijwel alle aanbiedingen af.
Uiteindelijk reisde ze de hele VS door met een vaudevilleshow, waarin ze als een zeemeermin in een soort aquarium zwom.
De belangstelling was groot, maar toen Charles Lindbergh een jaar later de Atlantische Oceaan overvloog, had Amerika een nieuwe superster en raakte Trudy op de achtergrond.
Na een zenuwinzinking in 1927 trok ze zich terug uit de schijnwerpers, en een val van een trap in 1933 maakte een einde aan haar zwemcarrière.
Zoals artsen al hadden voorspeld, raakte ze haar gehoor kwijt, waarna ze zwemles ging geven aan dove kinderen.
De vroegere wereldster leidde een teruggetrokken leven en trouwde nooit. Ze stierf op de leeftijd van 98 jaar.