Oorlog verwoest cultureel erfgoed in Midden-Oosten
Grafrovers trekken het land van de farao leeg, bommen verwoesten cultureel erfgoed en terreurbewegingen verpulveren geschiedenis. Overal in het Midden-Oosten wordt de unieke geschiedenis van de regio bedreigd door oorlog en geweld.
In 2014 blies de terreurbeweging IS een mausoleum in Syrië op dat in 1239 was gebouwd door de sjiitische sultan van Mosoel Badr al-Din.
Egypte: Grafrovers slaan hun slag
Sinds de Arabische Lente van 2011 zijn de archeologische schatten van Egypte zeer kwetsbaar.
Musea zijn leeggeroofd of zagen hun inventaris verwoest. Het ziet er vooral somber uit voor de schatten die nog in de bodem liggen: vanwege de onlusten en het gebrek aan politie hebben grafrovers vrij spel in archeologisch interessante gebieden.
Over 25 jaar zal het grootste deel van de archeologische gebieden in Egypte leeggeroofd zijn, waarschuwde de Amerikaanse archeologe Sarah Parcak in 2014.
Via satellietfoto’s kwam ze erachter dat het aantal illegale opgravingen sinds 2011 met ruim 1000 procent is gestegen. Deze explosieve toename is te wijten aan het gebrek aan bewakers en het instorten van de toeristenindustrie.
Een van de ergste plunderingen kwam in 2013 aan het licht toen een televisieploeg filmde hoe de oude graven bij Abu Sir el-Malaq, 90 kilometer ten zuiden van Caïro, systematisch leeggehaald waren. 3000 jaar oude mummies waren in stukken gescheurd.
Een grafrover vertelde trots dat hij geen kopieën meer verkocht, maar alleen het echte spul.
LEES MEER: Grafrovers stelen verleden van Egypte
In Abu Sir el-Malaq ligt het vol met resten van uit elkaar gescheurde mummies.
Syrië: Oorlog verwoest schatten
Een van de rijkste archeologische landschappen ter wereld ligt in de frontlinie sinds het uitbreken van de Syrische Burgeroorlog in 2011.
Ruïnes van steden en vestingen uit de Assyrische, Griekse, Romeinse en Byzantijnse tijd liggen vaak hoog, en de strijdende partijen gebruiken ze als kanonstellingen en wapendepots. Bovendien is veel erfgoed in Syrië stelselmatig geplunderd en vernield.
Bloedantiquiteiten.’ Zo noemen experts de duizenden oude voorwerpen die de partijen in de Syrische Burgeroorlog uit de archeologische gebieden opgraven. Ze worden het land uit gesmokkeld en verkocht om wapens te bekostigen.
Volgens UNESCO wordt er nu op ‘industriële schaal’ geplunderd. Op satellietfoto’s van de 5000 jaar oude stad Mari uit 2014 waren bijna 1300 illegaal gegraven kuilen te zien. In de Romeinse grensplaats Dura Europos werden 3750 van zulke kuilen geteld.
De plunderingen zijn hier zo massaal dat het eerst zo unieke gebied vrijwel al zijn archeologische waarde kwijt is.
In juli 2015 toonde Islamitische Staat beelden van grafportretten die aan gort geslagen werden.
Irak: IS wist verleden uit
‘De bakermat van de beschaving’ wordt Irak genoemd. Tussen de Eufraat en de Tigris ontstonden de eerste complexe gemeenschappen en steden.
Het vruchtbare gebied werd beurtelings bevolkt door Soemeriërs, Babyloniërs en Assyriërs, en zij lieten indrukwekkende monumenten na als bewijs van hun bloei.
De laatste twee jaar heeft de terreurbeweging IS delen van Irak veroverd en de oorlog verklaard aan de unieke geschiedenis.
In maart 2015 bracht de zogenaamde Islamitische Staat (IS) een video naar buiten waarop te zien was hoe leden van de beweging beelden vernielden in het museum van Mosoel, het op een na grootste van Irak.
De directeur van het nationale museum, Haider Oraibi, huilde toen hij het zag. ‘Voor ons zijn het levende dingen,’ zei hij op NBC.
Volgens Iraakse deskundigen was het grootste deel van de inventaris al naar Bagdad verplaatst en waren er nog maar 300 oude standbeelden over, waaronder kopieën.
Experts denken dat IS een rookgordijn wilde leggen met de verwoesting: alleen onverkoopbare beelden werden met mokers en drilboren bewerkt.
Je hoort het niet vaak, maar Islamitische Staat verwoest ook islamitisch erfgoed. De terreurbeweging blaast stelselmatig moskeeën, graven en heiligdommen op die ze als ‘ongoddelijk’ beschouwt. Zo sneuvelde in 2014 een mausoleum uit 1239 (foto) van de sjiitische sultan van Mosoel, Badr al-Din.
Jemen: Erfgoed gebombardeerd
Jemen biedt onderdak aan enkele van de grootste schatten van het Arabisch Schiereiland.
Hier lag het rijk van de Bijbelse koningin van Sheba. Maar sinds maart 2015 bestoken Saoedi-Arabië en andere landen Jemen, waarbij moskeeën, burchten en musea sneuvelen.
De 1000 jaar oude burcht al-Qahira in de stad Taiz kwam in juni onder vuur te liggen van Saoedische vliegtuigen.
Delen ervan werden verwoest en het museum van de burcht raakte beschadigd. UNESCO, de VN-organisatie voor cultureel erfgoed, veroordeelde de aanval, die plaatsvond kort nadat vliegtuigen het nationale museum hadden gebombardeerd. Dit museum werd met zijn 12.500 historische voorwerpen met de grond gelijkgemaakt.
Deskundigen zijn bang dat er nog veel meer van het rijke erfgoed van Jemen verloren gaat als de oorlog niet snel eindigt.
Bij de bombardementen op de hoofdstad Sanaa raakten veel huizen beschadigd, waaronder de eerste wolkenkrabbers ter wereld, die 1000 jaar oud zijn.
Libië: Anarchie in parel van Noord-Afrika
Grieken, Romeinen, christenen en moslims hebben in de loop der eeuwen hun stempel op Libië gedrukt. Vijf cultuurschatten van het land staan op de UNESCO-lijst. Sinds de val van Gaddafi in 2011 heerst er anarchie in het land, en experts vrezen voor de toekomst.
In augustus 2013 begonnen Libiërs uit de buurt van de 2700 jaar oude ruïne van de Griekse stad Cyrene met de bouw van huizen op de begraafplaats van de stad. Beide staan op de lijst van UNESCO, maar dat weerhield de bevolking er niet van de graven om te ploegen.
Ondanks noodkreten van archeologen werd er niet ingegrepen, en deskundigen vrezen dan ook dat dit ook elders kan gebeuren. Maar ze zijn vooral bang dat Islamitische Staat, die al in Libië actief is, net als in Syrië en Irak het verleden zal willen wegpoetsen.
De Griekse en Romeinse ruïnes in Libië zijn vanwege de chaos zeer kwetsbaar.