‘Dit is echt het eerste abstracte schilderij ooit, want destijds werd de abstracte stijl door geen enkele andere schilder beoefend. Dit is een historisch schilderij.’
Dat schreef de Russische schilder en kunsthistoricus Wassily Kandinsky in 1935 over een van zijn schilderijen in een brief aan de eigenaar van een kunstgalerie in New York. En hij zoog het niet uit zijn duim, want volgens veel kunsthistorici is Kandinsky de vader van de abstracte schilderkunst die begin 20e eeuw opkwam.
Een nieuwe kunststroming
Het schilderij waar Kandinsky het over had, heet Composition V. Het werk werd in 1911 tentoongesteld in München, en Composition V was daarmee het eerste abstracte schilderij in een galerie.
Het schilderij was de fysieke belichaming van een nieuwe artistieke stroming – de abstracte kunst. Kandinsky schreef in 1909 een manifest over de stroming waarin hij de ideologische achtergrond ervan duidde.
Een belangrijk onderwerp in het manifest is dat de abstracte kunst een visuele taal van patronen, kleuren en lijnen gebruikt om composities te creëren die niet gebonden zijn aan de vormen van de echte wereld.
Drie van Kandinsky’s werken werden in de jaren 1930 vernietigd door de nazi’s, maar Composition V is bewaard gebleven.
Er waren meer abstracte schilders
Terwijl Kandinsky Composition V schilderde, werkten er ook andere kunstenaars aan kunstwerken met elementen die we nu abstract zouden noemen.
Hoewel Kandinsky over het algemeen wordt gezien als de eerste abstracte schilder, is die betiteling niet onomstreden, want nieuwe kunststromingen ontstaan vaak geleidelijk door middel van een collectieve ontwikkeling en zonder een van tevoren bepaalde richting.
Robert Delaunay, Michail Larionov, Natalja Gontsjarova, Kazimir Malevich en Hilma af Klint zijn andere bekende kunstenaars die een pioniersrol hebben vervuld binnen de abstracte kunststroming.
LEES OOK: Jackson Pollock: Zuipende druppelschilder liet de kunst vrij