Henri de Toulouse-Lautrec was een Franse schilder en kunstenaar die in de tweede helft van de 19e eeuw de variétés, bordelen en theaters van Parijs vastlegde op affiches en schilderijen.
Toulouse-Lautrec kwam op 24 november 1864 ter wereld als telg van de Franse adel in Albi, een kleine 700 kilometer ten zuiden van Parijs.
Als kind brak hij beide benen. De botbreuken genazen nooit helemaal, waardoor zijn benen niet meer groeiden, terwijl zijn bovenlichaam zich normaal ontwikkelde.
Toulouse-Lautrec moest als gehandicapte door het leven, en hij werd niet langer dan 1,52 meter.
De Franse arts Robert Weismann-Netter beschreef de aandoening als pycnodysostose. Vanaf 1962 wordt de zeldzame botziekte ook wel het Toulouse-Lautrec-syndroom genoemd.
Zijn lichamelijke gebrek weerhield hem er echter niet van zijn droom te verwezenlijken en kunstenaar te worden, en in 1880 kreeg hij privéles van de schilder René Princeteau.
In 1882 toog de 18-jarige Toulouse-Lautrec naar de Franse hoofdstad. Hij studeerde aan verschillende kunstacademies en woonde in de toenmalige arbeiderswijk Montmartre.
Toulouse-Lautrec werd al snel een vermaard kunstenaar, en vooral zijn affiches van het Parijse uitgaansleven werden wereldberoemd.
Henri de Toulouse-Lautrecs schilderij In de Moulin Rouge uit 1892, waarop hij ook zelf te zien is (iets links van het midden).
Toulouse-Lautrec werd echter nooit volledig geaccepteerd door de Parijse bohemiens. Hij werd gepest om zijn handicap en kon beter overweg met de prostituees met wie de hogere klasse zich uitleefde.
Vanwege zijn minderwaardigheidsgevoel en het gebrek aan acceptatie door zijn gelijken greep Toulouse-Lautrec naar de fles.
Eind jaren 1890 ging hij steeds meer drinken, en op een gegeven moment liep hij syfilis op bij een van de vele prostituees die hij frequenteerde.
De alcohol en de syfilis eisten hun tol van zijn geestelijke gezondheid, en na verloop van tijd liet zijn familie hem drie maanden opnemen in een krankzinnigengesticht.
Op 9 september 1901 stierf Toulouse-Lautrec aan de gevolgen van alcoholisme en syfilis. Zijn laatste woorden waren naar verluidt een afscheid van zijn vader: ‘Le vieux con! ’ – de oude dwaas.
Met Moulin Rouge – La Goulue, wellicht zijn bekendste werk, werd Toulouse-Lautrec in één klap een van de beroemdste kunstenaars van Frankrijk.
Wat had Toulouse-Lautrec met de Moulin Rouge?
Aan het eind van de 19e eeuw was de Parijse wijk Montmartre beroemd om zijn bohemiens en een kleurrijke uitgaansbuurt met bordelen, prostitutie en een bruisend nachtleven.
Toulouse-Lautrec kwam vaak in het beroemde variététheater Moulin Rouge, waar de sensuele en artistieke podiumdans ‘cancan’ en het losbandige publiek de jonge kunstenaar aantrokken.
Het leven van de grote stad, de vrije bohemien-sfeer en de keerzijde van het kleurrijke decor in de vorm van eenzaamheid, isolement en vervreemding werden terugkerende thema’s in Toulouse-Lautrecs werken.
Het bestaan als chroniqueur van het Parijse uitgaansleven nam Toulouse-Lautrec volkomen in beslag. Hij kwam vaak bij de prostituees van de volkswijk over de vloer en voelde al gauw een verwantschap met deze jonge vrouwen.
‘Een model ziet er altijd uit als een opgezette pop, maar deze vrouwen (prostituees, red.) leven! Ze leunen als wilde dieren op sofa’s, stellen geen eisen en zijn in geen enkel opzicht verwaand,’ zei Toulouse-Lautrec over de dames van plezier.
Henri de Toulouse-Lautrecs schilderij Rue des Moulins: De medische inspectie uit 1894.
Wie was Toulouse-Lautrec als kunstenaar?
Toulouse-Lautrec was buitengewoon productief in zijn korte carrière als kunstenaar. Hij maakte 5084 tekeningen, 737 schilderijen, 363 affiches, 350 litho’s en 275 aquarellen – en dit zijn alleen nog maar de kunstwerken die wij kennen.
Toulouse-Lautrec is het bekendst om zijn affiches, die vaak werden besteld om het danstheater Moulin Rouge te promoten. De affiches werden in grote aantallen gedrukt en overal in de straten van Parijs opgehangen.
Toulouse-Lautrecs stijl wordt gekenmerkt door de kunst van het overdrijven. Hij beeldde meestal cafégangers, prostituees en gevierde danseressen af, met overdreven karaktertrekken en gelaatsuitdrukkingen, waardoor ze tegelijk komisch en tragisch overkomen.
Toulouse-Lautrec verkleed als clown.
Drie bijzondere weetjes over Toulouse-Lautrec
- Hij vond zijn eigen cocktail uit Toulouse-Lautrec was een liefhebber van absint en vond zijn eigen cocktail uit met de sterke likeur. Het was een mengsel van absint en cognac, dat hij ‘Tremblement de Terre’ (de aardbeving) noemde.
- Hij doste zich uit als clown Veel van Toulouse-Lautrecs werken beelden circussen en clowns af, en de kleine kunstenaar verscheen vaak in clownspak op feestjes in Parijs.
- Hij was het resultaat van inteelt Toulouse-Lautrecs ouders waren neef en nicht. De erfelijke aandoening van de kunstenaar, die zijn geringe lengte veroorzaakte, was vermoedelijk het gevolg van de inteelt van zijn ouders.
Wat is het Toulouse-Lautrec-syndroom?
Toen Toulouse-Lautrec zijn benen brak en voortaan met een handicap door het leven moest gaan omdat ze niet meer aan elkaar groeiden, wist niemand hoe dat kwam.
De oplossing van het raadsel kwam een halve eeuw na zijn dood, toen de Franse arts Robert Weismann-Netter de aandoening beschreef als pycnodysostose. Vanaf 1962 werd de zeldzame botziekte ook wel bekend als het syndroom van Toulouse-Lautrec.
Het is een genetische mutatie die leidt tot een ophoping van collageen en zeer dichte maar broze botten.
Naar schatting lijdt een op de 1,7 miljoen mensen wereldwijd aan het syndroom.