Klassieker was too hot to handle
Jachtopziener Oliver Mellors heeft zich ervan vergewist dat hij en lady Chatterley niet worden gevolgd door nieuwsgierige blikken voor ze door het struikgewas kruipen.
Op een kleine open plek in het bos gooit hij zijn jas en vest op de grond en beveelt hij haar op handen en voeten op de kleding plaats te nemen.
De jachtopziener en de lady zijn met haar jaloerse echtgenoot de hoofdpersonen van Lady Chatterley’s Lover uit 1928.
De roman laat weinig aan de fantasie over, maar beschrijft tot in detail de erotische ontmoetingen tussen Constance Chatterley en Oliver Mellors, de jachtopziener op het landgoed van haar man.
Zo beschrijft D.H. Lawrence het rendez-vous in het bos:
‘Ze voelde zijn naakte huid tegen de hare voordat hij bij haar binnendrong. Een ogenblik bleef hij roerloos – opgezwollen en trillend – waarna hij begon te bewegen en de begeerte in haar opwekte.’
Dit soort details waren begin 20e eeuw in de meeste landen verboden, zoals in Groot-Brittannië, waar D.H. Lawrence vandaan kwam. De schrijver betaalde een hoge prijs voor zijn roman. Kort voor zijn dood schreef hij vanuit zijn ballingsoord:
‘De weg naar succes lag voor me open, en toch zit ik hier, in the middle of nowhere – voor altijd een buitenstaander. En het is mijn eigen keuze.’
De roman over lady Chatterley is meer dan 10 keer verfilmd.
Mijnwerkerszoon wordt schrijver
David Herbert Lawrence kwam ter wereld op 11 september 1885 als zoon van een arme mijnwerker in Nottinghamshire ten noorden van Londen.
Zijn moeder kwam uit de middenklasse en deed er alles aan om haar kinderen te behoeden voor een toekomst als mijnwerker, een gevaarlijk en zwaar beroep.
Herbie, zoals Lawrence werd genoemd, had al vroeg belangstelling voor literatuur. Hij voelde zich niet thuis bij de andere jongens op school, die niets anders wilden dan zo snel mogelijk de donkere mijnen in, net als hun vader.
Met de zegen van zijn moeder werd Herbie schoolmeester, maar hij droomde van een carrière als schrijver.
Als D.H. Lawrence schreef hij toneelstukken, maar hij brak door met Sons and Lovers uit 1913, een autobiografische roman waarin hij zijn jeugd in een mijnwerkersgemeenschap beschrijft.
De recensies waren goed, en Lawrence kreeg hoop dat zijn droom zou uitkomen.
‘De weg naar succes lag voor me open, en toch zit ik hier, in the middle of nowhere.’
Hij plande een reis naar Duitsland en ging op bezoek bij zijn oude leraar Duits, professor Ernest Weekley, voor tips. Toen hij bij Weekley thuis diens vrouw ontmoette, veranderde zijn leven.
Frieda Weekley, geboren von Richthofen, kwam uit Duitsland en was een telg van een adellijk officiersgeslacht.
Ze was zeven jaar ouder dan Lawrence en was, na een reeks buitenechtelijke affaires, zeer bedreven in het minnespel.
Ze verliet haar man en reisde met de beginnende schrijver naar Italië.
Toen het stel na een jaar terugkeerde naar Groot-Brittannië, stemde professor Weekley schoorvoetend in met een scheiding, en op 13 juli 1914 stapten Lawrence en Frieda in het huwelijksbootje.
Daarmee verloor Frieda het recht om haar drie kinderen te zien, maar desondanks zag de toekomst er goed uit voor het echtpaar.
Tijdens hun buitenechtelijke affaire waren ze hun vrienden een voor een kwijtgeraakt vanwege de strenge moraal die in Engeland heerste.
Nu ze voor de wet getrouwd waren, hoorden ze er weer helemaal bij.
Toen Lawrence een contract tekende voor drie romans met een uitgeverij, leek hun financiële toekomst ook te zijn veiliggesteld.
Maar toen brak de Eerste Wereldoorlog uit.
In de victoriaanse tijd mocht een vrijer zijn aanstaande niet in het openbaar aanraken.
Victoriaanse moraal veroordeelde de lady
Lady Chatterley’s Lover leidde tot een schandaal in het preutse Engeland.
In 1928 was de Britse koningin Victoria al 27 jaar dood, maar de erfenis van haar 64-jarige bewind was nog voelbaar.
Seks buiten het huwelijk was nog steeds taboe, en volgens veel Britten onbegrijpelijk.
Terwijl mannen een natuurlijke drang hadden om hun lusten te botvieren, mochten vrouwen geen libido hebben.
Volgens de heersende moraal diende seksuele gemeenschap slechts één doel.
‘Voor mij zijn huwelijkse betrekkingen onbegrijpelijk als ze niet gepaard gaan met een sterke drang tot het krijgen van kinderen,’ verklaarde een vrouw eind 19e eeuw toen ze deelnam aan een zeldzaam onderzoek naar vrouwelijke seksualiteit.
Dezelfde dame van stand vergeleek seks voor het plezier zelfs met ‘gelegaliseerde prostitutie’.
Seksuele onthouding was wat beschaafde mensen onderscheidde van de dieren, zo meenden veel victoriaanse Britten.
Als een vrouw uit een hogere klasse de moraal met voeten trad, had dat grote gevolgen voor haar. Haar man kon een scheiding eisen, en haar vrienden keerden haar de rug toe.
Ze werd als gevallen vrouw gezien, en dergelijke zonden werden zelden vergeven.
Lawrence is gevaarlijker dan ziekte
Lawrence schreef pikante romans, en die vielen in oorlogstijd niet goed bij het Britse volk. Zijn boek The Rainbow uit 1915 werd verboden en uit de winkel gehaald door de uitgever, want de recensenten hadden het werk neergesabeld.
‘De roman is een grotere bedreiging voor de volksgezondheid dan veel epidemische ziekten,’ schreef een van hen.
Het paar leefde in armoede, en zonder vooruitzicht op inkomsten verhuisden ze noodgedwongen naar een huis in het zuiden van Engeland dat ze van vrienden leenden.
In de oorlog waren Duitsers niet geliefd in Groot-Brittannië, en dat werd ook een probleem. Het huis stond aan zee, en al snel werden de schrijver en zijn Duitse vrouw verdacht van spionage.
Toen Frieda tijdens een wandeling met haar sjaal had gewapperd, werd dat gezien als een teken aan Duitse U-boten.
Er gingen geruchten dat Lawrence thuis Duitse brandstof had opgeslagen, en toen hij de schoorsteen repareerde, dachten de buren dat hij gecodeerde signalen aan Duitse schepen verstuurde.
Het huis werd doorzocht, en de autoriteiten namen adresboeken en oude brieven in beslag.
Uiteindelijk moest het echtpaar het huis in Cornwall verlaten en mochten ze zich niet meer aan de kust vertonen.
Dat was de druppel voor Lawrence. Hij voelde zich al niet op zijn gemak in Engeland vanwege het kille onthaal van zijn romans. Na de ongegronde aantijgingen van spionage besloot hij te emigreren.
Het publiek stond in 1960 in de rij voor Lady Chatterley’s Lover. De paperback kostte 3 shilling en sixpence, evenveel als een dozijn eieren.
Boekverkoop explodeerde na proces
Toen Penguin in 1960 Lady Chatterley’s Lover ongecensureerd uitgaf, werd de uitgeverij voor de rechter gedaagd. En dat was prima pr.
Groot-Brittannië kende een streng verbod op boeken met een seksuele inhoud tot in 1959 de wet versoepeld werd.
Voortaan waren pikante passages toegestaan als ze deel uitmaakten van een werk dat een groot wetenschappelijk, literair, artistiek of educatief belang had.
Geen boek was zo geschikt om de grenzen van de wet te verkennen als het verboden Lady Chatterley’s Lover.
Openbaar aanklager Mervyn Griffith-Jones begon een proefproces tegen de uitgeverij Penguin, die naar verluidt plannen had om het boek uit te geven. Hij vroeg de jury retorisch:
‘Is dit een boek waarvan u wilt dat uw echtgenote of dienstpersoneel het leest?’
Het publiek in de zaal barstte in lachen uit, vooral omdat het zeker 20 jaar geleden was dat veel Engelsen dienstpersoneel hadden.
De aanklager leek in meer opzichten niet helemaal bij te tijd te zijn. Uitgeverij Penguin riep 35 getuigen op, die stuk voor stuk Lady Chatterley’s Lover een klassieker noemden.
De bisschop van Woolwich antwoordde zelfs ‘ja’ op de vraag of hij het een geschikte roman vond voor zijn kerkgemeente.
De aanklager liet geen getuigen opdraven, en tot zijn woede kregen de juryleden twee dagen de tijd om het boek te lezen.
Na slechts drie uur overleggen verklaarde de jury unaniem dat de uitgever niet schuldig was aan de aanklacht: de lezers verderven.
Het proces kreeg veel aandacht in de pers, en Penguin had zich geen betere reclame kunnen wensen. Drie maanden na de uitspraak waren er drie miljoen exemplaren van Lady Chatterley’s Lover verkocht.
Aanklager telde vieze woorden
13 seksscènes was de aanklager veel te gortig. Volgens hem ‘zwolg de schrijver in vulgair taalgebruik’, en hij somde enkele voorbeelden op:
- ‘30 keer komt het woord neuken voor.’
- ‘14 keer schrijft Lawrence het woord kut.’
- ‘13 keer noemt hij het woord ballen.’
- ‘4 keer zegt een hoofdpersoon pik.’
Schrijver gaat in ballingschap
Zodra de oorlog voorbij was, vertrok het echtpaar naar Italië om van de verdachtmakingen en de onophoudelijke kritiek op de boeken van Lawrence af te zijn.
Later vestigden de twee zich op Ceylon (nu Sri Lanka), en ze woonden een tijdje in Australië. In de Verenigde Staten vonden ze uiteindelijk hun draai.
Met een paar vrienden richtten ze in 1924 een kunstenaarskolonie op, en in New Mexico kochten ze een bescheiden ranch. Het was volgens Lawrence zelf de gelukkigste tijd van zijn leven.
Maar in 1925 liep de verblijfsvergunning van de kunstenaars af en moesten ze terug naar Europa.
Lawrence leed aan tuberculose, maar ondanks zijn ziekte werkte hij flink door.
Toen hij in 1926 zijn geboortestreek bezocht tijdens een mijnwerkersstaking, kreeg hij de inspiratie voor Lady Chatterley’s Lover, dat gaat over Constance Chatterley, een vrouw uit de upper class, de jachtopziener Oliver Mellors en hun hartstochtelijke buitenechtelijke affaire.
Er zijn veel aanwijzingen dat Lawrence de inspiratie voor lady Chatterley uit zijn eigen vriendenkring haalde.
Lady Ottoline Morrell (1873-1938) zou de echte lady Chatterley zijn. Ze had onder meer affaires met bekende kunstenaars en haar tuinman.
Net als een aantal andere bekende schrijvers was hij bevriend met lady Ottoline Morrell, een gulle filantroop en een dame met een aanzienlijk libido.
Net als Constance Chatterley had Ottoline Morrell toestemming van haar echtgenoot om het aan te leggen met andere mannen.
Een van de geheime minnaars van lady Ottoline was de filosoof en latere Nobelprijswinnaar Bertrand Russell, met wie ze meer dan 3500 brieven wisselde.
Ook zou ze een affaire hebben gehad met een jonge steenhouwer die opdracht had gekregen een aantal standbeelden in haar weelderige tuin te restaureren.
Lady Chatterley’s Lover werd in 1928 in het Italiaanse Florence uitgegeven.
Er zijn aanwijzingen dat Lawrence de inspiratie voor lady Chatterley uit zijn eigen vriendenkring haalde.
De eerste oplage telde slechts 1000 exemplaren, die alleen naar klanten werden gestuurd die het boek besteld hadden. De opbrengst was mager, want geen uitgever wilde zijn vingers eraan branden.
Lawrence was zich er volledig van bewust dat de seksscènes uit de roman als provocerend zouden worden gezien.
Hij vergeleek zijn werk met een bom die zou exploderen en een frisse wind zou laten waaien in zijn preutse vaderland.
Lady Chatterley’s Lover is echter veel meer dan een erotische roman. Net als in zijn andere werken leverde Lawrence kritiek op de Britse klassenmaatschappij en de uitwassen van de industrialisatie.
D.H. Lawrence werd in de jaren 1920 neergesabeld in de Britse pers.
Lawrence was productief
Naast 13 novellen, 4 reisboeken en 8 toneelstukken schreef D.H. Lawrence (1885-1930) 12 romans over huwelijk, liefde en seks:
- The White Peacock (1911)
- The Trespasser (1912)
- Sons and Lovers (1913)
- The Rainbow (1915)
- Women in Love (1920)
- The Lost Girl (1920)
- Aaron’s Rod (1922)
- Kangaroo (1923)
- The Boy in the Bush (1924)
- The Plumed Serpent (1926)
- Lady Chatterley’s Lover (1928)
- The Escaped Cock (1929)
Schrijver maakt succes niet mee
Lawrence maakte nooit mee hoe zijn verguisde werk uitgroeide tot een bestseller die als warme broodjes over de toonbank ging.
Eind 1929 verslechterde zijn gezondheid en werd Lawrence opgenomen in een sanatorium in Zuid-Frankrijk. Hij was zo zwak dat hij nauwelijks meer zonder hulp op zijn benen kon staan.
De eigenzinnige schrijver weigerde te sterven in het sanatorium. Op 1 maart ontsloeg hij zichzelf en huurde hij een villa in de stad Vence.
Daar stierf D.H. Lawrence op 2 maart 1930 – slechts 44 jaar oud.
Hoewel hij ruim 800 gedichten en 12 boeken had geschreven, was Lawrence bij het grote publiek vooral bekend als de veelbelovende schrijver die zijn enorme talent verspilde aan pornografie.
Twee jaar later verscheen een sterk gecensureerde versie van Lady Chatterley’s Lover in Groot-Brittannië, en pas 30 jaar na zijn dood was zijn puriteinse vaderland klaar voor het origineel.
In 1960 werd het boek een internationale bestseller.
