Córdoba overschaduwde alle andere Europese steden

In de 10e eeuw lagen de nauwe straatjes van Londen nog vol met stinkende uitwerpselen en moesten de 30.000 inwoners ’s nachts op de tast hun weg vinden. Maar Córdoba had toen al riolering, honderden openbare badhuizen, fonteinen en toiletten, en ziekenhuizen en bibliotheken.

De jaren tussen 750 en 1000 waren de bloeitijd van Córdoba, de hoofdstad van het islamitische rijk Al-Andalus. Dit rijk besloeg het hele Iberisch Schiereiland, met uitzondering van een stukje in het noordwesten.

De stad was een smeltkroes van oost en west en een levendig handelscentrum. Zijde, rijst, specerijen en parfums uit de islamitische rijken en landen nog verder naar het oosten werden volop verhandeld, en de wetenschap floreerde.

Cordoba was centrum van kennis

De kalief van Córdoba wilde niet onderdoen voor zijn leergierige geloofsgenoten in Bagdad, en zijn bibliotheek puilde uit van de antieke geschriften die werden vertaald en bestudeerd. De Moren hadden ook kennis van bevloeiingssystemen, geografie, astronomie en niet in de laatste plaats geneeskunde. Córdoba stond wijd en zijd bekend om de uiterst kundige artsen die het voortbracht.

De Moren hadden geen bezwaren tegen andersgelovigen, zolang ze zich maar aan de wet hielden. En hoewel moslims meestal de hoogste posten bezetten, konden joden en christenen het bijvoorbeeld als ambtenaar ver schoppen.

De Moren vormden echter geen eenheid. De eerste invasiegolf in Spanje bestond uit Arabieren en Berbers, een bergvolk uit Marokko. De spanningen tussen beide bevolkingsgroepen liepen op tot ze op het laatst te groot waren.

Het Kalifaat van Córdoba stortte in en Al-Andalus raakte verdeeld.

De christelijke koningen in het noorden waren weer op krachten gekomen, en La Reconquista – de herovering – begon. In 1236 viel Córdoba in christelijke handen, en in 1492 werden de laatste Moren verdreven.

8 bezienswaardigheden in Córdoba:

In oktober 711 stond een leger van Arabieren en Berbers aan de rivier de Guadalquivir, met uitzicht op de stadsmuren van Córdoba.

Volgens de legende staken een paar aanvallers ’s nachts stilletjes de rivier over, zochten een zwak punt in de verdediging en doodden de bewakers. Toen konden ze de poort openen voor het hoofdleger. Dit was het begin van de eeuwenlange Moorse overheersing.

Het nieuwe islamitische bewind ging meteen aan de slag met het versterken van de oude Romeinse brug en de verdedigingswerken van de stad. Op de plek waar het aanvalsleger stond te wachten staat nu een toren op de fundering van de oude Moorse versterking.

Er is een tentoonstelling over de Moorse tijd van Córdoba, en vanaf de toren heb je een goed uitzicht op de Mezquita-moskee.

De gigantische moskee La Mezquita is het allesoverheersende gebouw in de oude stad van Córdoba.

La Mezquita is gebouwd op de ruïnes van een Visigotische kerk, die op zijn beurt op de resten van een Romeinse tempel was neergezet. De Moren gebruikten de oude Romeinse zuilen, maar omdat ze niet hoog genoeg waren, werden ze voorzien van twee bogen op elkaar. Dit architectonische trucje maakte van de moskee een van de beroemdste zuilenhallen ter wereld.

De moskee was al snel te klein voor de stad, en hij werd twee keer uitgebreid. In de 11e eeuw bood hij plaats aan 18.000 gelovigen en was alleen de moskee van Mekka groter. De zuilenhal is zo groot dat je er lang kunt rondlopen voordat je in de gaten hebt dat er een volledige kathedraal in gebouwd is.

Want toen de christelijke koningen Córdoba innamen, braken ze de moskee niet af. Ze zetten een kathedraal in het midden, en lieten de koepel door het dak steken. Gelukkig lieten ze ook grote delen van de islamitische decoraties ongemoeid, en kunnen we die nog bewonderen.

GALERIJ – Neem een kijkje in de moskee:

De heersers van Córdoba waren zogeheten Omajjaden, leden van een dynastie die in de 8e eeuw de islamitische gebieden in één emiraat bijeengebracht hadden. In de 10e eeuw riep de emir van Córdoba zichzelf uit tot kalief, heerser van alle moslims.

De kalief van Bagdad was daar niet blij mee. Om zijn positie te verstevigen, liet het nieuwe kalifaat grote hoeveelheden keramiek produceren in de kleuren groen, wit en zwart.

Groen stond voor Mohammed, wit voor de Omajjaden en zwart voor de kalief. Deze en vele andere overblijfselen van de Moorse tijd zijn te zien in het archeologisch museum.

In de steegjes van de joodse wijk van Córdoba klonk in de 10e eeuw het getrappel van ezelshoeven en het geroep van kooplui die in het Hebreeuws en Arabisch hun waar aanprezen. Niet-moslims mochten best in Córdoba wonen, zolang ze maar jizya betaalden, één dinar per jaar. Historici denken dat joden, christenen en moslims redelijk vreedzaam naast elkaar leefden.

Maar na La Reconquista – de christelijke herovering – was dat voorbij. Synagogen werden tot kerk omgebouwd of in brand gestoken, en er is er maar één bewaard gebleven.

Op de muren zie je de sporen van de Moors-joodse mengcultuur: Hebreeuwse teksten met islamitische versieringen.

Een moderne betonnen trap leidt naar de kelder en brengt de bezoeker bijna 1000 jaar terug in de tijd naar de resten van de baden van de kalief.

Córdoba stond bekend om zijn vele openbare badhuizen – volgens één bron maar liefst 3700. Historici schatten het aantal nu op een nog steeds indrukwekkende 600. Maar er waren er waarschijnlijk niet veel zo luxueus als dat van de kalief.

Zijn verwarmde baden waren rijkelijk versierd en lagen onder stervormige glazen ramen in het plafond.

De kuilen waar de ketels stonden die het warme water via een buizenstelsel rondpompten zijn nog te zien. In een van de hamams of badhuizen van de stad kun je je voor eventjes kalief wanen.

Net als in de tijd van de Moren zijn er koude, lauwwarme en gloeiend hete baden, en kun je er een kopje mierzoete muntthee drinken.