Leven was een avontuur voor supervrouw Marie Marvingt
‘Niemand heeft gedaan wat ik heb gedaan’, zei Marie Marvingt – en dat klopte. Ze blonk uit in alle takken van sport, vocht in de Eerste Wereldoorlog aan het front en zette de luchtambulance op.
1910: ‘Het is zo heerlijk om te vliegen als een vogel!’ schreef Marie Marvingt in 1910 in een essay.
Het vliegtuig van Marie Marvingt cirkelt over de Duitse militaire basis in Metz. Vijf kilometer ten noorden ziet ze haar geboorteplaats liggen, waar ze als kind huiswerk in het Duits maakte, de taal van de gehate bezetter.
Nu de Eerste Wereldoorlog is uitgebroken hebben de Duitsers hun greep op het gebied verstevigd. Frans is in het openbare leven verboden, op een onschuldig bonjour staat al een boete.
Marie bombardeert de basis, en schrijft hiermee geschiedenis als de eerste vrouwelijke gevechtspiloot. Ze heeft al een avontuurlijk leven achter de rug, maar op haar 40e zijn er nog vele avontuurlijke jaren te gaan.
De vrouw die alles kon
Marie Marvingt werd geboren in 1875 in Aurillac als dochter van Elisabeth en Felix Marvingt. Ze was het derde kind, maar haar beide broers stierven jong.
De moeder van Marie had een zwakke gezondheid, maar haar vader was een fanatiek zwemmer en biljarter. Toen hij merkte dat Marie niet zo ziekelijk was als haar moeder, liet hij haar meteen allerlei sporten proberen. En Marie bleek veel aanleg te hebben.
Toen ze drie jaar was, werd haar broertje Charles geboren. Hij was in alle opzichten het tegendeel van Marie – zachtaardig, voorzichtig en zwak – maar werd desondanks haar oogappel.
Maries jeugd werd gekenmerkt door het grote contrast tussen fantastische en uitdagende avonturen met haar vader, en de ziekenboeg die hun huis vaak was. Hier ontwikkelde Marie haar liefde voor de zorg voor zieken.
Op een leeftijd waarop andere meisjes met hun poppen speelden, zorgde zij voor zieke familieleden. Samen met haar moeder las ze de biografie van Florence Nightingale. Ze had het gevoel dat Florence direct tegen haar sprak en droomde ervan om zelf ook ooit levens te redden.
Toen Marie 14 was, stierf haar moeder. Kapot van verdriet verhuisde het gezin van het bezette Metz naar Nancy.
Vader Felix ging met pensioen en besteedde al zijn tijd aan de opleiding van Marie.
Toen ze als 15-jarige geboeid raakte door de artiesten van een rondreizend circus, huurde haar vader prompt de sterartiest in om haar de kneepjes van het vak te leren. Al snel beheerste ze de trapeze en kon ze touwtjespringen op de rug van een paard in volle galop.
Ze beperkte zich niet tot het circus, maar stortte zich daarnaast ook op bergbeklimmen en beklom als eerste vrouw verschillende Zwitserse en Franse bergtoppen. Ook het water trok haar. Ze leerde kanoën en won binnen de kortste keren een internationale wedstrijd.
Maar de grootste passie van Marie was zwemmen. Aan iedereen die het horen wilde vertelde ze dat zwemmen de beste sport voor het lichaam was.
De Australische zwemster Annette Kellerman won in 1906 een wedstrijd voor beroepszwemmers in de Seine in Parijs, waarbij ze 12,5 kilometer aflegde in vijf uur en 20 minuten.
Twee weken later deed Marie mee met een wedstrijd voor amateurs op hetzelfde traject en verbeterde ze Kellermans tijd met een uur en tien minuten. Daarmee werd Marie de snelste vrouwelijke langeafstandszwemmer van Frankrijk.
Dit was voor Marie het startsein om zich op een reeks zwemoptredens in heel Europa te storten. Vaak voeren er schepen met orkest in haar kielzog, en één keer had een Italiaans regiment zelfs geregeld dat haar zwemtocht door militaire marsmuziek werd begeleid.
‘Ik zal nooit vergeten hoe het was om te zwemmen in dat prachtige meer, onder een romantische maan begeleid door muziek van zowel golven als orkesten’, zei ze later over die belevenis.
1908: Marie Marvingt won nagenoeg alle wintersportwedstrijden en reed daarnaast de Tour de France uit.
Hongerige beren in Tour de France
Hierna beproefde Marie haar geluk in de wielersport. Fietsen werd gezien als onvrouwelijk, en vrouwen mochten niet deelnemen aan de Tour de France.
Maar Marie liet zich niet tegenhouden. In 1908 fietste ze het officiële traject van 4488 kilometer en legde ze gemiddeld 150 kilometer per dag af.
De uitdagingen van de Tour bestonden bijvoorbeeld uit beren op de weg in de bergen en kwajongens uit dorpen rond het traject die de banden lek prikten. Slechts 36 van de 114 officiële tourrijders haalden de finish. En Marie.
Ook het wintersportseizoen werd door haar gedomineerd: ze won meer dan 20 medailles in twee jaar. En in 1910 kreeg ze van de Académie des Sports een gouden medaille ‘voor alle sporten’ – de enige die ooit is uitgereikt.
1909: Vliegt met haar goede vriend Col Garnier als eerste vrouw in een luchtballon over de Noordzee en het Kanaal.
Tegenslag deert haar niet
Na de Tour de France kreeg Marie de bijnaam ‘La Marie’. Ze keerde de wielersport de rug toe, nu het ultieme doel was bereikt. De fiets diende alleen nog om bijvoorbeeld van Parijs naar Marseille te komen – 800 kilometer.
Toen Marie 23 was, stierf haar broertje Charles aan een hartaanval. Ze was er kapot van, maar het stond haar prestaties niet in de weg. Ze had haar talenten op het land en te water bewezen en richtte nu de blik omhoog.
In 1909 legde ze samen met haar vriend Col Garnier in een luchtballon 2400 kilometer af van Frankrijk naar Engeland. Bij de start verloor de ballon een flinke portie waterstof, maar daar trokken de twee reisgenoten zich niets van aan.
Ze bereikten zonder problemen het Kanaal en dachten dat er niets meer mis kon gaan, toen het weer opeens omsloeg. Het begon te vriezen en er stak een sneeuwstorm op. De ballon had de grootste moeite om boven het wateroppervlak te blijven. 52 keer raakte de mand het water voor de storm na vijf lange uren luwde en de ballon hoogte kon maken.
Na 14 uur in de ballon kreeg het doorweekte paar weer vaste grond onder de voeten toen ze onopgemerkt in Engeland landden.
‘Het was nog donker. We lieten het merendeel van de waterstof ontsnappen en landden in een veld een halve mijl van de kust (bij Southwold, red.). Met onze laatste krachten kropen we uit de mand. De volgende dag begaven we ons naar Londen, waar we als helden werden onthaald’, vertelde Marie later.
Het commentaar van de vader van Marie: ‘Goed gedaan. Maar je had ook Ierland kunnen halen.’ Hij was niet snel onder de indruk, en zijn mening was een belangrijke drijfveer voor Marie.
Hij liet haar nooit winnen. En later vertelde Marie dat ze besefte dat hij daar goed aan had gedaan toen ze hem eindelijk versloeg met biljarten.
In 1910 vloog ze als eerste vrouw solo in een eendekker en vanaf toen was de luchtvaart een levenslange passie. Zo maakte ze zich sterk voor een luchtambulance waardoor al in de Eerste Wereldoorlog per vliegtuig gewonden werden geëvacueerd.
Toen de oorlog uitbrak ontdekte Marie al snel mogelijkheden voor nieuwe uitdagingen. Ze begon als verpleegster bij een veldhospitaal, maar toen een gewonde piloot haar vertelde dat hij een Duitse militaire basis had moeten bombarderen, zag ze haar kans schoon en haalde ze de bevelhebber over om haar te sturen in zijn plaats.
De missie slaagde, en Marie bleef aan als gevechtspiloot. Ze wilde echter ook aan het front vechten, wat in die tijd voor een vrouw ongehoord was. Met hulp van een Franse infanterieluitenant liet ze zich verkleed als man inlijven als soldaat. Ze hield zich afzijdig, sprak met lage stem en wist de maskerade een maand vol te houden zonder dat haar kameraden iets in de gaten hadden.
Toen een generaal bij een inspectie onraad rook, was het spel uit. Toch was haar rol nog niet uitgespeeld, want kort daarop werd ze als scherpschutter op ski’s in de Italiaanse Alpen ingezet.
1914: De kunstenaar Émile Friant schilderde Marie Marvingt en haar luchtambulance.
Leven als in een sprookje
Een alledaags bestaan sprak Marie niet aan, en ze accepteerde dan ook nooit een vaste baan maar sloeg zoveel mogelijk munt uit haar roem.
Op haar lange fietstochten stopte ze bij de beste restaurants in de hoop dat de eigenaar haar zou herkennen. Als dat gebeurde, verwachtte ze de beste tafel en een gratis diner.
Als tegenprestatie vermaakte ze de gasten met verhalen en deelde ze handtekeningen uit. Marie liet nooit een kans voorbijgaan om haar luchtambulance en zichzelf te promoten en hield lezingen op meer dan 3000 congressen over de hele wereld.
‘Niemand heeft gedaan wat ik heb gedaan’, zei Marie vaak, en in 1922 wedde ze erom: ‘Als iemand erin slaagt om al mijn prestaties en prijzen te evenaren, krijgt hij van mij een beloning van 10.000 dollar.’
Dat geld had ze niet, maar ze wist zeker dat het niemand zou lukken. En inderdaad, nooit nam iemand de uitdaging aan.
Het doek valt
Toen Marie 83 was, complimenteerde een journalist haar met haar jeugdige verschijning. Om zijn woorden kracht bij te zetten ging Marie op één been staan, boog zich voorover en zette een fles op haar hoofd. Zo telde ze tot 20.
‘Probeer het ook maar eens’, zei ze tegen de verbijsterde journalist.
Op 86-jarige leeftijd ondernam Marie een laatste lange fietstocht: 280 kilometer van Nancy naar Parijs, in januari en met 14 kilo op haar rug.
Een deel van het gewicht kwam misschien wel van de felicitatiebrieven van koningen en premiers, die ze vrijwel altijd bij zich had en graag liet zien.
In schril contrast met haar energieke en bruisende leven stierf Marie Marvingt in armoede en vergetelheid op 88-jarige leeftijd. Ze bracht haar laatste jaren door in een verzorgingshuis.