Wist je dat Charles de Gaulle als jongen al plannen maakte om Duitsland te verslaan, dat hij er genoegen in schepte om eigenwijs genoemd te worden en dat de president van de Verenigde Staten hem het liefst naar Madagaskar wilde verbannen?
Maak kennis met Charles de Gaulle, die zelfs Winston Churchill te bot was.
Inhoud
- Waar is Charles de Gaulle geboren?
- Hoe verliep de militaire carrière van De Gaulle?
- Hoe werd De Gaulle een Franse volksheld?
- Wie waren de Vrije Fransen?
- Wat was De Gaulles relatie met Churchill?
- Wat was de Vijfde Republiek?
- Waarom trok Charles de Gaulle Frankrijk terug uit de NAVO?
- Hoe zagen de laatste jaren van De Gaulle eruit?
De jonge Charles de Gaulle was niet zo’n goede leerling, maar werkte hard om toegelaten te worden tot de officiersopleiding.
Waar is Charles de Gaulle geboren?
Op 22 november 1890 werd Charles de Gaulle geboren in het Noord-Franse Lille. Hij was de derde van vijf kinderen in een goed opgeleid, nationalistisch en katholiek gezin.
Zijn vader Henri de Gaulle werkte 15 jaar als ambtenaar op het ministerie van Binnenlandse Zaken.
Later was hij docent aan een jezuïetenschool in Parijs, waar hij Frans, Latijn en Oudgrieks onderwees.
Thuis werden de kinderen aangemoedigd om deel te nemen aan gesprekken over filosofische, historische en wetenschappelijke onderwerpen. Ze lazen ook veel, waaronder de vele historische werken van de ooms van Charles, enkele van de belangrijkste denkers van het 19e-eeuwse Frankrijk.
De jonge Charles de Gaulle verslond als kind al werken over veldslagen en heldenmoed, en op zijn 15e schreef hij een opstel over een toekomstige oorlog in 1930, waarin het Franse leger Duitsland versloeg.
Het was dan ook geen verrassing dat hij zich in 1909 aanmeldde bij de Franse militaire academie om officier te worden.
Hoe verliep de militaire carrière van De Gaulle?
‘Ik twijfelde er niet aan dat Frankrijk grote beproevingen te wachten stonden. Ik twijfelde er evenmin aan dat het doel van mijn leven was om het land op een bijzondere manier te dienen en dat ik de kans zou krijgen om dat te doen,’ schreef Charles de Gaulle later.
Voor de strijdlustige patriot Charles de Gaulle lag een militaire carrière voor de hand. Hij meldde zich aan bij de militaire academie van Saint-Cyr, waar hij in 1909 op 19-jarige leeftijd werd toegelaten.
Zijn leeftijdsgenoten keken letterlijk op tegen de 1,96 meter lange De Gaulle, wiens slungelige gestalte hem de bijnaam ‘de Lange Asperge’ opleverde.
Maar niemand maakte grappen over zijn talent als soldaat.
De Gaulle had er geen bezwaar tegen om vergeleken te worden met een asperge. ‘Het belangrijkste van een asperge is het hoofd,’ zei hij.
Op Saint-Cyr stond De Gaulle bekend als ambitieus en bekwaam, maar ook als een arrogante kwast met een groot ego.
Op een spotprent in de schoolkrant was de succesvolle rekruut aan de examentafel afgebeeld.
‘De Gaulle bij het mondeling examen. De examinator heeft het zwaar,’ luidde het bijschrift.
Bij zijn afstuderen werd De Gaulle een grote carrière als officier voorspeld, en zijn kans om dat waar te maken deed zich een paar jaar later voor, toen de Eerste Wereldoorlog uitbrak.
Charles de Gaulle slaagde er meermaals in om door het niemandsland te sluipen om de vijand te bespieden – een prestatie die hem een Croix de Guerre opleverde voor betoonde moed.
Na de oorlog vervolgde hij zijn opleiding aan de École Supérieure de Guerre, waar hij snel opklom. En meteen na Hitlers invasie in mei 1940 werd De Gaulle bevorderd tot generaal, en dat bleef hij de rest van zijn leven.
Hoe werd De Gaulle een Franse volksheld?
Kort nadat Duitse troepen Frankrijk op 10 mei 1940 waren binnengevallen, werd De Gaulle benoemd tot onderminister van Oorlog in de regering van premier Paul Reynaud.
Een paar dagen later, op 16 mei, nam Reynaud echter ontslag en droeg de post over aan maarschalk Philippe Pétain, die De Gaulles meerdere was.
Toen Pétain de volgende dag opriep tot een wapenstilstand met de nazi’s, had De Gaulle al de wijk naar Engeland genomen.
Van daaruit coördineerde hij als leider van de regering in ballingschap het verzet tegen de Duitse bezetter en de collaborerende Franse Vichy-regering, die zetelde in Vichy in Midden-Frankrijk.
De Gaulle stuurde de verschillende takken van het verzet aan en trok vanuit Engeland van leer tegen de verraders in de Vichy-regering. Hij was ook bevelhebber van het Franse leger in ballingschap, de Vrije Fransen.
‘Monsieur, doet u alstublieft een stapje terug.’ Charles de Gaulle tegen verzetsstrijder Georges Bidault, die het waagde om naast hem te lopen tijdens de triomftocht in Parijs
Wie waren de Vrije Fransen?
De Vrije Franse Strijdkrachten (Forces Françaises Libres) vormden de militaire tak van De Gaulles regering in ballingschap.
De Gaulle begon direct na zijn vlucht naar Engeland met het opzetten van dit leger om samen met de geallieerden de strijd voor een vrij Frankrijk voort te zetten. Dat was makkelijker gezegd dan gedaan. Het bestond aanvankelijk uit slechts 7000 man.
De troepenmacht groeide echter snel, en na de geallieerde landingen in Normandië waren er al 300.000 Vrije Fransen.
In augustus 1944 namen die deel aan de geallieerde invasie in Zuid-Frankrijk. Diezelfde maand ging een tankdivisie onder leiding van Philippe Leclerc, generaal van de Vrije Franse Strijdkrachten, voorop tijdens de bevrijding van Parijs.
Generaal Eisenhower wilde Parijs eigenlijk niet bevrijden, maar links laten liggen tot de Duitsers hadden gecapituleerd.
Amerikaanse troepen hielpen bij de bevrijding van Parijs, maar Charles de Gaulle kreeg de eer om voorop over de Champs-Élysées te marcheren.
De Gaulle liet echter weten dat hij de stad dan zelf zou innemen. Eisenhower wilde geen onmin in het geallieerde kamp en ging akkoord.
Tijdens de zegetocht over de Champs-Élysées wilde de Gaulle per se voorop lopen en in het middelpunt van de belangstelling staan, ten koste van de verzetsstrijders die hun leven hadden gewaagd voor Frankrijk.
Toen de verzetsleider en latere premier Georges Bidault te ver naar voren liep, draaide De Gaulle zich om en zei hij:
‘Monsieur, doet u alstublieft een stapje terug.’
De Gaulle nam zijn vrouw Yvonne en hun drie kinderen mee terug naar Frankrijk. De generaal had een hechte band met zijn dochter Anne, die het syndroom van Down had. Tot groot verdriet van De Gaulle stierf ze in 1948 op 20-jarige leeftijd.
Wat was De Gaulles relatie met Churchill?
Charles de Gaulle en Winston Churchill waren bondgenoten in de strijd tegen Hitler. Maar op persoonlijk vlak konden de twee koppige leiders niet door één deur.
De Gaulle was ervan overtuigd dat de Britten de oorlog wilden aanwenden om zich enkele Franse gebieden in het Middellandse Zeegebied toe te eigenen.
Daarom zette hij alles op alles om zichzelf en zijn land zo onafhankelijk mogelijk te positioneren.
Churchill wist op zijn beurt zeker dat De Gaulle erop uit was om Engeland te schaden:
‘Er is geen kwaad dat die man Engeland niet zou aandoen als hij de vrije hand kreeg,’ merkte hij op.
‘We noemen hem Jeanne d’Arc. En nu zoeken we een bisschop die hem op de brandstapel wil zetten,’ zei hij bij een andere gelegenheid.
De nauwe bondgenoot van de Britten, de Amerikaanse president Franklin D. Roosevelt, deelde Churchills frustratie en opperde om de lastige Fransman gouverneur van Madagaskar te maken.
‘Er is geen kwaad dat die man Engeland niet zou aandoen.’ Winston Churchill over Charles de Gaulle
Die opmerkingen vielen niet goed bij De Gaulle. Toen een lid van de Britse regering hem ervan beschuldigde dat hij de Engelsen meer problemen bezorgde dan alle andere bondgenoten bij elkaar, was hij trots:
‘Daar twijfel ik niet aan. Frankrijk is een machtige natie.’
Er was echter zo veel wrevel over en weer dat Churchill overwoog om De Gaulle af te zetten als leider van de Vrije Fransen.
‘Hierbij dring ik er bij mijn collega’s op aan om te overwegen of we De Gaulle niet moeten elimineren als politieke factor,’ schreef hij op 21 mei 1943 aan staatssecretaris van Buitenlandse Zaken Clement Attlee en diens minister Anthony Eden.
Churchills adviseurs brachten hem echter op andere gedachten, en na de oorlog kende De Gaulle Churchill het prestigieuze Croix de la Libération toe.
De achterdocht bleef echter bestaan.
De Gaulle wantrouwde de Britten zo dat hij de toetreding van het land tot de EEG, de voorloper van de EU, herhaaldelijk blokkeerde.
Pas in januari 1973, twee jaar na de dood van De Gaulle, trad het VK toe tot de gemeenschappelijke markt.
Wat was de Vijfde Republiek?
Na de Tweede Wereldoorlog werd Frankrijk bestuurd door een reeks wankele regeringen.
Daarnaast was het land verwikkeld in een bloedige oorlog in de Noord-Afrikaanse kolonie Algerije. Uit angst voor een burgeroorlog riepen de leiders van Frankrijk de hulp in van Charles de Gaulle, die zich had teruggetrokken uit de politiek.
De Gaulle stemde ermee in om regeringsleider te worden op voorwaarde dat hij een grondwet mocht opstellen die zeer veel macht in handen van de president legde.
Het resultaat was de Vijfde Republiek, met een grondwet die de president een termijn van zeven jaar gaf en niet alleen de bevoegdheid gaf om de regering te benoemen, maar ook om het parlement te ontbinden en verkiezingen uit te schrijven.
Eind 1958 werd De Gaulle tot president gekozen bij de eerste verkiezingen onder de nieuwe grondwet.
Tot ongenoegen van de kiezers, die een sterke president hadden verwacht die de opstandige Algerijnen een lesje zou leren, gebruikte De Gaulle zijn macht om de inwoners van de kolonie zelf te laten beslissen.
Op 5 juli 1962 stemde een grote meerderheid van de Algerijnen voor onafhankelijkheid.
Waarom trok Charles de Gaulle Frankrijk terug uit de NAVO?
Na de beëindiging van het conflict in Algerije richtte De Gaulle zich op wat hij als zijn belangrijkste missie zag: Frankrijk in zijn oude glorie herstellen.
Als lid van het westerse bondgenootschap NAVO moest Frankrijk de tweede viool spelen: de Amerikanen trokken aan de touwtjes. Dat bleek toen de VS de Fransen in 1956 dwongen hun troepen terug te trekken uit het gebied rond het Suezkanaal, zodat Egypte – tegen de belangen van Frankrijk in – het kanaal kon nationaliseren.
De 10 jaar daarna escaleerde het conflict tussen De Gaulle en de NAVO, en in 1963 weigerde Frankrijk zich aan te sluiten bij een Noord-Atlantische nucleaire vloot. Frankrijk had zijn eigen vloot al gepland – onder leiding van Charles de Gaulle.
Drie jaar later, in 1966, trok Frankrijk zich helemaal terug uit de militaire samenwerking.
‘Frankrijk is vastbesloten om de volledige soevereiniteit over zijn grondgebied terug te krijgen,’ schreef De Gaulle op 7 maart 1966 aan de Amerikaanse president Lyndon B. Johnson.
Als gevolg hiervan moesten alle NAVO-troepen Frankrijk verlaten en verhuisde het hoofdkwartier van de organisatie van Parijs naar Brussel.
Frankrijk beloofde de VS later discreet dat het de NAVO zou steunen in het geval van een nucleaire oorlog. Maar de beslissing om niet deel te nemen aan militaire samenwerking bleef overeind.
Pas 43 jaar later, in 2009, werd Frankrijk weer volwaardig NAVO-lid.
De Amerikaanse president Lyndon B. Johnson (r) probeerde De Gaulle over te halen door te gaan met de samenwerking binnen de NAVO.
Hoe zagen de laatste jaren van De Gaulle eruit?
Charles de Gaulle bracht zijn laatste jaren door op zijn landgoed La Boisserie, in het dorp Colombey-les-Deux-Églises in het noordoosten van Frankrijk.
Hij trok zich daar terug nadat hij op 28 april 1969 het presidentschap had neergelegd.
In La Boisserie schreef De Gaulle het eerste deel van zijn memoires. Maar hij kon niet lang van zijn pensioen genieten. Op 9 november 1970 voelde hij plotseling hoofdpijn opkomen.
‘Ik heb hier pijn,’ zei hij tegen zijn vrouw, waarna hij in elkaar zakte. Kort daarna overleed hij.
De begrafenis op 12 november 1970 was de grootste in zijn soort in de Franse geschiedenis. De gastenlijst was zo lang dat de ceremonie in zijn woonplaats moest worden aangevuld met een plechtigheid in de kathedraal Notre Dame in Parijs.
Charles de Gaulle wilde alleen begraven worden in aanwezigheid van ontvangers van de Ordre de la Libération – een onderscheiding die de Gaulle toekende aan prominente verzetsstrijders.
Ondanks de conflicten gaven staatshoofden en regeringsleiders uit de hele wereld acte de présence, waaronder de Amerikaanse president Richard Nixon, premier Alexei Kosygin van de Sovjet-Unie, premier Edward Heath van het VK, bondskanselier Willy Brandt van West-Duitsland, keizer Haile Selassie van Ethiopië, koningin Juliana van Nederland en prins Charles van Engeland.
Deze keer kreeg De Gaulle niet zijn zin.