Dracula en Frankenstein komen dezelfde nacht ter wereld
Een vulkaanuitbarsting, een storm en een schrijfwedstrijd tussen de beroemdste dichters van Engeland, Byron en Shelley, en twee van hun vrienden leiden in 1816 tot een literaire sensatie. Op papier ontstaan twee onsterfelijke horrorklassiekers.
Dracula, de gevreesde bloedzuigende edelman, werd bijna 200 jaar geleden in Zwitserland bedacht in de Villa Diodati, die nog steeds bestaat.
Het is de slechtste zomer ooit. Vier Britse jongelui vervelen zich stierlijk tijdens hun vakantie aan het Meer van Genève in Zwitserland.
De grootste vulkaanuitbarsting sinds mensenheugenis – in Nederlands-Indië – heeft het weer in de hele wereld op zijn kop gezet.
Ook in Zwitserland is de temperatuur gekelderd. Het idyllische meer lijkt wel een woeste zee met witte schuimkoppen, en het dondert en bliksemt.
De vier Britten zijn de beroemde dichters Lord Byron en Percy Shelley, Byrons persoonlijke arts John W. Polidori en Shelleys achttienjarige verloofde Mary Wollstonecraft. Vanwege het weer brengen ze noodgedwongen veel tijd binnen door.
Op een stormachtige avond oppert Lord Byron om allemaal een horrorverhaal te schrijven.
Byron en Shelley komen zelf niet op de proppen met een gedenkwaardig verhaal. Maar Mary en John creëren twee klassiekers.
Mary krijgt door een nachtmerrie inspiratie voor haar verhaal over Frankenstein. De arts schrijft het eerste vampierverhaal in het Engels en legt hiermee de basis voor Dracula.
Frankenstein en Dracula zijn dus in dezelfde nacht in dezelfde villa ontstaan, als indirect gevolg van een enorme vulkaanuitbarsting in Nederlands-Indië.
Het is een bizarre voetnoot in de literatuurgeschiedenis.
De vulkaan heeft de juiste onheilspellende sfeer geschapen. De wereld is in rep en roer: China wordt getroffen door enorme overstromingen terwijl in India de moesson uitblijft.
In Ierland breekt hongersnood uit, omdat de oogst is mislukt. Een voedselcrisis in Engeland en Frankrijk leidt tot grote onlusten en in Amerika valt in juli sneeuw.
Vrijdenker Lord Byron en zijn vriend Percy Shelley hadden de pech dat ze net op dat moment voor de hele zomer Villa Diodati aan het Meer van Genève hadden gehuurd.
Het plan was dat de twee dichters in het fraaie berglandschap inspiratie zouden opdoen en bovendien tot rust konden komen na de schandalen waarin ze verwikkeld waren.
De pers en het publiek raakten niet uitgepraat over het feit dat Shelley een paar jaar eerder zijn zwangere vrouw had verlaten voor de destijds 16-jarige Mary Wollstonecraft.
Om nog maar niet te spreken over Byron, die Claire Clairmont, de stiefzuster van Mary, zwanger had gemaakt.
Hoewel John Polidori en Mary Wollstonecraft onervaren schrijvers waren wisten ze Byron en Shelley te verslaan
Dracula verschijnt voor het eerst
Door het rotweer aan huis gekluisterd bespreken de vier rond de open haard een onderwerp dat een belangrijke rol gaat spelen in een van de latere horrorverhalen: verontrustende natuurwetenschappelijke experimenten waarbij de grootvader van Charles Darwin, Erasmus, de spieren van dode dieren met behulp van elektriciteit liet bewegen.
Als ze elkaar na verloop van tijd ook boeken met spookverhalen gaan voorlezen, wordt de sfeer wel heel luguber, en het feit dat ze alle vier aan de wijn en de opium zitten maakt de zaken er niet beter op.
Door een van de verhalen beeldt Shelley, die flink onder invloed is, zich in dat Mary’s tepels demonische ogen zijn die hem bekijken en gillend van angst rent hij de kamer uit.
Op zo’n beklemmende en geheimzinnige avond die zindert van spanning daagt Byron het hele gezelschap uit: wie van hen schrijft het meest fantasierijke en angstaanjagende horrorverhaal?
Literatuurhistorici hebben het sterke vermoeden dat het de bedoeling van Byron was alleen Percy Shelley uit te dagen.
Hij had er vast geen rekening mee gehouden dat de arts en de jonge Mary hen zouden kunnen overtreffen. Ze mochten uiteraard meedoen als ze dat wilden.
Er volgen drie dagen waarin ze alle vier koortsachtig bezig zijn met het bedenken van het beste verhaal.
John William Polidori weet uiteindelijk de eerste prijs in de wacht te slepen: hij komt al snel met een verhaal over een vampier, een zeer origineel gegeven.
Hoewel verhalen over vampiers al veel langer bestaan in de vorm van volksverhalen en fabels, met name in Oost-Europa, is dat van hem, The Vampyre, het eerste in het Engels.
En heel origineel is dat de vampier van John Polidori een edelman is die zijn slachtoffers onder de aristocratie maakt.
Het 88 pagina’s tellende verhaal wordt een sensatie als het drie jaar later in Londen wordt uitgebracht.
Literatuurhistorici twijfelen er niet aan dat Lord Ruthven, zoals Polidori zijn vampier noemde, later als voorbeeld diende voor Dracula.
Zonder The Vampyre had Bram Stoker zijn roman over de Transsylvaanse graaf vast nooit geschreven.
Frankenstein komt in een visioen
Hoezeer ze ook haar best deed, het wilde Mary maar niet lukken om een horrorverhaal te bedenken.
‘Ik probeerde uit alle macht een verhaal te bedenken dat de verhalen die ons hadden geïnspireerd, zou overtreffen’, schreef ze jaren later.
‘Het moest een verhaal zijn waardoor lezers niet meer om durfden te kijken, dat het bloed zou doen stollen en het hart sneller liet kloppen.’
Maar dat was niet makkelijk.
‘“Heb je een verhaal bedacht?”, vroegen ze iedere ochtend. En telkens moest ik hen weer teleurstellen, hoe vernederend ik het ook vond.’
Op een avond toen Mary de slaap probeerde te vatten, kreeg ze een nachtmerrieachtig visioen.
De volle maan stond laag boven het Meer van Genève. De bleke stralen schenen door de luiken en riepen een droombeeld op.
‘Ik zag een bleke beoefenaar van de donkere kunsten neerknielen naast het ding dat hij had gecreëerd. Ik zag de verschrikkelijke verschijning van een man die gestrekt lag en vervolgens door een krachtige machine tekenen van leven ging vertonen en onzekere bewegingen begon te maken’, vertelde ze later.
‘Hoe afschrikwekkend, hoe vreselijk afschrikwekkend moet het resultaat wel niet zijn als mensen de fantastische creaties van de Schepper pogen na te maken.’
Onderzoekers hebben er jarenlang over gespeculeerd wanneer dit revolutionaire moment in de literatuurgeschiedenis precies heeft plaatsgevonden.
Enkelen vroegen zich af in hoeverre de opzienbarende verklaring van Mary Wollstonecraft op waarheid berustte, en of de gebeurtenis die ze beschreef eigenlijk wel echt hád plaatsgevonden.
Beide vraagstukken werden in 2011 opgelost door de astrofysicus Donald Olsson van de Texas State University.
Hij ontdekte dat de sleutel tot het antwoord de volle maan was die door het raam van Mary Wollstonecraft scheen.
De Britse acteur Boris Karloff brak in 1931 door met de film 'Frankenstein'.
Het verhaal blijkt te kloppen
Met behulp van een geavanceerd computerprogramma bootste Olssons onderzoeksteam de nachtelijke hemel van juni 1816 boven Zwitserland na en vond de nacht waarin de volle maan helder op het Meer van Genève scheen.
Vervolgens nam Olsson een kijkje in Villa Diodati. Hij ging in de kamer van Mary bij het raam staan en zag dat een helling haar gedeeltelijk het uitzicht op het meer ontnam.
Hij berekende de hoek van de helling en kon zo nog beter het tijdstip vaststellen waarop de volle maan door het raam van Mary scheen.
Dit resulteerde in wetenschappelijk bewijs dat Mary’s verhaal van a tot z klopte.
Olsson kon niet alleen de precieze datum geven waarop Frankenstein ter wereld kwam, maar ook het exacte tijdsbestek: dat was op 16 juni tussen twee en drie uur ’s nachts.
Wanneer Villa Diodati op 16 juni 1816 weer in het daglicht baadt, heeft Mary eindelijk een horrorverhaal voor haar vrienden.
Haar verloofde is zo enthousiast en onder de indruk dat hij haar meteen zegt dat ze het idee uit moet werken tot een echte roman.
Wanneer het boek twee jaar later uitkomt, zonder dat wordt bekendgemaakt wie de schrijver is, zijn de lezers direct enthousiast, maar de critici van de gezaghebbende pers oordelen over het algemeen negatief.
Dat wordt enkele jaren later nog erger, wanneer duidelijk wordt dat het boek door een vrouw is geschreven.
Dan kan het niet anders dan slecht zijn, concluderen ze.
Velen stellen de vraag die Mary Wollstonecraft zichzelf later ook stelt: ‘Hoe kon zo’n jong meisje op zo’n angstaanjagend en griezelig idee komen?’
De Tambora-vulkaan in Nederlands-Indië heeft daaraan bijgedragen.
Laat HISTORIA voortaan thuisbezorgen: neem een abonnement op ons tijdschrift. Op dit moment hebben we veel aantrekkelijke aanbiedingen.