Toen de hoofdman Sturla Thórdarson ruzie kreeg over een erfenis met Páll Sölvason en diens vrouw Thorbjörg, greep zij een mes en stortte ze zich op Sturla om zijn ogen uit te steken.
Ze wist hem alleen in zijn wang te snijden, maar daardoor kon Sturla een enorme schadevergoeding eisen, die Páll en zijn vrouw dakloos zou maken.
Daarom wendden ze zich tot Jón Loptsson, eind 12e eeuw de machtigste man van IJsland, en vroegen ze hem te bemiddelen.
Uiteindelijk wist Loptsson Sturla zo ver te krijgen zijn eisen te verlagen, onder meer door aan te bieden het driejarige zoontje van Sturla, Snorri Sturluson, op te voeden.
Snorri Sturluson krijgt goede opleiding
Aldus geschiedde.
Snorri groeide op op Oddi, de roemruchte boerderij van Jón Loptsson, en zijn jeugd zag er totaal anders uit dan het geval was geweest als hij bij zijn eigen ouders was gebleven.
Jón Loptsson was namelijk steenrijk, behoorde tot de IJslandse intellectuele elite, bezat een forse bibliotheek en had zelf een gedicht geschreven over zijn afstamming van het Noorse koningsgeslacht.
Snorri Sturluson beschreef o.a. de Slag bij Svolder, waarin de Deen Sven Gaffelbaard en de Zweed Olaf II de Noorse koning Olaf Tryggvason versloegen.
Loptsson stuurde Snorri met zijn eigen kinderen naar school en zag erop toe dat hij uitgebreid over de Noorse en IJslandse geschiedenis leerde.
Vanaf de kerstening van het eiland in 1000 waren geestelijken de saga’s aan het opschrijven: verhalen over gebeurtenissen die tot dan toe mondeling waren overgedragen.
Het IJslandse woord saga is dan ook verwant aan ons woord ‘zeggen’.
Snorri Sturluson trouwt rijke vrouw
Toen Jón Loptsson stierf, was Snorri Sturluson 19 jaar en verliet hij het huis waar hij was opgegroeid. Aanvankelijk leek hij een onzekere toekomst tegemoet te gaan, want na de dood van zijn vader had zijn moeder de erfenis verkwanseld.
Maar nu schoot de familie te hulp.
Snorri behoorde tot een machtig geslacht dat aan de basis had gestaan van de IJslandse maatschappij, en met hulp van zijn familie trouwde hij met Herdís, een dochter van Bersi de Rijke.
Op de boerderij Reykholt had Snorri Sturluson een ‘buitenzwembad’ met water uit een warme bron.
Snorri erfde de boerderij Borg van zijn schoonvader, eerder bewoond door de dichter en geweldenaar Egil Skallagrímsson, die later werd beschreven in een saga, vermoedelijk van Snorri.
Hij nam ook de status van hoofdman over een gebied van zijn schoonvader over. Hij kreeg er zowel de wereldlijke als de geestelijke macht.
Vluchtelingen koloniseren IJsland
Vanaf eind 9e eeuw was IJsland gekoloniseerd door Noren die voor koning Harald Schoonhaar waren gevlucht.
Het eiland werd in 40 gebieden onderverdeeld, en het werd bestuurd door de vrije mannen die elke zomer bijeenkwamen op het Althing, het parlement dat sinds de jaren 930 werd gehouden.
Op Thingvellir, 40 kilometer van Reykjavik, zetten de Vikingen een van de eerste parlementen op.
Eerst werd de wet opgezegd door de wetspreker, die de volledige tekst dus uit zijn hoofd moest kennen, in ieder geval tot de wetten begin 12e eeuw werden opgeschreven.
Maar in de loop der jaren raakte het systeem ontregeld doordat agressieve hoofdmannen gewapenderhand veel gebieden aan zich onderworpen.
Dat deed Snorri Sturluson ook.
Zijn machtspositie werd bestendigd toen hij in 1215 voor het eerst tot wetspreker werd gekozen.
In de eerste helft van de 13e eeuw liep de situatie op IJsland uit de hand.
De rivaliteit tussen de machtige families, die werd beschreven door Snorri’s neef Sturla Thórdarsson in de Sturlunga saga, ontaardde in bloedvergieten, bedrog en verraad.
Tijdens bezoeken aan de elite trad Snorri vaak op als dichter.
De saga maakt ook gewag van Snorri Sturlusons reizen naar Noorwegen.
Daar werd hij ontvangen door een vertrouweling van de jonge koning Haakon, Skule Bårdsson, beter bekend als Jarl Skule. Van hem stak Snorri veel op over de Noorse geschiedenis.
Snorri ging ook langs bij de wetspreker Eskil in Zuid-Zweden, de broer van Jarl Birger. Tijdens zijn bezoeken aan de elite trad Snorri vaak op met speciaal voor de gelegenheid geschreven gedichten en liederen.
De Edda van Snorri Sturluson is geschreven op kalfsleer. Latere uitgaven zijn geïllustreerd.
Snorri Sturlusons Edda – mythologie en dichtkunst
Het bekendste werk van Snorri Sturluson is de Proza-Edda, vooral een handleiding voor de dichtkunst.
De betekenis van het woord edda is onduidelijk. Volgens één theorie komt het van het Oud-Noordse óðr, dat ‘ziel’ betekent.
In Snorri’s Edda vertelt hij over de wereldgeschiedenis vanaf de schepping en geeft hij een christelijke uitleg van het oude noordse geloof.
Volgens de Edda kwamen de goden, de Asen, oorspronkelijk uit Azië.
In de Gylfaginning krijgt de Zweedse koning Gylfi van de Asen antwoord op zijn mythologische en existentiële vragen.
Snorri Sturluson krijgt ruzie met neef
Toen Snorri voor de tweede keer bij de Noorse koning op bezoek ging, hoorde hij dat deze IJsland wilde aanvallen omdat Noorse kooplieden er waren overvallen.
Snorri stelde voor dat de koning hem zou opdragen zijn landgenoten ertoe over te halen het Noorse gezag over IJsland te erkennen.
Daar ging koning Haakon mee akkoord, maar eenmaal terug op IJsland maakte Snorri nauwelijks werk van zijn belofte.
De jaren erna bracht hij vooral door met het versterken van zijn eigen positie, onder meer door zich te laten herverkiezen als wetspreker en zijn dochters uit te huwelijken aan andere machthebbers.
Koning Haakon wendde zich tot een neef van Snorri, de strijdlustige Sturla Sighvatsson, om de IJslanders weer in het gareel te brengen.
Hij nam meteen de wapens op tegen andere hoofdmannen en wist velen van hen van het eiland te verdrijven.
Onder hen was ook Snorri, die opnieuw naar Noorwegen ging. Daar was Jarl Skule een opstand tegen koning Haakon aan het beramen.
Snorri Sturluson gedood op bevel van de koning
Toen Snorri hoorde dat zijn broer en diens zoon waren omgekomen bij de conflicten op IJsland, besloot hij terug te keren, hoewel de koning dat verboden had.
Daarop riep Haakon Snorri uit tot verrader en stuurde hij een boodschap naar IJsland waarin hij opriep Snorri gevangen te nemen en naar Noorwegen te brengen, of te doden.
Gissur Thorvaldsson, die verwikkeld was in een oud erfgeschil met Snorri, had daar wel oren naar.
‘Niet slaan!’ Snorri Sturlusons laatste woorden
Op een nacht eind september 1241 kwam Gissur met een stelletje mannen naar Snorri’s boerderij Reykholt.
De mannen drongen het huis binnen, en Snorri vluchtte de donkere kelder in.
In ruil voor de belofte dat Snorri gespaard zou blijven, verklapte diens priester aan Gissur waar Snorri was. Vijf mannen gingen de kelder in en troffen hem aan.
‘Niet slaan!’ luidden Snorri’s laatste woorden naar verluidt, vermoedelijk half geroepen.
De mannen aarzelden even, maar sloegen toen toe.
In Kopenhagen gingen studenten de straat op om te protesteren tegen de terugkeer van de manuscripten naar IJsland.
De strijd om de IJslandse geschriften
Snorri Sturluson schreef zijn teksten op perkament: dunne vellen van kalfsleer. Dat ze bewaard zijn gebleven, is vooral te danken aan één man: de IJslander Árni Magnússon, die in de 18e eeuw hoogleraar was aan de universiteit van Kopenhagen. Als hobby verzamelde hij saga’s en wetsteksten uit zijn geboorte-eiland.
In de vochtige IJslandse turfhuizen vergaat perkament snel, maar bij Magnússon in Denemarken bleef het goed. Toen hij in 1730 stierf, liet hij zijn collectie na aan de universiteit.
Nadat IJsland zich in 1944 had losgemaakt van Denemarken, brak er een felle strijd uit rond de manuscripten.
Het land wilde de werken terug, en na een aantal rechtszaken ging het grootste deel in 1971 op de boot naar IJsland.
Ondanks zijn smeekbede werd Snorri doodgeslagen. Later nam koning Haakon diens bezittingen in beslag, waarmee hij zijn machtspositie op het eiland flink versterkte.
20 jaar later besloot het Althing het Noorse koninklijke gezag te erkennen, maar het behield wel enig zelfbestuur.