Archeologie kan veel kennis opleveren over het verleden, maar kent ook zijn beperkingen en onzekerheden.
Terwijl ‘harde’ vakgebieden als natuurkunde, scheikunde en wiskunde experimenten kunnen uitvoeren die herhaald en geverifieerd kunnen worden, kunnen archeologen iets zelden met dezelfde mate van zekerheid zeggen.
Archeologen proberen vaak patronen en processen in de loop van de tijd te herkennen, die echter zelden geverifieerd kunnen worden.
Archeologen werken dan ook met hypothesen en waarschijnlijkheidsrekening.
Dit betekent dat archeologen op basis van hun bevindingen en andere gegevens een hypothese opstellen en de waarschijnlijkheid ervan testen.
Zo poneerden archeologen Helge Ingstad en Anne Stine Ingstad de hypothese dat de Vikingen Noord-Amerika hadden bezocht toen ze in de jaren 1960 in Canada gebouwen vonden die op Vikinghuizen leken.
Naarmate ze meer Vikingvoorwerpen vonden, groeide het bewijs voor hun hypothese, die nu als bevestigd wordt beschouwd.
Archeologen kunnen de waarschijnlijkheid van hun hypothesen beoordelen door bijvoorbeeld nieuwe vondsten met eerdere te vergelijken.
Nieuwe bevindingen veranderen ‘waarheid’
Omdat archeologen zelden definitieve conclusies kunnen trekken, zijn hun hypothesen vaak vatbaar voor interpretatie en herziening op basis van nieuwe ontdekkingen.
Onlangs is bijvoorbeeld ons beeld van Neanderthalers bijgesteld, omdat nieuwe vondsten aantonen dat deze oermens lang niet zo primitief was als gedacht.
We moeten ook bedenken dat de archeologie een enorme ontwikkeling heeft doorgemaakt sinds de 19e eeuw, toen archeologen vooral enthousiastelingen waren die meer geïnteresseerd waren in de vondsten dan in een wetenschappelijke manier van werken.
Vooral de laatste jaren hebben archeologen de nieuwste technologie omarmd, waardoor er ook wetenschappelijk verifieerbare resultaten geboekt kunnen worden. Hieronder vallen methoden om archeologische vondsten te dateren, zoals koolstof 14-datering, waarmee de ouderdom van een object vrij nauwkeurig kan worden vastgesteld.
Hoewel archeologen dus zelden iets met 100 procent zekerheid kunnen zeggen, doen ze hun best om er zo dicht mogelijk bij te komen.