Hadden mensen in de oudheid een primitief en gewelddadig karakter, en sloegen ze elkaar de hersens in met knuppels? Of leefden ze in vrede tot het moment dat ideeën over staatsvorming en eigendom gewelddadige uitspattingen opwekten?
Die vraag houdt antropologen al decennia bezig, maar nu heeft een groep onderzoekers een veel genuanceerder antwoord gegeven dan verwacht.
De wetenschappers onderzochten de skeletten van 3500 mensen die ergens tussen 12.000 en 400 v.Chr. leefden in wat we nu Turkije, Iran, Irak, Syrië, Libanon en Israël noemen.
Daarbij ontdekten ze dat de bewijzen van geweld – vooral hoofdwonden – het vaakst voorkwamen in perioden van politieke onrust, zwakke staten of grote veranderingen in de leefomgeving, bijvoorbeeld door klimaatverandering.
Sterke staten perken geweld in
Tussen 6500 en 5300 jaar geleden beleefde het geweld een hoogtepunt – die periode heet de kopertijd en vond plaats tussen de steentijd en bronstijd in.
In die periode groeide de bevolking snel, veranderden nederzettingen in staten en werden houten en stenen wapens vervangen door metalen wapens – en dat leidde volgens de archeologen tot meer geweld.
Hoofdletsel zoals deze wond van een zwaard heeft de aandacht van de archeologen getrokken.
In de bronstijd, toen de staten sterk genoeg werden om vijanden te onderdrukken, zwakte het geweld af, blijkt uit het onderzoek.
De vreedzame periode duurde echter maar tot de ijzertijd. Toen daagde het Assyrische Rijk het heersende machtsevenwicht uit en werden handzame wapens gemeengoed. Een drie eeuwen aanhoudende droogte hielp ook niet, zeggen de onderzoekers.
In deze tijd, met klimaatveranderingen en politieke onrust, is het belangrijk om lering te trekken uit de studie en te begrijpen welke factoren bijdragen aan geweld en welke factoren geweld kunnen dempen, zegt coauteur van de studie Giacomo Benati volgens het tijdschrift Scientific American.
‘En nu kunnen we beide kanten beter begrijpen,’ voegt hij toe.