Het grootste archeologische museum ter wereld krijgt vorm aan de voet van de piramiden van Gizeh in Egypte. 100.000 objecten uit het oude Egypte nemen de bezoeker mee naar het prachtige verleden van het land.
Het 81.000 m2 Groot Egyptisch Museum opent eind 2022 zijn deuren, maar wij lichten alvast een tipje van de sluier op en tonen je enkele van de unieke schatten en hun lange weg naar het nieuwe museum.
1. Zonneschip
Het zonneschip was in 1982 voor het eerst te zien in zijn eigen museum. In het Groot Egyptisch Museum krijgt het wat meer ruimte.
Kwetsbaar zonneschip kreeg speciale behandeling
Zonneschepen werden begraven met de farao’s opdat hun ziel met zonnegod Ra naar het dodenrijk kon varen. Maar het doel van het zonneschip van farao Cheops is onduidelijk, want het lijkt of ermee op het water is gevaren. Sommige geleerden denken dan ook dat de vorst het tijdens zijn leven gebruikte.
Eén ding is echter zeker: het schip maakte indruk op archeologen toen het in 1954 in 1272 stukken werd gevonden. Toen de archeologen na jaren werk de stukjes bij elkaar hadden gelegd, ontstond er een cederhouten schip van 43,4 meter lang en 5,9 meter breed – het grootste houten object uit het oude Egypte.
Hout is gevoelig voor temperatuurschommelingen en een hoge vochtigheidsgraad, waardoor het kan uitzetten en gaan rotten.
In 2009 werd daarom naast de vindplaats een laboratorium gebouwd om het schip veilig te restaureren. Elk houten onderdeel werd gereinigd en gerestaureerd voordat het weer in elkaar werd gezet tot het indrukwekkende vaartuig dat binnenkort te zien is in het Groot Egyptisch Museum.
Bekijk de majestueuze reis van het zonneschip naar het museum
2. Toetanchamons graf
Graf van kindkoning wordt een trekpleister
Masker kreeg schandalige behandeling
Het 10 kilo zware gouden masker van Toetanchamon fascineert de wereld sinds het in 1925 uit het graf van de farao kwam.
Maar in 2014 viel de baard van de kin van het masker toen het werd gereinigd in het Egyptisch Museum in Caïro. In paniek plakten de restauratoren voor een verbijsterd publiek de baard er weer op met superlijm.
Naderhand moest de minister van Oudheden zijn verontschuldigingen aanbieden aan de wereldpers. De directeur van het Groot Egyptisch Museum belooft dat zoiets zich nooit meer zal voordoen.
Mysterieus mes verwarde onderzoekers
Onder de duizenden voorwerpen die in het graf van Toetanchamon zijn gevonden, was een 34 centimeter lang ijzeren mes. Het wekte verbazing omdat ijzer in het oude Egypte heel zeldzaam was en niemand wist waar het metaal vandaan kwam.
In 2016 kwam het antwoord: het mes was gemaakt van materiaal van een ingeslagen meteoriet. Scans tonen aan dat de kling 10% nikkel en 0,6% kobalt bevat – net als de Kharga-meteoriet die in 2000 in Egypte werd gevonden. Daardoor kun je in het museum niet alleen het oude Egypte ervaren, maar ook een klein stukje van de ruimte.
3. Eeuwige liefde
Meryre was hogepriester van de Atoncultus, die farao Achnaton rond 1380 v.Chr. tot staatsgodsdienst verhief. Zijn zoon Toetanchamon herstelde de oude Egyptische goden in ere.
Unieke liefde in kalksteen
Met zijn bescheiden hoogte van 85 centimeter verbleekt het kalkstenen beeld Meryre en zijn vrouw Iniuia bij de andere beelden in het Groot Egyptisch Museum.
Maar het beeld is wel een sensatie, want terwijl de oude Egyptenaren meesters waren in het neerzetten van spectaculaire bouwwerken ter ere van hun heersers, waren standbeelden ter ere van privépersonen zeldzaam. Toch kreeg de schrijver, raadgever en hogepriester Meryre een standbeeld met zijn vrouw Iniuia, die teder haar arm om haar man slaat.
Het echtpaar is veel gedetailleerder afgebeeld dan gebruikelijk was tijdens de 18e Dynastie (1550-1307 v.Chr.). Dit komt vooral tot uiting in Iniuia’s haardracht, die gevlochten en asymmetrisch is, en Meryres geplooide gewaad.
Daarom wordt het beeldje, sinds het in 2001 in Saqqara ten zuiden van Cairo werd gevonden, als uniek beschouwd. Het werd onmiddellijk tentoongesteld in het Egyptisch Museum in Caïro, voordat het in 2020 naar het Groot Egyptisch Museum werd overgebracht.
4. Strijdwagens
Enkele van Toetanchamons wagens zijn met goud ingelegd.
De wagens uit Toetanchamons garage
De hobbelige zandwegen van het oude Egypte waren geen probleem voor Toetanchamon. Zelfs als hij in zijn strijdwagen met 40 km/h door het landschap denderde, kon de rit nog aangenaam zijn. Tijdens de 18e Dynastie was de techniek op zo’n hoog niveau dat de door paarden getrokken wagens volgens experts vergelijkbaar waren met een luxe auto.
In het graf van Toetanchamon werden maar liefst zes exemplaren gevonden: één strijdwagen, twee ceremoniële wagens en jachtwagens.
De wielen werkten als schokdempers doordat de flexibele houten velgen zich aanpasten aan oneffenheden. Bovendien werd de as ingesmeerd met dierlijk vet, zodat de wielen soepel draaiden.
De zes wagens zijn tentoongesteld in verschillende musea in Egypte. In het Groot Egyptisch Museum worden ze voor het eerst weer bij elkaar gebracht sinds ze bijna 100 jaar geleden uit de graftombe van Toetanchamon werden gehaald.
5. Standbeeld Ramses II
Het 11 meter hoge beeld van Ramses II was het eerste voorwerp dat zijn plek in het Groot Egyptisch Museum innam.
Reusachtige farao op veelbewogen reis
Farao Ramses II regeerde 66 jaar, tot zijn dood in 1224 v.Chr. Hij droeg de bijnaam ‘de Grote’, wat nog steeds toepasselijk is: een 11 meter hoog, 83 ton zwaar standbeeld van de machtige heerser torent boven alles uit in de entreehal van het Groot Egyptisch Museum. Het is zo groot dat het in 2018 met twee speciaal gebouwde voertuigen in het museum moest worden gezet voordat het dak op de hal kon.
Het beeld heeft een lange reis achter de rug. Het werd 3200 jaar geleden uitgehouwen in een steengroeve in Aswan en voer de Nijl af naar de oude hoofdstad Memphis, waar het waarschijnlijk voor de grote tempel van de god Ptah stond. In 1820 werd het in zes stukken gevonden, en pas in 1954 werd het met behulp van ijzeren staven weer in elkaar gezet.
Meer dan 50 jaar lang stond Ramses II voor het hoofdstation van Caïro, gehuld in de uitlaatgassen van het drukke verkeer, wat het graniet aantastte. Daarom kreeg het in 2006 een plekje in het Egyptisch Museum in Caïro, totdat het onder politiebegeleiding werd overgebracht naar het Groot Egyptisch Museum.
6. Verheven obelisk
Uit heel Egypte zijn obelisken naar het Groot Egyptisch Museum gebracht.
Obelisk zweeft boven de grond
De entree van het nieuwe museum biedt een unieke aanblik: bezoekers kunnen een obelisk zien zweven en de geheime tekst op de onderkant lezen. De obelisk werd uitgehouwen in de tijd van Ramses II en later gevonden in San el-Hagar in Noord-Egypte, waar de machtige farao tempels bouwde en obelisken oprichtte.
Hij weegt 110 ton, is 16 meter hoog en wordt ondersteund door vier zuilen die hem beschermen tegen ondergrondse trillingen, zoals van de metro van Caïro.
Ruim 3500 jaar lang verborg de onderkant van de obelisk Ramses II’s cartouche: een ovaal naamplaatje met hiërogliefen die zijn heerschappij vertegenwoordigen. Maar als hij door vier zuilen en een doorzichtige plaat van de vloer wordt getild, kan het publiek eronderdoor om de unieke cartouche te zien.
Maar voordat de obelisk zijn plaats voor de entree kan innemen ‘als symbool van het verleden, het heden en de toekomst van Egypte’, zoals projectleider Atef Moftah zegt, moet hij worden gereinigd en geprepareerd.
7. Beeld is drie in één
De beelden van Menkaoera zijn gemaakt van het gesteente grauwacke, dat de Egyptenaren associeerden met Osiris, de god van de wederopstanding.
Driedubbele beelden gaven farao eerherstel
Farao Menkaoera, die over Egypte heerste in de 4e Dynastie (2558-2449 v.Chr.), heeft na zijn dood heel wat te verduren gehad: zijn grafmonument, de kleinste van de piramiden in Gizeh, is vaak geplunderd en zelfs bijna verwoest, en zijn sarcofaag ligt op de zeebodem omdat het schip waarin deze in 1838 naar Londen werd vervoerd onderweg zonk.
In 1907 kreeg de farao eindelijk eerherstel toen in de buurt van zijn graf een tempel werd gevonden die aan hem was gewijd. Daar werden vier intacte triadebeelden (beelden met drie mensen erop) van donker zandsteen blootgelegd. Ze zijn 92,5 centimeter hoog en stellen allemaal Menkaoera voor, geflankeerd door zijn twee vrouwen of door godinnen die voor de nomes (provincies) van Egypte staan.
In het Groot Egyptisch Museum zijn hiervan de best bewaarde beelden te zien, waaronder een van Menkaoera met de godin van de liefde Hathor en een vrouwelijke personificatie van de zuidelijke zevende nome van Egypte, Sesheshet.
8. Mooie sarcofagen
Er worden nog steeds sarcofagen uit het oude Egypte gevonden.
Pas gevonden sarcofagen stralen
Het was wereldnieuws toen in 2020 59 sarcofagen opdoken in Saqqara ten zuiden van Cairo. Ze waren verzegeld, en toen archeologen ze tijdens een persconferentie voor draaiende camera’s openden, vonden ze de gemummificeerde resten van priesters en schriftgeleerden uit de 26e Dynastie (672-525 v.Chr.).
De sarcofagen en de lijkkleden van de mummies waren in zo’n goede staat dat de bonte decoraties met symbolen en hiërogliefen nog steeds straalden in blauwe, gele, rode en groene tinten, al hadden ze bijna 2600 jaar onder de grond gelegen. Al snel werd besloten dat alle sarcofagen zouden worden tentoongesteld in het nieuwe Groot Egyptisch Museum.
‘We hebben het idee dat dit nog maar het begin is,’ zei de Egyptische minister van Oudheden Khaled El-Enany.
Een paar maanden later kreeg hij gelijk toen in de buurt nog eens 100 sarcofagen werden gevonden. Archeologen zijn nog steeds aan het graven in het woestijnzand in de hoop meer exemplaren te vinden die kunnen helpen het oude Egypte te begrijpen.
9. Eersteklas conservatie
Het conservatiecentrum beschikt over zijn eigen energiecentrale en brandweerkazerne.
Ondergronds centrum haalt het verleden naar boven
Het Groot Egyptisch Museum is niet alleen het grootste archeologische museum ter wereld als het in 2022 opent. Een van de eerste onderdelen die werden gebouwd, was een conservatiecentrum, waar honderden onderzoekers en conservatoren de duizenden voorwerpen kunnen restaureren, catalogiseren en analyseren.
De afgelopen jaren hebben deze onderzoekers ontdekt dat Toetanchamons mes van een meteoriet was gemaakt en dat zijn strijdwagens niet van cederhout maar van mediterrane olm waren.
‘Wat we hier doen is de schatten herontdekken,’ zei de directeur van het centrum, Al-Tayeb Abbas, bij de opening in 2010.
Het centrum is 7000 m2 groot en heeft vijf hoofdlaboratoria, elk gespecialiseerd in een ander materiaal: steen, hout, organische materialen zoals kleding, leer en papyrus, anorganische materialen zoals klei, glas en metaal, en menselijke resten zoals mummies.
Een belangrijke onderzoeksvraag van het centrum is hoe Toetanchamon is gestorven.