De laatste jaren zijn er verschillende films uitgekomen over vrouwen die de wereldgeschiedenis hebben veranderd.
Hidden Figures uit 2016 gaat over drie vrouwelijke, Afro-Amerikaanse wiskundigen, die een beslissende bijdrage leverden aan de missie waarmee NASA in 1962 de astronaut John Glenn als eerste Amerikaan in een baan om de aarde bracht.
In 2020 verscheen Ammonite over de Britse fossielenverzamelaar Mary Anning, die begin 19e eeuw de eerste exemplaren van de dinosauriërs Ichthyosaurus en Plesiosaurus vond.
En nu vertelt de Netflix-film The Dig het verhaal van Edith Pretty. Pretty was een weduwe uit de Britse bovenklasse, die in 1938 en 1939 amateurarcheoloog Basil Brown in de arm nam om enkele grafheuvels te onderzoeken in Sutton Hoo, dat op haar landgoed in Oost-Engeland lag.
De film laat zien dat Pretty in haar jeugd een aantal archeologische opgravingen bijwoonde. Haar vader legde zelfs een heel klooster bloot, niet ver van haar ouderlijk huis. Zo raakt ze ervan overtuigd dat er in de nabije grafheuvels historische schatten schuilgingen.
Daarom huurt ze Basis Brown in om de grafheuvels te helpen blootleggen. En Pretty’s theorie blijkt te kloppen: onder de heuvels in Sutton Hoo komt een Angelsaksisch koningsgraf uit de 8e eeuw tevoorschijn. De vondst staat nog steeds te boek als een van de belangrijkste in de Britse geschiedenis.
De film: Edith Pretty is een jonge weduwe
De leeftijd van Edith Pretty, die Basil Brown inhuurt voor de opgravingen, wordt in de film niet genoemd. Carey Mulligan, die Pretty speelt, was echter 35 tijdens de opnamen.
Werkelijkheid: Edith Pretty was ouder
The Dig is wel beticht van leeftijdsdiscriminatie, omdat Edith Pretty gespeeld wordt door een 35-jarige actrice. In werkelijkheid was Pretty 56 toen de opgraving plaatsvond.
Dit is het verhaal van de film. Mysterieuze koningsgraven en amateurarcheologen doen misschien denken aan een spannende Indiana Jones-film, maar The Dig bevat evenveel actie en avontuur als een wasmiddelenreclame.
Het is een stijlvol drama over gewone mensen die een bijzondere vondst doen in een bijzondere tijd: aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog.
Zoals we wel vaker zien in Britse kostuumdrama’s, staat de ontmoeting tussen twee mensen uit verschillende maatschappelijke klassen centraal in The Dig.
De rijke Edith Pretty en de arme Basil Brown zijn beiden geen archeoloog van opleiding, maar uit hartstocht. Hun passie voor wroeten in het verleden is wat hen bindt.
Film: Jonge archeoloog begint romance
De jonge fotograaf Rory Lomax begint een relatie met Peggy Piggott, die helpt bij de opgraving.
Werkelijkheid: Romance is verzonnen
De fotograaf Rory is een fictief personage, en van een relatie tussen hem en Piggott kan in het echt dus geen sprake zijn geweest.
Krijgershelm schittert door afwezigheid
The Dig schetst in de eerste helft een gedetailleerd beeld van de opgraving die Basil Brown verricht, en we voelen de spanning stijgen als de eerste sporen van de Angelsaksische schat uit de modder tevoorschijn piepen.
De kijker mist echter een inhoudelijk overzicht van het werk en blijft in het ongewisse over hoe bijvoorbeeld een opgraving georganiseerd wordt of vondsten gedateerd worden. En vooral laat de film het na om de specifieke objecten onder de loep te nemen en te vertellen waarom ze zo uniek zijn. Zo krijgen we de belangrijkste vondst uit Sutton Hoo niet te zien: een rijkversierde helm die de Angelsaksische krijgers droegen op het slagveld. Dit voorwerp liet voor het eerst zien hoe geavanceerd de kunst en cultuur van de voorouders van de Britten waren.
In de tweede helft maakt het archeologische verhaal plaats voor Bouquetreeksromantiek, ziekte en filosofie van de koude grond.
Hier komt de boodschap van de film aan het licht: als je naar de geschiedenis kijkt, word je niet alleen wijzer over het verleden, maar leer je ook iets over jezelf en krijg je inzicht in de haast kosmische band met je voorouders. Zo kun je eeuwig voortleven.
Basil Brown probeert Edith Perry met dit inzicht te troosten wanneer ze hem vertelt dat ze aan een ongeneeslijke hartkwaal lijdt.
‘Vanaf het moment dat we de eerste handafdruk achterlieten op een rotswand, maken we deel uit van iets blijvends. We sterven dus nooit, niet echt,’ mijmert hij.
Het verlangen van de filmmakers om de archeologische vondsten een poëtisch, existentialistisch sausje te geven, zorgt er helaas voor dat een aantal details en personen foutief wordt weergegeven.
Dat geldt bijvoorbeeld voor de jonge archeologe Peggy Piggott, die werk krijgt op de grafheuvels en naar eigen zeggen nog niet veel veldwerk heeft gedaan.
De film doet het voorkomen alsof ze er alleen wordt bijgehaald omdat ze klein van stuk is en daarom op kwetsbare delen kan staan zonder dat ze instorten.
In werkelijkheid was Piggott echter een ervaren onderzoeker die aan meerdere opgravingen had deelgenomen en wetenschappelijke artikelen had gepubliceerd.
Film: Levend begraven
In een zeer intense scène wordt amateurarcheoloog Basil Brown levend begraven tijdens de voorbereidende werkzaamheden voor de opgravingen in Sutton Hoo.
Werkelijkheid: Basil Brown kreeg geen ongeluk
Basil Brown raakte tijdens zijn werkzaamheden bij Sutton Hoo nooit bedolven onder de aarde. Naar verluidt waren er echter zorgen dat de muren van de opgravingen het zouden begeven, maar er zijn geen aanwijzingen dat dit ook is gebeurd.
Het is jammer dat een film die juist de vaak onderbelichte rol van vrouwen centraal stelt, Peggy Piggott reduceert tot een amateur met liefdesverdriet.
Als je uit bent op menselijk drama en gezweef over de plaats van de mens in de geschiedenis, is The Dig zeker iets voor jou. Maar als historisch document van een belangrijke archeologische vondst was meer diepgang op zijn plaats geweest.
