Iedereen kent de Vikingen – de dappere Scandinaviërs die in hun robuuste en wendbare schepen de wereldzeeën bevoeren als handelaars en rovers.
Maar wanneer werden de Scandinaviërs Vikingen, en waarom?
Tot nu toe kon de wetenschap alleen maar gissen naar deze en andere mysteries uit de Vikingtijd. Maar nu kan een nieuwe dateringstool het raadsel oplossen.
Door de kennis van astronomen over zonnestormen te gebruiken, kunnen archeologen de gebeurtenissen in de Vikingtijd zeer precies in kaart brengen.
Tot nu toe was koolstof 14-datering het belangrijkste instrument voor onderzoekers om artefacten uit de Vikingtijd te dateren.
Bij deze methode wordt de hoeveelheid van de radioactieve isotoop koolstof 14 in artefacten gemeten.
De methode is echter onzeker als er geen ankerpunten zijn – betrouwbare dateringen van belangrijke jaren die als uitgangspunt kunnen dienen voor de datering.
Vroegste Vikinggeschiedenis verandert
Een team van Deense onderzoekers heeft echter ontdekt dat tijdens zonnestormen – waarbij de zon geladen deeltjes uitzendt – veel koolstof 14 wordt gevormd.
De fluctuaties zijn te meten in boomringen, waardoor er een betrouwbaar uitgangspunt voor datering is. Die nauwkeurigheid betekent dat de ouderdom van artefacten kan worden bepaald met een foutmarge van slechts tien jaar – een flinke verbetering ten opzichte van de foutmarge van de koolstof 14-methode van 150-200 jaar.
Opgravingen in de Deense stad Ribe onthullen de vroegste handel van de Vikingen, waaronder wetstenen en dierenhuiden.
Een zonnestorm in 775 heeft onderzoekers al geholpen om de vroegste handelsroutes van de Vikingen in kaart te brengen. Door het gehalte koolstof 14 te meten in de archeologische lagen in de oude handelsstad Ribe, is de laag geïdentificeerd die door de zonnestorm werd getroffen.
Omdat archeologen weten dat de laag in 775 ontstond, kunnen ze deze gebruiken als een goed ijkpunt voor het dateren van de andere lagen en de artefacten die erin verborgen liggen.
Een archeoloog onderzoekt aardlagen bij een opgraving in Ribe, Denemarken. Je ziet de laag die werd gevormd tijdens de zonnestorm van 775, vlak naast zijn hand.
Deze omvatten handelsgoederen uit aangrenzende gebieden, de Oostzee en het Rijnland in de vroege lagen, wat volgens de onderzoekers laat zien dat Scandinaviërs al rond 750 handel dreven – enkele decennia eerder dan tot nu toe werd gedacht.
Het onderzoek biedt ook verstrekkende perspectieven voor andere onderzoeksgebieden.
De nieuwe gegevens zullen ‘betere mogelijkheden bieden om snelle ontwikkelingen zoals handelsstromen of milieuveranderingen in het verleden te begrijpen’, zegt Jesper Olsen, docent aan de Universiteit van Aarhus in een persbericht.