In 814 krijgt de Frankische heerser Lodewijk de Vrome onverwacht bezoek aan zijn hof in Aken: de Viking Harald Klak.
Het bijzondere hiervan is niet dat Lodewijk een Viking ontvangt – de Scandinaviërs en Franken zijn al jaren vijanden – maar dat Harald tot voor kort koning van Denemarken was. Hij heeft de troon moeten afstaan aan zijn rivaal Horik.
Harald vraagt om hulp om zijn rijk terug te krijgen, en Lodewijk zegt hem een leger toe. De afgezette koning hoeft alleen maar te wachten tot het op de been gebracht is.
De keizer helpt de Deen niet uit de goedheid van zijn hart. Als het leger zegeviert, zal Lodewijk een Deense marionet hebben, die een eind zal maken aan de plundertochten van de Vikingen in het Frankische Rijk.
‘Zo’n 4000 werden er uitgeleverd, en ze werden op bevel van de koning allen op één dag onthoofd.’ Einhard, chroniqueur, over de moord op 4000 Saksen door Karel de Grote
Het volgende jaar is het zo ver, en Harald mag Lodewijks leger leiden. Het begint goed als Harald zijn landgenoten op de Danevirke – een grote aarden verdedigingswal dwars over Jutland – zo ver krijgt hem en zijn leger door de enige poort te laten, mogelijk in ruil voor steekpenningen.
Volgens de Frankische annalen dringt Harald zeven dagmarsen door in Jutland, terwijl Horik zich terugtrekt, waarschijnlijk op het eiland Funen, en de kust laat bewaken door 200 schepen.
Zonder vijand om tegen te vechten plunderen de soldaten het land, waarna ze terugkeren naar het Frankische Rijk. Haralds aanval is mislukt en hij heeft zijn troon niet terug. De bittere strijd tussen Vikingen en Franken gaat door – en de Vikingen hebben hun grootste zege nog in het verschiet.
Karel wil Romeinse Rijk terug
Het conflict ging ver terug. Al toen Lodewijks vader Karel in 768 tot koning was gekroond, hadden de Franken onder meer het huidige Nederland, België, Frankrijk, Zuid-Duitsland en Noord-Italië veroverd.
In het noorden stuitte Karel echter op fel verzet van krijgszuchtige heidenen als de Saksen, Friezen en Denen. De Saksen woonden in wat nu Noord-Duitsland is en de Friezen aan de Noordzeekust van het huidige Zeeland tot Denemarken.
Karels voorgangers, de Merovingen, konden slechts machteloos toekijken hoe de Saksen de Frankische noordgrens overstaken om te roven en plunderen. Maar Karel kon daar niet mee leven. Na enkele succesvolle veroveringstochten in Lombardije en Oost-Europa richtte hij zich vanaf 777 op het noorden. Het Frankische leger was zo sterk dat de Saksische leider Widukind naar Denemarken vluchtte.
Daar zou hij zeker onderdak krijgen, want volgens de Frankische annalen was Widukind getrouwd met een zus van de Deense koning Sigfried, en die maakte zich zorgen.
De Franken hadden een zware dobber aan de Vikingen, maar met hun Saksische buren wisten ze wel raad.
Voor de Denen diende het land van de Saksen als een buffer tegen het Frankische Rijk, en Siegfried zat niet te wachten op Karel als buurman.
In eerste instantie gaven de Saksen toe aan de Frankische eisen. Ze zwoeren trouw aan Karel, waarop hij zijn leger terugtrok. Maar al snel drongen ze het Frankische Rijk weer binnen om te plunderen.
Om een voorbeeld te stellen keerde Karel in 782 terug met een nog groter leger. In oktober liet hij volgens de Frankische kroniekschrijver Einhard een groot aantal Saksische mannen en jongens ombrengen:
‘Zo’n 4000 werden er uitgeleverd, en ze werden op bevel van de koning allen op één dag onthoofd aan de rivier de Aller op een plaats die Verden heet.’
Daarna ging Karel terug naar Aken, dat hij Nova Roma (nieuw Rome) noemde. Hij wilde dolgraag van zijn rijk het volgende Romeinse Rijk maken, en daar hoorde een indrukwekkende hoofdstad bij. Daarom liet de koning prachtige bouwwerken optrekken in Aken, en hij omringde zich met schriftgeleerden die het christelijke woord moesten verspreiden.
Zijn wrede optreden lokte echter een reactie uit die zelfs de knapste koppen niet hadden zien aankomen.
De kroning van Karel de Grote als Romeins keizer viel niet in goede aarde in Constantinopel, waar keizerin Irene beweerde de ware opvolger van de Romeinse keizers te zijn.
Karel de Grote zag zich als erfgenaam van Rome
Karel kreeg de bijnaam ‘de Grote’ door successen op het slagveld. Hij wilde van de Franken de nieuwe Romeinen maken en voerde in zijn 46 jaar aan de macht maar één jaar géén oorlog.
476 – keizer raakt troon kwijt
Na tientallen jaren van Germaanse invasies zet de officier Odoaker de Romeinse keizer Romulus Augustulus af. Het West-Romeinse Rijk is gevallen, en er ontstaat een machtsvacuüm in West-Europa.
486 – Romeinen krijgen klop
De Frankische koning Clovis I, uit het huidige België, verslaat de overgebleven Romeinen in Gallië en sticht het Frankische Rijk. Later bekeert hij zich tot het christendom.
534 – rijk dijt uit
De Franken veroveren het rijk van de Bourgondiërs in het tegenwoordige Zuid-Frankrijk. De bevolking wordt opgenomen in het Frankische Rijk en assimileert.
732 – islam wordt gestopt
In Poitiers verslaat de Frankische koning Karel Martel een moslimleger uit het Iberisch Schiereiland, waarmee de opmars van de islam is gestuit.
800 – nieuwe keizer gekroond
Paus Leo III kroont de Frankische koning Karel de Grote in Rome tot keizer. Karel ziet zijn grote rijk in West-Europa als natuurlijke opvolger van het West-Romeinse Rijk.
Vikingen in de tegenaanval
Na het bloedbad bij Verden ging Karel ervan uit dat de heidenen uit het noorden hem nooit meer zouden lastigvallen. Ze wisten nu wat er gebeurde als ze zijn eisen niet inwilligden.
Maar hoewel de Saksen een flink pak slaag hadden gehad, waren de Vikingen niet van plan naar de pijpen van Karel te dansen. Toen ze in 793 het klooster van het Engelse eiland Lindisfarne hadden overvallen, schreef de uit Engeland afkomstige monnik Alcuinus, een hoveling van Karel, een brief aan de Engelse koning Æthelred:
‘Besef dat wij en onze voorvaderen al bijna 350 jaar in dit prachtige land (de Britse Eilanden, red.) wonen en dat er nog nooit zo’n verschrikkelijke daad is gepleegd in Brittannië als nu door een heidens volk.’
‘Er is nog nooit zo’n verschrikkelijke daad gepleegd in Brittannië als nu door een heidens volk.’ Alcuinus, monnik in dienst van Karel de Grote
De gewelddadige aanval lijkt als een verrassing te zijn gekomen voor Karel. En met zijn militaire overwicht op het land kon hij weinig uitrichten tegen het nieuwe superwapen van de Scandinaviërs: het Vikingschip.
In de jaren na Lindisfarne plunderden de Vikingen meer plaatsen die buiten bereik van Karel lagen, in Engeland, Schotland en Ierland. En met de aanval op het klooster van Saint-Philibert op het eiland Noirmoutier in de monding van de Loire kwam de plaag uit het noorden ook naar het Frankische Rijk. In de kuststreken en langs de rivieren viel veel te halen voor de Vikingen.
Keizer probeert nieuwe strategie
Volgens sommige historici waren de rooftochten van de Vikingen een reactie op de groeiende macht van het Frankische Rijk. De langschepen van de Scandinaviërs waren met hun platte bodem, zeil en riemen uiterst geschikt om kleinschalige aanvallen uit te voeren op het grondgebied van een sterkere vijand.
Maar Karel liet zich niet uit het veld slaan, en toen hij in 800 in Rome door de paus tot keizer gekroond werd, was zijn nieuwe Romeinse Rijk een stukje dichterbij. Zijn rijk strekte zich inmiddels uit van de Noordzee tot de Middellandse Zee, en hij had zelfs banden aangeknoopt met de machtige kalief van Bagdad, die hem een levende olifant schonk.
Blakend van het zelfvertrouwen besloot Karel de Saksen voor eens en voor altijd te onderwerpen. Ondertussen was Widukind terug uit Denemarken, en Karel zette de Saksische leider onder druk om zich aan zijn kant te scharen.
In de kathedraal van Aken staat een buste van Karel de Grote. Die zou zijn schedel bevatten.
Daarop liet Widukind zich dopen en begon hij met steun van Karel een oorlog tegen zijn eigen stamgenoten.
Karels leger en Widukinds kennis van de Saksen bleken een effectieve combinatie. In 804 was al het verzet gebroken en stak Karel de Elbe over met een leger. Volgens de kronieken dwong hij alle Saksen ten noorden van de rivier naar het zuiden te trekken en zich in het Frankische Rijk te vestigen.
Daarna liet hij de Slavische Abodriten het verlaten gebied binnentrekken. Zij moesten de rust bewaren in het grensgebied.
Koning ontvoert kooplui
De overwinning op de Saksen was een triomf voor Karel, maar de Vikingen waren er ook nog. De Deense koning Godfried probeerde de Frankische vorst over te halen hem het gebied ten noorden van de Elbe te geven in ruil voor het staken van de rooftochten. Maar Karel liet zich niet onder druk zetten en de Abodriten mochten blijven.
Godfried was woedend, en in 808 kwam hij in actie. Hij viel de Abodriten aan en dwong kooplieden uit hun havenstad Reric zich te vestigen in Hedeby, het handelscentrum van de Vikingen in Sleeswijk-Holstein.
Karel eiste dat Godfried de kooplieden uitleverde. Toen de Vikingkoning weigerde, bouwde Karel de vesting Esesfeld ten noorden van de Elbe. Godfried reageerde door de verdedigingswal Danevirke uit te bouwen.
Het werd oorlog, en in 810 stuurde Godfried soldaten naar Reric, waar ze de leider van de Abodriten, Thrasko, vermoordden. Daarna voer de Deense koning volgens de kroniekschrijver Einhard met 200 schepen naar het zuiden.
We weten niet precies wat er toen gebeurde, maar vermoedelijk wilde Godfried Aken aanvallen. Toen Karel dat hoorde, bracht hij een groot leger van boeren op de been.
Rollo werd begraven in de kathedraal van Rouen. Na zijn dood nam zijn zoon Willem Langzwaard de macht in Normandië over.
Vikingen vestigden zich in Frankische Rijk
Toen de Vikingen in de 10e eeuw het West-Frankische Rijk aanvielen, gebeurde er iets onverwachts: de vijand schonk hun land. Maar dat was niet ingegeven door gulheid.
Na een opvolgingsconflict werd het Frankische Rijk in 843 in drieën opgesplitst. In het westen lag het rijk van Karel II de Kale, het latere Frankrijk. In 911, onder zijn kleinzoon Karel III de Eenvoudige, kampte het rijk met rooftochten door de Vikinghoofdman Rollo.
Om daar een eind aan te maken bood Karel Rollo het land tussen de stad Rouen en het Kanaal aan. In ruil daarvoor moest de hoofdman de Franken beschermen tegen andere Vikingen. Rollo ging akkoord en werd graaf van het gebied, dat hij al snel uitbreidde. In Normandië – het land van de Noormannen – vestigden zich veel Scandinaviërs.
Het is niet duidelijk wie Rollo precies was. In 1015 noemde de geschiedschrijver Dudo van Saint-Quentin hem een Deen, maar in een aantal Scandinavische saga’s wordt hij opgevoerd als een Noor.
Waar Rollo ook vandaan kwam, zijn nakomelingen hielden Normandië stevig in handen, en in 1066 veroverde zijn achterachterachterkleinzoon Willem Engeland. Om die reden werd hij ‘de Veroveraar’ genoemd.
Oorlog eindigt met moord
Tot een beslissende confrontatie tussen Karel en Godfried kwam het echter nooit. Op weg naar Aken werd Godfried vermoord, waarschijnlijk door zijn eigen mannen, die het te riskant vonden om het tegen het sterke rijk op te nemen. De vloot maakte rechtsomkeert, en in Denemarken werd Hemming, een neef van Godfried, tot koning uitgeroepen.
Hemming was de Franken vriendelijker gezind en sloot in 811 vrede met Karel de Grote. De rivier de Eider zou de grens tussen de Denen en Franken vormen. Maar Hemming stierf al een jaar later, waarna er een onrustige tijd aanbrak in Denemarken. Godfrieds zonen, onder wie Horik, vochten met Harald Klak om de troon.
De Deense machtsstrijd bood Karel de kans het conflict te beëindigen, maar zo ver kwam het nooit.
In 845, na de dood van Karel de Grote, namen de Vikingen Parijs in. Ze verlieten de stad na betaling van 2500 kilo goud en zilver.
De keizer overleed in 814, en zijn zoon Lodewijk de Vrome kwam op de troon. Ook hij wist de Vikingen niet klein te krijgen, en in 843 werd het rijk in drieën verdeeld, waardoor het ernstig verzwakt raakte.
De rooftochten gingen door tot 911, toen de vorst van het West-Frankische rijk Normandië afstond aan de Vikinghoofdman Rollo. In ruil beloofde die zijn landgenoten buiten de deur te houden.
Zo werden twee oude vijanden uiteindelijk bondgenoten, en ironisch genoeg maakte een Normandische nazaat van Rollo, Willem de Veroveraar, een eind aan de Vikingtijd door in 1066 Engeland binnen te vallen.