Het is al lang bekend dat de Vikingen veel handel dreven met de Arabieren en dol waren op Arabische zilveren munten, dirhams.
Maar een nieuwe studie van de Franse onderzoeker en archeoloog Manar Hammad van de Sorbonne Universiteit in Parijs onthult om hoeveel munten het precies gaat.
Hammad heeft ontdekt dat Scandinavische musea in totaal bijna 500.000 dirhams uit de middeleeuwen bezitten, meer dan welke plek ook ter wereld, inclusief de moslimlanden waar de munten oorspronkelijk werden geslagen.
De archeoloog was zelf ‘verbluft’ over de ontdekking van het aantal dirhams in Scandinavië en onderzocht de redenen waarom de noorderlingen er zo geïnteresseerd in waren.
Huiden en slaven geruild voor zilver
De zilveren munten zijn afkomstig van schatten die in de Vikingtijd tussen 770 en 1050 werden begraven, maar werden vergeten, waarschijnlijk omdat de eigenaren stierven. De meeste werden pas herontdekt in de 19e eeuw, toen boeren met hun nieuwe, grotere ploegen dieper in de aarde konden graven en de oude schatten vonden.
Dirhams zijn in het grootste deel van Scandinavië gevonden, maar vooral langs de Zweedse kusten. Alleen al op het eiland Gotland, een belangrijk handelscentrum voor de Vikingen, zijn meer dan 350 schatten met dirhams gevonden.
Behalve in Scandinavië hebben Vikingen ook dirhams begraven in Noord-Duitsland, de Baltische staten en het huidige Rusland. De munten werden voornamelijk geslagen in het Midden-Oosten, maar ook in Centraal-Azië en Marokko.
Kaart van gevonden dirhams die mogelijk verband houden met de Vikingen. De vierkantjes onderaan staan voor de mijnen waar het zilver werd gewonnen en de pijlen geven de handelsroutes van en naar Scandinavië aan.
De Vikingen konden zoveel dirhams verzamelen omdat de munten deel uitmaakten van een belangrijk handelsnetwerk tussen Scandinavië en het Midden-Oosten dat eind 8e eeuw al bestond. De noorderlingen exporteerden huiden en slaven en namen dirhams mee terug.
De zilveren munten werden beschouwd als de beste ter wereld omdat de kalief van het kalifaat van de Abbasiden, die over Bagdad heerste, erom bekendstond dat hij zilver niet mengde met andere metalen, wat de waarde had verlaagd. De munten waren een algemeen aanvaard betaalmiddel dat in veel delen van Europa kon worden gebruikt.
De Spilling-schat uit Gotland is de grootste schatvondst uit de Vikingtijd. Hij bevat meer dan 14.000 dirham, maar ook talloze zilveren armbanden.
Niemand houdt zo van zilver als de Vikingen
Hammad geeft aan dat de Vikingen bijzonder dol waren op zilver.
In de islamitische wereld werden ook gouden munten (dinars) en koperen munten (fals) gebruikt, maar de Vikingen namen deze zelden op in hun schatten. Ze beschouwden goud als het metaal van de goden, en het was voornamelijk voorbehouden aan de hogere elite. Voor de gewone Viking was zilver hét droommetaal.
‘Geen enkel ander Europees volk had dezelfde passie voor zilver en in geen enkel ander gebied werden dirhams zo naarstig verzameld,’ concludeert Hammad in zijn studie.
De onderzoeker wijst erop dat zilveren munten niet alleen een economische waarde hadden, zoals in de Arabische wereld, maar ook duidelijke culturele elementen.
De Vikingen keerden bewust terug van lange reizen door Oost-Europa en het Midden-Oosten met bergen zilveren munten om hun rijkdom en macht te tonen. Op een gegeven moment werden de munten begraven voor later gebruik – misschien om toekomstige expedities te financieren.
Als het Vikingtijdperk eindigt in de 12e eeuw en Scandinavië overgaat naar een meer klassieke feodale samenleving, neemt de interesse in Arabisch zilver en de handel met het Midden-Oosten af. Volgens Hammad is dit ook te zien in de moslimkalifaten, die minder zilver uit hun mijnen beginnen te halen als de enorme vraag van de Vikingen wegvalt.