Het mythische Vikingdorp Jomsborg wordt genoemd in verschillende IJslandse sagen en zou rond 960 zijn gebouwd door Harald Blauwtand op een eiland in de Oostzee. Maar ondanks honderden jaren van graafwerkzaamheden is er geen bewijs gevonden van het bestaan van de stad – tot nu.
Op het Poolse eiland Wolin heeft archeoloog Wojciech Filipowiak zojuist verbrand hout uit de 10e eeuw gevonden dat vermoedelijk deel uitmaakte van een bolwerk.
Filipowiak was helemaal niet op zoek naar Vikingen. Hij was aan het graven in het strand van Wolin omdat er een uitkijktoren was gepland op de zogeheten Galgenberg. Het gebied werd eeuwenlang gebruikt als executieplaats, schavot en begraafplaats. Dit sinistere verleden zou Filipowiak blootleggen.
Maar nu vermoedt de archeoloog dat hij een van de grootste mysteries van de Vikingtijd heeft opgelost.
Deze gouden schijf werd in 2014 in Zweden gevonden en zou afkomstig zijn uit het Polen van de 10e eeuw. Hij vermeldt Harald Blauwtand en Jomsborg.
Sagen zijn dol op Jomsvikingen
Wolin wordt al jaren beschouwd als een waarschijnlijke locatie voor Jomsborg. Het eiland viel van 1871 tot het einde van de Tweede Wereldoorlog onder Duitsland en nazi-archeologen hebben het in de jaren 1930 uitgekamd op zoek naar het legendarische Vikingdorp, maar tevergeefs.
Plaatselijke overheden schilderen het eiland vaak af als locatie van het historische Jomsborg, maar veel geschiedkundigen doen het dorp af als een bedenksel van de sagaschrijvers.
Er zijn veel legendes verbonden aan de zogeheten Jomsvikingen van het eiland: een machtige en streng gedisciplineerde Vikingbende die in de 10e eeuw op de Oostzee en in Scandinavië zou hebben geopereerd.
Volgens de saga’s vluchtte Harald Blauwtand naar Jomsborg nadat hij dodelijk gewond was geraakt tijdens de opstand van zijn zoon Sven Gaffelbaard. Harald stierf op het eiland en kreeg er een gedenksteen met een Deense en Poolse inscriptie.
De verhalen over deze woeste Vikingen en huurlingen vermengen historische gebeurtenissen vrijelijk met legendes. De Jomsviking Palnatoke wordt bijvoorbeeld vaak genoemd in de saga’s en zou Harald Blauwtand hebben gedood door een pijl in zijn achterwerk te schieten, die er via zijn mond weer uitkwam.
Maar met de nieuwe ontdekking komt Jomsborg los van de legendes en meer in de werkelijkheid.
Het New York van de Vikingtijd
Volgens de oude saga’s was Jomsborg het machtscentrum van de Vikingen in het Baltisch gebied. Karolina Kokora, directeur van het historisch museum van Wolin, beschrijft de stad als een ‘middeleeuws New York aan de Oostzee’.
Het was een bruisend handelscentrum met een diverse bevolking van Vikingen, Germaanse stammen en Slaven. De stad had een formidabele vesting en een lange pier die plaats bood aan talloze Vikingschepen.
De stad bevond zich echter in een kwetsbare positie en werd meerdere keren belegerd en verwoest. Eerst door de Deens-Noorse koning Magnus de Goede in 1043, en in 1185 werd de stad met de grond gelijk gemaakt door de Deense bisschop Absalon. Daarna verdwijnt de vestingstad uit de historische bronnen.
Hoewel er meer onderzoek nodig is om vast te stellen of dit inderdaad de legendarische stad is, weet Filipowiak al ‘met 80 procent zekerheid’ dat dit de locatie is.
‘Er wordt al zo lang gedebatteerd over de locatie van Jomsborg – en over de vraag of het echt bestond. Hopelijk kan ik uitsluitsel helpen geven,’ besluit Filipowiak.