Nu gebruiken we het woord ‘dictator’ in negatieve zin over een leider die zijn land met harde hand bestuurt. Maar oorspronkelijk verwijst het begrip naar een ambtenaar in de Romeinse republiek die in een beperkte termijn de autoriteit kreeg om zelfstandig besluiten te nemen.
Het idee was dat een leider met onbeperkte macht nodig was in crisissituaties, als er snel beslist moest worden – bijvoorbeeld als er een opstand uitbrak en de staatsveiligheid in het geding was. Dan kon een van de twee gekozen consuls, die Rome bestuurden, tot dictator uitgeroepen worden.
De geschiedenis zit vol wrede dictators
Leopold II
Land: België
Jaren: 1865-1909
Slachtoffers: Tot 15 miljoen
Koning Leopold II van België koloniseerde een stuk van Congo dat 14 keer zo groot was als zijn eigen land en bestuurde het met ijzeren vuist. Inwoners werden als slaven tewerkgesteld in de rubberindustrie en werden mishandeld en vermoord door Leopolds eigen militie als ze niet hard genoeg werkten.
Adolf Hitler
Land: Duitsland
Jaren: 1934-1945
Slachtoffers: Ca. 17 miljoen
Na de dood van president Paul von Hindenburg in 1934 trok rijkskanselier Adolf Hitler alle macht naar zich toe en werd hij dictator van nazi-Duitsland. Hij stortte de wereld in een bloedige oorlog en ontketende een systematische massamoord op joden en andere groepen die volgens de nazi-ideologie niet deugden.
Jozef Stalin
Land: Sovjet-Unie
Jaren: 1924-1953
Slachtoffers: Ca. 23 miljoen
Stalin regeerde de Sovjet-Unie bijna 30 jaar met harde hand en ruimde iedereen uit de weg die hem daarin belemmerde. Daarnaast voerde hij een aantal mislukte hervormingen door om van de Sovjet-Unie een grootmacht te maken, maar ze leidden tot hongersnoden waarbij miljoenen doden vielen.
Mao Zedong
Land: China
Jaren: 1949-1976
Slachtoffers: Tot 78 miljoen
Mao stichtte het communistische China in 1949 en voerde zuiveringen en mislukte economische en culturele hervormingen door, die miljoenen mensen het leven kostten. Het aantal slachtoffers is moeilijk te schatten, maar waarschijnlijk is hij verantwoordelijk voor de dood van 49 tot 78 miljoen mensen.
Dictator kreeg zes maanden
Een dictator had meestal een specifieke taak, zoals een oorlog voeren of een opstand neerslaan. Hij mocht alle andere Romeinse politici overrulen en wetten veranderen als hij dat nodig achtte. Maar hij mocht Italië niet verlaten en moest genoegen nemen met het geld dat hij van de Senaat kreeg.
De dictator gaf zijn titel doorgaans terug zodra hij zijn opdracht had uitgevoerd, ook als de zes maanden nog niet voorbij waren. Titus Larcius werd volgens de traditie als eerste tot dictator uitgeroepen. Hij moest Rome beschermen omdat er een oorlog met naburige volken dreigde.
Veel historici beschouwen vandaag de dag Napoleon als de eerste dictator naar huidige maatstaven. Hij was een populaire generaal die langzaam de carrièreladder beklom, net zo lang tot hij de grondwet kon wijzigen, de senaat kon ontbinden en zichzelf tot eerste consul voor het leven kon benoemen – en in 1804 zelfs tot keizer.