Voor de kust van Pozzuoli, een Italiaanse stad ten westen van Napels, vonden onderwaterarcheologen twee Romeinse marmeren altaren uit een verdronken Arabische tempel.
Die werd gebouwd door de Nabateeërs, bondgenoten van de Romeinen en heersers van een gebied dat zich uitstrekte van de Eufraat in het huidige Turkije tot de Rode Zee. Het rijk is vooral bekend om zijn hoofdstad Petra in het huidige Jordanië, maar had ook een belangrijke handelspost in Pozzuoli (het oude Puteoli), de grootste handelshaven van het Romeinse Rijk in de keizertijd.
‘Het oude Puteoli geeft nog een van zijn schatten prijs, die getuigt van de rijkdom en omvang van de commerciële, culturele en religieuze uitwisseling in het Middellandse Zeegebied in de oudheid,’ zegt de Italiaanse minister van Cultuur Gennaro Sangiuliano in een persbericht.
De Nabateeërs stonden bekend om hun fraaie aardewerk, dat vaak dun en rood was met zwarte natuurmotieven.
Arabieren hadden eigen religieuze plaats
Archeologen weten al langere tijd dat Pozzuoli in de Romeinse tijd een smeltkroes was. De havenstad was de belangrijkste bestemming voor de enorme hoeveelheid graan die de Romeinen uit Egypte haalden: elk jaar meerden er duizenden schepen uit Alexandrië aan met graan, dat werd verdeeld over de rest van het rijk.
De Romeinse filosoof Seneca beschreef hoe de haven volstroomde met enthousiaste mensen wanneer in de verte de ‘postboten’ te zien waren, die de komst van de eerste graanzending van het jaar aankondigden.
Maar niet alleen Egyptenaren kwamen naar de stad. Al in het midden van de 18e eeuw werden er een altaar en cultustabletten gevonden met de inscriptie DVSARI SACRVM (heilig voor Dusares). Dit was het eerste bewijs dat de Nabateeërs hier goed vertegenwoordigd waren, want Dusares was een van de belangrijkste goden van dit Arabische volk.
In de ruïnes van de stad is ook een massieve buste gevonden, die Dusares zou voorstellen en nu bewaard wordt in het Vaticaans Museum.
De ontdekking van de nieuwe altaren onderstreept hoe belangrijk Puteolo was voor de Nabateeërs en laat zien dat zij een eigen enclave in de de stad mochten vestigen, compleet met religieuze tempels.
Hoewel het Nabatese koninkrijk in 106 n.Chr. door de Romeinen onder keizer Trajanus werd geannexeerd, bleef het als Romeinse provincie vrij onafhankelijk.
De Nabateeërs beschermden de oostgrens van het rijk, maar de Romeinen respecteerden het volk ook om zijn kunst en handelsvaardigheden. Het Arabische volk kreeg zelfs de kans om een handelsnetwerk op te zetten, dat zich uitstrekte over het grootste deel van het Romeinse Rijk.
Archeologen willen hele haven karteren
Grote delen van de oude haven van Pozzuoli staan nu onder water. Naast de tempel hebben duikers ook de resten van pakhuizen, het keizerlijke bestuur en wegen geïdentificeerd.
Archeologen hopen hiermee uiteindelijk de unieke haven, waar de gebouwen dicht op elkaar stonden en de tempels pal naast de werkplaatsen van de havenarbeiders, nauwkeurig in kaart te kunnen brengen.
De laatste jaren kamden duikers grote delen van de verdronken Romeinse steden in de Golf van Napels uit. Bij Puteoli lag het vakantieoord Baiae, waar veel rijke Romeinen een luxe villa hadden.