Het is een en al dood en verderf in Ridley Scotts kaskraker Gladiator, die zich afspeelt in het Romeinse Rijk in 180 n.Chr. De deugdzame keizer Marcus Aurelius heeft 19 jaar relatief mild geheerst, en als hij ziek wordt, draagt hij vol vertrouwen de macht over aan zijn legerleider Maximus.
Maar dan krijgt de machtsbeluste en sadistische zoon van de keizer, Commodus, daar lucht van. Hij wurgt zijn vader en schuift de moord af op Maximus, die moet vluchten en gladiatorslaaf wordt in Noord-Afrika. Zijn vrouw en kinderen worden vermoord door Commodus’ dienaren.
Maximus begint aan een bloedige tocht naar het Colosseum om wraak te nemen, en dat is nu te zien op Netflix.
Bekijk de trailer van Gladiator:
Historisch adviseur wilde van poster af
Toen Gladiator in 2000 in première ging, was er al een half mensenleven verstreken sinds Hollywood de laatste ‘sandalenfilm’ over het oude Rome had geproduceerd. Het genre trok rond 1960 met films als Ben-Hur en Spartacus miljoenen bezoekers.
Beide films zitten propvol historische fouten, maar dat was destijds gewoon geaccepteerd – meerdere acteurs in Ben-Hur dragen zelfs moderne horloges.
Zo slecht doet Gladiator het niet, maar het is niet onbegrijpelijk dat de historisch adviseur van de film, Kathleen Coleman, haar naam van de poster wilde laten halen toen ze het eindresultaat zag.
Wat voor duim krijgt deze film?
Film: Duim omhoog betekent gratie
In Gladiator is een duim omlaag van de keizer een teken dat een gladiator dood moet. Al vroeg in de film spaart Commodus het leven van Maximus door zijn duim omhoog te steken.
Feit: Duim omhoog was een doodvonnis
Gladiator is deels geïnspireerd door Jean-Léon Gérômes schilderij Pollice Verso uit 1872, waarbij een duim omlaag een doodvonnis betekent. Maar onderzoekers denken toch echt dat een duim omhoog dodelijk was.
Het begin van het plot, waarin keizer Marcus Aurelius vermoord wordt door zijn eigen zoon, is fictie. De keizer overleed namelijk door ziekte – waarschijnlijk de pest – en Commodus regeerde zijn laatste jaren samen met zijn vader.
Ridley Scott maakte van de oude keizer een sympathieke man, die gladiatorengevechten verbiedt en stiekem weer een republiek wil. Maar dat heeft weinig met de werkelijkheid van doen. De keizer gebruikte de gevechten maar al te graag om de burgers af te leiden van hoe slecht het ging met de economie.
Commodus wordt neergezet als een sadistische en narcistische man die zich zelfs aangetrokken voelt tot zijn eigen zus, en dat ligt niet ver van de waarheid.
Volgens oude bronnen was hij in werkelijkheid zelfs nog slechter. Naar verluidt besteedde hij zijn tijd het liefst aan orgiën en dwong hij gevangenen elkaar bont en blauw te slaan voor zijn eigen vermaak. Het moet wel gezegd worden dat de beschrijvingen van hem van Romeinse senatoren kwamen, die altijd kritisch waren op de keizers.
Zus van de keizer wilde zelf de macht
Film: Lucilla wordt gespaard door haar broer
In de film wordt Commodus kort na zijn aantreden vermoord, waarna zijn onderdrukte zus Lucilla en haar zoon verder leven in een democratischer en vredig Rome.
Feit: Commodus liet Lucilla executeren
Commodus regeerde 12 jaar. Zijn zus Lucilla wilde graag zelf de macht en werd in 182 bruut vermoord toen Commodus erachter kwam dat zij had gepoogd hem te laten ombrengen.
Het is bekend dat Commodus graag zelf in de arena stond, waar hij vooral dieren aanpakte. Tijdens een gladiatorengevecht slachtte hij vier nijlpaarden, twee olifanten, een neushoorn en een giraf af. Als hij tegen mensen vocht, was het nooit een eerlijke strijd. Zijn tegenstander werd bijvoorbeeld vooraf verwond of vastgebonden of hij kreeg een slecht wapen.
De film verdient lof voor het gebruik van deze elementen in de grote finale, waarbij Maximus en Commodus in het Colosseum vechten.
Maar als we het hebben over Maximus, gaat dat niet op. De gladiatorslaaf heeft nooit bestaan. Hij is een samenraapsel van zo veel historische personen dat hij net een Romeins monster van Frankenstein is – met aspecten van de opstandige slaaf Spartacus en de atleet Narcissus, die Commodus eigenlijk vermoordde. In de het eerste manuscript, dat meermaals werd herschreven tijdens de opnames, heette de hoofdpersoon ook Narcissus.
De gevechten zijn de grootste trekpleister van de film, en ze zijn nog steeds sensationeel. In werkelijkheid waren ze echter zelden zo gewelddadig en chaotisch als in de film: er waren heldere regels en een jury. Historici schatten dat slechts een op de tien gladiatoren in de arena stierf, want de meeste gevechten eindigden als iemand zich overgaf.
Commodus werd in bad vermoord
Film: Commodus wordt door Maximus vermoord
‘Ik zal wraak nemen, in dit leven of het volgende,’ snauwt Maximus als hij zijn identiteit prijsgeeft aan Commodus. Die wraak krijgt hij, want uiteindelijk zet hij zijn mes in de hals van de keizer.
Feit: Keizer wordt gewurgd in bad
Commodus wordt meermaals bijna vermoord, maar het was pas echt met hem gedaan toen senatoren zijn worsteltrainer Narcissus betaalden om hem in bad te wurgen.
Feiten worden opgeofferd in de arena
‘Are you not entertained?!’ roept Maximus naar het publiek nadat hij het hoofd van zijn tegenstander heeft afgehakt in de arena. Zelfs nu, 22 jaar na de première, is het moeilijk om iets anders op die vraag te willen antwoorden dan ‘jazeker wel!’.
De film is ontzettend vermakelijk en visueel grensverleggend. Ridley Scott heeft zijn doel bereikt, maar voor de historische feiten hoef je Gladiator niet te bekijken.
