10 tips om de Romeinse verkiezingen te winnen

De domste kandidaat is degene die denkt dat mensen op hem stemmen terwijl ze hem niet kennen. Dat schrijft Cicero’s broer Quintus in zijn handboek met verkiezingstips.

Om genoeg stemmen te veroveren, moet je daarom al je scrupules opzijzetten en bereid zijn zelfs met de meest akelige en laaghartige types om te gaan.

‘Dit is geheel rechtvaardig in een campagne – je zult zelfs een dwaas gevonden worden als je niet omgaat met verdachte types met wie fatsoenlijke mensen normaal niet gezien zouden willen worden,’ schreef Quintus.

Zulke verdachte types konden de kandidaat helpen door stemmen te kopen, paniek te zaaien bij bijeenkomsten en stemmingen, en politieke tegenstanders en hun aanhangers in elkaar te slaan.

Soms ging het er ruig aan toe bij verkiezingen. In 133 v.Chr. stelde Tiberius Gracchus zich herkiesbaar als tribuun van de plebejers, de vertegenwoordiger van de grootste klasse van gewone Romeinen.

Tegenstanders van zijn grondhervorming vielen het stembureau binnen en sloegen hem dood met een stoelpoot.

Een Romeinse politicus moest van alles en nog wat beloven om de kiezers te doen geloven dat hij zich voor hen zou inzetten.

Of hij woord hield was niet zo belangrijk: een politicus die niet méér belooft dan hij kan waarmaken, had niet veel vrienden.

‘Het is beter om een belofte te breken en een paar mensen op het Forum teleur te stellen dan een woedende menigte voor je huis te hebben omdat je niet belooft wat ze willen.’

Beloften stonden centraal in Romeinse campagnes, want er bestonden geen partijen met tegengestelde ideologieën en programma’s.

Met beloften werden verkiezingen gewonnen, en het was zaak om te beloven wat de mensen wilden horen.

Cicero was de grootste spreker van Rome, en volgens Quintus moest hij daar volop gebruik van maken. Redekunst stond centraal in de Romeinse politiek, en veel staatslieden waren hun loopbaan begonnen als advocaat.

‘Omdat je zo welbespraakt bent en je reputatie daarop stoelt, moet je elke toespraak houden alsof je hele toekomst ervan afhangt.’

Volgens de oude leerboeken in de retorica moet een spreker een beetje hees en snikkend klinken om het medelijden van de toehoorders op te wekken.

Wie in huilen uitbarst en zijn toga aan flarden scheurt, kan het publiek tot tranen roeren. Maar de handboeken waarschuwen ook dat de spreker dit niet te lang moet volhouden, want ‘niets droogt zo snel als tranen’.

Als je je tegenstander vanaf het spreekgestoelte niet zwartmaakte en geen geruchten over hem verspreidde, was je geen knip voor de neus waard.

Er werd volop met modder gegooid tijdens Romeinse verkiezingen. Alle kandidaten maakten hun tegenstanders zwart en betichtten hen van corruptie.

‘Het kan geen kwaad te roepen dat je tegenstanders schurken zijn. Grijp elke kans aan om geruchten te verspreiden over hun corruptie en criminele en seksuele uitspattingen.’

Die geruchten gingen vooral over schulden, seksuele perversiteiten, luxe en alle denkbare vormen van corruptie. Of ze waar waren, was van ondergeschikt belang.

De verhalen hoefden niet in de rechtszaal bewezen te zijn om effect te hebben op de kiezers, aldus Quintus.

Cicero was een meester in de kunst van het moddergooien. In de senaat beschreef hij een van de consuls zo:

‘Die dikke dwaas, die onsmakelijke vleesklomp, dat afgedankte, stinkende kadaver – die zichzelf als een half weggerotte paal nauwelijks overeind weet te houden om een bord met “consul” op zijn buik te dragen.’

In zijn werk wees Quintus zijn broer erop dat de verkiezingen werden gehouden en gewonnen in Rome. Als je tegenstander kon zeggen dat je tijdens de campagne fysiek of mentaal afwezig was geweest, kon je een zege op je buik schrijven.

‘Verlaat Rome niet. Er is geen tijd voor vakantie tijdens een campagne. Blijf in de stad en op het Forum, en praat dag in, dag uit met de kiezers. Je huis moet dag en nacht open zijn.’

Alleen door aanspreekbaar te zijn, de kiezers te ontmoeten op het Forum en zijn huis open te stellen voor iedereen, kon een kandidaat voldoende betrokkenheid tonen.

Volgens Quintus maakte iemand zich niet geliefd als hij zei dat hij het te druk had om naar de kiezers te luisteren.

Quintus herinnerde zijn broer er echter ook aan dat Rome een stad vol verraad, complotten en bedrog was, vooral tijdens verkiezingen, en dat hij altijd op zijn hoede moest blijven.

Quintus wijst zijn broer erop dat je je tijdens een campagne in de kijker moet spelen en enthousiasme en gulheid moet tentoonspreiden.

‘Onthoud namen en gezichten! Niets maakt meer indruk op een kiezer dan dat een kandidaat weet wie hij is.’

Als een kandidaat op het Forum met kiezers sprak, had hij vaak een slaaf bij zich die hem discreet de namen van de burgers influisterde. Zo kon hij indruk maken en zijn kansen verbeteren.

Het woord ‘kandidaat’ komt van het Latijnse candidatus, dat is afgeleid van candidus: glanzend wit. Gegadigden voor een ambt droegen een helder witte toga om indruk te maken op de kiezers.

In zijn verkiezingshandboek wijst Quintus erop dat het beeld dat het publiek van een kandidaat heeft, niet per se overeen hoeft te komen met de werkelijkheid.

“‘Je moet leren slijmen en liegen. Als kandidaat moet je je kunnen aanpassen aan de mensen die je ontmoet en je uitingen op hen afstemmen.’

Om verkiezingen te kunnen winnen moest een kandidaat breed gesteund worden, maar het was niet makkelijk om je geliefd te maken bij de elite én Jan met de pet.

Je moest een beetje creatief omgaan met de waarheid. Kandidaten met veel steun leken echter serieuzer en kregen er op die manier vanzelf meer aanhangers bij.