De indianen hadden veren in hun haar, zeiden ugh en reden te paard rondjes om de huifkarren van de kolonisten. Wat kinderen weten over de oorspronkelijke inwoners van Amerika, is vooral op cowboyfilms en vooroordelen gebaseerd. Maar zelfs in de wildste mythen zit vaak een kern van waarheid.
Vind hier de antwoorden op je vragen over de oorspronkelijke Amerikanen.
1. Waar komen de indianen vandaan?
In 2014 deed een internationaal wetenschapsteam onderzoek naar het DNA. Uit de analyses bleek dat de mensen die 14.000 tot 17.000 jaar geleden Amerika bevolkten, niet voor 100 procent Aziatische genen hadden, zoals eerder aangenomen. Een derde van het DNA was Europees.
Westkust werd bevolkt. De eerste Amerikanen trokken vermoedelijk langs de westkust. 14.000 tot 17.000 jaar geleden was de rest van het continent met ijs bedekt.
De onderzoekers weten niet of de twee etnische groepen zich vóór of na aankomst in Amerika mengden. Op die vraag moet aanvullend DNA-onderzoek antwoord geven.
2. Wie noemden ze roodhuiden?
Volgens taalkundigen hebben de indianen zelf het woord ‘roodhuid’ in omloop gebracht. Tijdens de Europese kolonisatie hadden de stammen voor het eerst een woord nodig voor alle oorspronkelijke inwoners.
Het vroegst bekende voorbeeld staat in een brief van een stamhoofd aan een Britse officier uit 1769. In de 19e eeuw gaven de blanken een negatieve lading aan het begrip.
3. Hoe kwamen opperhoofden aan hun naam?
Indianen veranderden vaak van naam als ze volwassen werden. En ook bij een nieuwe status, na een grootse prestatie of een speciale gebeurtenis, hoorde een nieuwe naam.
Sitting Bull
De geboortenaam van het Sioux-opperhoofd was Springende Das. Toen hij 14 was, toonde hij zo veel moed in de strijd tegen de Crow dat zijn vader hem diens eigen naam gaf, Zittende Stier. De vader zelf veranderde zijn naam in Springende Stier.
Geronimo
Deze Apache werd Hij Die Gaapt gedoopt. De naam Geronimo kreeg hij tijdens zijn strijd met Mexicaanse soldaten, die tot Sint-Hiëronymus gebeden zouden hebben. Maar Geronimo kan ook een verbastering zijn van zijn oorspronkelijke naam.
Crazy Horse
Hij werd geboren als Tussen De Bomen. Net als Sitting Bull kreeg hij de naam van zijn vader na betoonde moed, en hij was vermoedelijk de derde in zijn familie die Dit Paard Is Gek heette. In het Engels werd dat wat ingekort tot Crazy Horse.
4. Waren de indianen polygaam?
Pas in de 20e eeuw kwam er een eind aan polygamie bij de indianen.
Het traditionele gezin, met een vader, moeder en kinderen, was slechts één optie bij de indianen. Ze zorgden voor elkaar, en als een vrouw weduwe werd, was het niet ongewoon dat ze met de man van haar zuster trouwde.
Zo konden ook twee broers een vrouw delen.
Bij onder meer de Irokezen konden man en vrouw het huwelijk ontbinden als ze ontevreden waren.
5. Waar maakten ze kano’s van?
De oorspronkelijke kano bestond uit berkenbast op een dun houten frame. De bodem beschadigde makkelijk door stenen, maar was ook eenvoudig te repareren. In de 19e eeuw werd de bast vervangen door canvas.
6. Maakten alle indianen jacht op bizons?
Zonder de bizon hadden de prairie-indianen niet kunnen bestaan. Maar dit rund kwam alleen op de open vlakte voor, en de stammen die in de bossen aan de kust en in de bergen leefden, moesten ander voedsel zoeken.
Sommige verbouwden gewassen, terwijl andere steeds achter hun prooidieren aan reisden.
Noordelijke territoria
Stammen: Chipewyan, Cree, Naskapi
Culturen in de subarctische streken volgden de rendieren, die voedsel en kleding leverden in de ijskoude winter.
Oregon
Stammen: Chinook, Cayuse, Salish
De Chinook woonden in grote huizen, terwijl de Cayuse nomaden waren en elk jaar naar de prairie trokken om bizons te bejagen.
Prairie
Stammen: Sioux, Cheyenne, Blackfoot
Bizons leverden al het voedsel op de prairie. Pemmikan, gedroogd vlees met vet en bessen, hielp de indianen hier de winter door.
Californië en Rocky Mountains
Stammen: Pomo, Nez Perce, Shoshone
Vogels, wild en vooral vis stonden op het menu. De Nez Perce stonden bekend om hun geavanceerde netten en fuiken.
Arizona en New Mexico
Stammen: Apache, Navajo, Pueblo
Terwijl de Pueblo maïs teelden op de dorre grond, waren de nomadische Navajo deels van oorlogsbuit afhankelijk.
Oostkust en Grote Meren
Stammen: Irokezen, Huron, Powhatan
Maïs was het belangrijkste voedsel van deze stammen, die in versterkte dorpen met akkers eromheen leefden.
Golf van Mexico
Stammen: Creek, Cherokee, Seminole
Dankzij het warme klimaat groeiden er volop maïs, meloenen, courgettes en yams, die werden aangevuld met vlees en vis.
7. Hoe kwamen ze aan de mustang?
De mustang, het indiaanse paard, stamt af van de dieren die de Spaanse conquistadores in de 16e eeuw naar Amerika brachten.
Er leefden al zo’n 3,5 miljoen jaar geleden prehistorische paarden in de Nieuwe Wereld, maar die zijn rond 8000 tot 10.000 v.Chr. uitgestorven – vanwege klimaatveranderingen of bejaging door de eerste mensen.
De naam komt van het Spaanse mestengo – zwervend dier.
Spaanse paarden ontsnapten in Mexico of werden gestolen of gekocht door indianen. Ze verspreidden zich snel, en veranderden met name het leven van de indianen op de prairie ingrijpend.
Te paard konden ze grote afstanden afleggen tijdens de jacht, en nomadische stammen konden hun prooidieren makkelijker volgen als die aan hun jaarlijkse trek begonnen.
8. Wat was de zonnedans?
De zonnedans (Sun Dance) was een jaarlijks ritueel dat de band tussen natuur, dier en mens moest versterken. De stammen dansten voor een geslaagde jacht of oorlog, gelukkige huwelijken en genezing van de zieken.
De Sioux spraken van Wiwanke Wachipi, ‘zonnestaardans’. Samen met hun buren als de Cheyenne en de Blackfoot waren zij de eersten die de dans uitvoerden. Hij werd snel door anderen overgenomen.
Bij de zonnedans, die dagen- en nachtenlang doorging, stonden boetedoening, pijn en trance centraal. De indianen dansten in een heilige cirkel rond een paal.
Niet alle indianen dansten tot bloedens toe. Velen vastten slechts en dansten heel lang.
Er werd een scherpe houten pin door de borstspieren van de deelnemers gestoken, die met een lange reep leer aan de paal werd gebonden. De dansers draaiden om de paal en leunden naar achteren, zodat hun borsthuid werd opgerekt en uiteindelijk scheurde na vele pijnlijke uren of zelfs dagen.
Omdat de autoriteiten het ritueel als barbaars beschouwden, was het van 1905 tot 1978 verboden.
9. Waar gebruikten de indianen totempalen voor?
Elk symbool had zijn eigen betekenis, en de paal vertelde de geschiedenis van een familie.
De raaf staat voor magie en zelfinzicht. De wolf is een symbool van kracht en trouw. De slang geeft verandering, wedergeboorte en spontaniteit aan.
Slechts een paar stammen aan de Amerikaanse westkust maakten totempalen, bijvoorbeeld bij een huwelijk of sterfgeval.
De indianen bonden geen gevangenen aan de kunstzinnige palen vast.
10. Wat zeiden indianen met rooksignalen?
De signalen pasten bij de leefwijze van een stam. Zo hadden die van de Apache betrekking op oorlog.
Rooksignalen werden veel gebruikt om eenvoudige boodschappen over grote afstanden te versturen. Vaak waarschuwden verkenners voor vijanden of leidden ze de rest van de stam naar prooidieren.
Het nadeel was dat de afzender zijn positie prijsgaf.
Zo maakten de indianen rooksignalen
- Kies een goede plek uit. Zoek het hoogste punt in het landschap. De rook moet van verre te zien zijn.
- Stook een vuur met vers gras. Voeg steeds meer vochtige brandstof toe, zodat er veel rookontwikkeling is.
- Maak rookwolken met een deken. Vouw een deken op als een zak, waarin de rook zich verzamelt en als dikke wolk ontsnapt.
Het rookalfabet
Eén rookwolkje
Er is iets aan de hand. Wees op je hoede, en wees alert op meer signalen.
Twee rookwolkjes
Alles rustig. Het kamp is veilig. We blijven waar we zijn.
Drie rookwolkjes
Alarm! De vijand is dichtbij, en de strijd kan elk moment losbarsten. Wordt het signaal een paar keer herhaald, dan verkeert de afzender in nood.
11. Begroeven de indianen de strijdbijl?
De strijdbijl was een belangrijk symbool voor de indianen, en werd vaker gebruikt om vredesafspraken te bekrachtigen dan om schedels in te slaan.
De bijl was vaak hol en diende ook als pijp.
De uitdrukking ‘de strijdbijl begraven’ ontstond wellicht rond 1600, toen de opperhoofden Deganawida en Hiawatha de Irokeestalige stammen verenigden.
Symbolisch begroeven ze een witte bijl – de kleur van de vrede – aan de voet van een den. Maar volgens een ander verhaal sloten de Apache in 1749 vrede met de Spanjaarden door een bijl te begraven.
12. Indianen en oorlogskleuren
Rood, wit, zwart, blauw – beschildering was een kwestie van smaak. De indianen noemden het ‘medicijnbeschildering’.
De kleuren en patronen beschermden tegen geesten en gaven aan bij welke stam je hoorde.
13. Rookten de indianen letterlijk de vredespijp?
De indianen staken te pas en te onpas een pijpje op: als er vrede werd gesloten, maar ook als er een stam de oorlog werd verklaard. Voor de indianen stond het roken voor het evenwicht tussen aarde, hemel en de energieën van het heelal. Ze rookten vaak tijdens het bidden en mediteren.
Verschillende stammen hadden hun eigen lievelingstabak, en sommige soorten waren zwaarder dan andere.
De rook voerde het gebed naar de goden.
Om in de juiste stemming te komen werd wel een beetje gedroogde en verpulverde cactus toegevoegd vanwege de euforiserende eigenschappen.
Ook het uiterlijk van de pijpen varieerde. Prairie-indianen maakten ze van zacht gesteente, zoals albast of kleisteen (argilliet), terwijl de Cherokee en Chickasaw hun pijpen van aardewerk maakten.
14. Wat betekenden veren voor de indianen?
Volgens de prairie-indianen had elke vogelsoort zijn eigen kenmerken, die via de veren op mensen konden worden overgebracht. Krijgers en jagers hadden het liefst arendsveren, want die vogel stond voor kracht en was dicht bij de geesten omdat hij zo hoog vliegt.
Een indiaan kon niet zomaar veren oprapen en ze in zijn haar steken. Net als medailles in Europa werden veren uitgereikt als beloning voor een prestatie, en de kandidaat moest eerst op hoogdravende wijze over zijn heldendaad vertellen.
Kolibrieveren stonden voor liefde en intelligentie.
Wie een veer ontving, was verplicht om hem zichtbaar te dragen, en een dappere indiaan kon in de loop der jaren een indrukwekkende tooi opbouwen. De veren stonden niet voor rangen, zoals veel blanken wel dachten.
Zeg het met veren
- Kraai: Evenwicht, kunde, vooruitziende blik.
- Arend: Kracht, moed, eer.
- Kalkoen: Vruchtbaarheid.
- Kolibrie: Liefde, schoonheid, intelligentie.
- Valk: Zielenheil, snelheid, beweging.
- Lijster: Vreugde, tevredenheid.
- Raaf: Creativiteit, kennis.
15. Lieten de Apache hun gevangenen door mieren opeten?
Er is geen bewijs dat de Apache hun krijgsgevangenen met honing insmeerden en door de mieren lieten opeten. Maar vooral ten oosten van de Mississippi kwam rituele marteling veel voor.
De Huron en Irokezen gingen vaak op oorlogspad uitsluitend om gevangenen te maken.
Gevangenen werden soms flink gemarteld, maar niet met behulp van mieren.
Met de vrouwen trouwden ze en de mannen werden slaaf, maar sommige krijgers moesten sterven. Het begon met slagen op weg naar het kamp, ging door met spitsroeden lopen tussen stamleden met knuppels en eindigde met verminking.
Ook vrouwen en kinderen sneden vingers af, scalpeerden de slachtoffers of staken ze met brandende takken, tot de ter dood veroordeelde onthoofd werd. Hij verdiende veel respect als hij een dodenlied zong in plaats van te kermen.
16. Heeft Pocahontas echt geleefd?
Pocahontas werd rond 1595 geboren. Naar verluidt ontmoette ze de Engelse John Smith toen ze 12 was, maar de bronnen zwijgen over een verhouding, zoals de Disneyfilm Pocahontas uit 1995 suggereert.
Zeker is dat Pocahontas op haar 18e door de Engelsen gegijzeld werd.
Ze dwongen haar vader om gevangen kolonisten vrij te laten, maar lieten haar daarna niet gaan. In 1614 werd ze uitgehuwelijkt aan de Engelse weduwnaar John Rolfe. Ze nam de naam Rebecca Rolfe aan en kreeg een zoon.
Op portretten uit haar tijd draagt Pocahontas altijd Europese kleding, zoals het een Engelse vrouw betaamt.
In 1616 voer het gezin naar Londen, waar Pocahontas het gezicht werd van een geldinzamelingsactie voor de kolonisatie van Noord-Amerika. Kort voor de terugreis in 1617 werd ze ziek en overleed ze.
17. Zeiden de indianen ‘ugh’?
Generaties kinderen zijn opgegroeid met westernfilms waarin indianen vreemden begroetten met ‘ugh’ of ‘how’. In werkelijkheid ging het om hetzelfde woord, en was het geen begroeting.
Het waren verschillende manieren om een woord uit de taal van de Creek te schrijven, en dat woord was een algemene inleiding van een zin, zoals ‘nou’ bij ons. Het woord bestond alleen in het zuiden van Noord-Amerika – niet op de Amerikaanse prairie.
18. Wat was de Trail of Tears?
De staten Georgia, Tennessee, Alabama, North Carolina en Florida hadden een perfect klimaat om onder meer katoen te verbouwen. Maar de 125.000 indianen die er in 1830 leefden, zaten in de weg.
Toen er in Georgia ook nog eens goud werd gevonden, kwam president Andrew Jackson in actie.
Vanaf 1831 was deportatie een gangbare manier om van de indianen af te komen.
Hij ondertekende de Indian Removal Act, waarmee een jarenlange, stelselmatige deportatie van de indianen begon. Die staat bekend als de Trail of Tears of Tranentocht.
De Cherokee stapten naar de rechter. Opperhoofd John Ross procedeerde tot aan het Hooggerechtshof – en won.
Maar noch het vonnis, noch protesten van vooraanstaande Amerikanen hielpen. In 1838 dreven soldaten de Cherokee bijeen als vee en brachten ze naar een reservaat ten westen van de Mississippi, 1300 kilometer verderop.
Vanwege de slechte omstandigheden onderweg vielen er veel slachtoffers – in totaal circa een kwart van alle Cherokee.
19. Reden de indianen rondjes bij een aanval?
In galop een vijand omcirkelen was een belangrijke en effectieve tactiek van de indianen.
Dat ondervonden de soldaten van generaal Custer in 1876 in de Slag bij Little Bighorn aan den lijve.
De indianen waren goede ruiters en zochten al rijdend dekking achter hun paard.
De geoefende indianen vielen uiterst gedisciplineerd aan. De tactiek werd gebruikt door prairie-indianen als de Sioux en Cheyenne, en het doel was om het initiatief te verkrijgen en de vijand samen te drijven.
Bij Litte Bighorn voerden de indianen kamikaze-acties uit. Ze doodden zo veel mogelijk vijanden voor ze zelf sneuvelden.
Ze reden niet als een kip zonder kop om de tegenstander heen; dat zou zelfmoord zijn geweest tegenover de geweren van de blanken. De ruiters voerden een soort ‘speldenprikaanvallen’ uit, en trokken zich steeds snel weer tot buiten bereik van de vuurwapens terug.
- Leid de aanval in: Ruk verspreid op in galop, zodat de vijand moeilijk raak kan schieten.
- Open het vuur: Schiet met pijlen en kogels. Houd afstand tot het doelwit.
- Vlucht tot buiten bereik: Houd afstand tot de omsingelde vijand, en breng de wapens in gereedheid.
20. Wie bedachten het scalperen?
De indianen scalpeerden hun vijanden al voor de komst van de Europeanen. De kolonisten namen het gebruik echter al snel over, evenals de traditie om gesneuvelde vijanden te onthoofden.
In het 18e-eeuwse New England stonden er hoge beloningen op indianenscalpen.
Het bestuur van Boston nam geen halve maatregelen toen het in 1755 de hele Penobscot-stam vogelvrij verklaarde. Er werd een beloning uitgeloofd voor levende indianen én scalpen.
Zo leverde de hoofdhuid van een indiaanse vrouw of jongen 20 pond op.
21. Waar bleven de indianen?
De indianen raakten veel van hun land kwijt, maar ze zijn niet uitgestorven.
- 5,2 miljoen indianen zijn er nu. Dat is zo’n 2 procent van de Amerikaanse bevolking.
- 325 reservaten liggen er verspreid over de VS. Het zijn zelfstandige gebieden, waar de stammen hun eigen wetten bepalen.
- 566 stammen worden officieel erkend door de Amerikaanse overheid, en de stamleden hebben een status als minderheid.
- Slechts 20 procent van de huidige indianen kan nog een gesprek voeren in de oorspronkelijke taal van hun stam.