Native Americans, First Nations, Amerindians: de manier waarop we naar indianen en stammen verwijzen verandert.
In de VS worden nog meer benamingen gebruikt die in Europa vaak vreemd klinken. Daarom hebben wij ervoor gekozen vast te houden aan de term ‘indianen’.
Ons uitgangspunt is ook dat bijna niemand in Europa op internet zoekt naar ‘Native Americans’ en vergelijkbare Engelse termen als hij iets wil weten over indianenstammen - en dat is precies waar we het hier over hebben.
Apachen
Het legendarische Apache-stamhoofd Geronimo in twee poses: 1) Als de gevechtsklare krijger in 1887. 2) 13 jaar later in 1900 als een adellijke, oudere man in westerse kleding, geflankeerd door twee van zijn dochters.
Hielden stand tegen Mexico en de VS
Leefgebied
New Mexico, Texas, Colorado en Arizona
Meest bekend vanwege
De Apachen waren een groep stammen die een gemeenschappelijke Apache-taal spraken. Het woord ‘Apache’ betekent krijger. Dat is zeer toepasselijk, want de Apachen werden later bekend om hun gewapend verzet tegen de overname van hun land door blanke kolonisten.
De vroege Apachen leefden nomadisch en hun tijdelijke tenten, de tipi's, zijn voor veel mensen een symbool van prairie-indianen.
De Apachen vochten in de 17e eeuw tegen Spaanse kolonisten en later in de 19e eeuw tegen Mexicanen en Amerikaanse kolonisten.
Met de ontdekking van goud in Californië trokken er steeds meer kolonisten over het land van de Apachen. Dit leidde tot de zogenoemde Apache-oorlogen, die pas eindigden in 1886 toen de laatste Apachen zich overgaven en vervolgens naar reservaten werden overgebracht.
Beroemdste lid van de Apache-stam
Geronimo (1829-1909) stamhoofd van de Apache-stam Chiricahua.
Tegen alle verwachtingen in slaagden Geronimo en zijn stam er lang in te vechten tegen en te ontsnappen aan zowel Mexicaanse als Amerikaanse legereenheden, totdat het stamhoofd zich uiteindelijk in 1886 overgaf.
Sioux
Sitting Bull, misschien wel de beroemdste indiaan ter wereld, was stamhoofd van de Sioux (foto uit 1883). Het schilderij van de tipi’s werd in 1833 gemaakt door de Zwitsers-Franse schilder Karl Bodner.
Heersers onder de prairienomaden
Leefgebied
Minnesota, Wisconsin, Dakota
Meest bekend vanwege
Hun ongelooflijke moed in de strijd. Het Siouxverbond bestond uit verschillende stammen die oorspronkelijk door andere stammen uit het oosten van de Verenigde Staten waren verdreven en zich vervolgens hadden gevestigd op de prairies in het westen.
Veel mensen kennen de Sioux uit westerns. Hun kenmerkende kleding wordt daarom vaak gezien als typisch indiaans.
De Sioux staan bekend om hun nomadische levensstijl, het virtuoze gebruik van paarden en hun afhankelijkheid van bizons voor bijvoorbeeld voedsel en kleding.
Toen kolonisten steeds meer van het land van de Sioux overnamen, werden die ondergebracht in kleine reservaten die niet pasten bij hun manier van leven.
Vanaf halverwege de 19e eeuw probeerden de Sioux de ontwikkeling tegen te houden met een reeks opstanden.
In 1876 vaagden Sioux in de Slag bij de Little Bighorn een cavaleriemacht van het Amerikaanse leger weg onder leiding van generaal George Armstrong Custer.
Beroemdste leden van de Sioux
De opperhoofden Sitting Bull en Crazy Horse (1804-1877) leidden het verzet tegen de verovering van het land van de Sioux.
Crazy Horse werd gedood in 1877 na verzet tegen aanhouding.
Sitting Bull vluchtte na de Slag bij de Little Bighorn naar het noorden en stak de grens over naar Canada. Hij maakte later deel uit van Buffalo Bill’s Wild West Show.
Net als Crazy Horse werd Sitting Bull gedood tijdens een poging om hem te arresteren in 1890.
Cherokee
Het land van de Cherokee in de Smoky Mountains. Indianen worden vaak geassocieerd met de prairie en grote vrij grazende buffelkuddes. Dat is geen volledig beeld, want overal in Noord-Amerika en Canada woonden indianenstammen. De Cherokee leefden bijvoorbeeld verspreid over een groot deel van het zuidoosten van de Verenigde Staten, waaronder de beboste heuvels van de Smoky Mountains, op de grens tussen Tennessee en North Carolina.
Cherokee mochten geen goud delven
Leefgebied
Kentucky, West Virginia, Virginia, North Carolina, South Carolina, Georgia, Alabama en Tennessee
Meest bekend vanwege
De verschillende Cherokee-stammen heersten over een uitgestrekt gebied in oostelijk Amerika. Ze waren vaak in oorlog met hun buren van de Irokezencoalitie en verschillende Creek-stammen.
Toen de Europeanen naar hun gebieden kwamen, werden de Cherokee langzaam verdreven of als tweederangsburgers behandeld.
Toen bijvoorbeeld in de jaren 1820 goud werd ontdekt op land van de stam in Georgia, nam de staat snel een wet aan die bepaalde dat geen enkele Cherokee goud mocht delven. Kort daarna werd het land van de stam officieel ingenomen.
Sinds de komst van de kolonisten hadden ziekten als waterpokken een zware tol geëist van de Cherokee, die tot de helft van hun leden verloren aan epidemieën.
Tegen 1830 was het Cherokee-land aanzienlijk geslonken. De Amerikaanse regering besloot hen onder dwang te verplaatsen naar een gebied in Oklahoma. In 1838 werden 18.000 Cherokee gearresteerd en verzameld in kampen, van waaruit ze in kleine groepen helemaal naar Oklahoma moesten lopen, met slechts beperkte toegang tot voedsel en warme kleding voor de reis.
Tussen de 4000 en 5000 Cherokee stierven langs wat sindsdien bekend is geworden als de Trail of Tears.
Beroemdste leden van de Cherokee
John Ross (1790-1866) was het eerste democratisch gekozen stamhoofd van de Cherokee. John Ross vocht in de oorlog van 1812 tegen Brits Noord-Amerika aan dezelfde kant als de Amerikaanse generaal Andrew Jackson.
Jaren later, in 1835, reisde Ross naar Washington om namens de stam te verzoeken om van hun grondgebied een afzonderlijke staat van de Verenigde Staten te maken, maar Andrew Jackson, die inmiddels president was geworden, weigerde Ross en zijn delegatie te ontmoeten.
De president verplaatste de Cherokee gedwongen naar Oklahoma.
Cheyenne
Drie Cheyenne-stamhoofden, van links naar rechts: Little Coyote, Morning Star en Black Kettle.
Indiaanse stam in de jaren van cholera
Leefgebied
Minnesota, North Dakota, South Dakota
Meest bekend vanwege
In tegenstelling tot veel van hun buurstammen waren de Cheyenne aanvankelijk voornamelijk sedentair. Na verloop van tijd ontwikkelden ze een meer nomadische levensstijl.
Net als veel andere indianenstammen op de grote prairies stonden de Cheyenne bekend om hun vaardige krijgers die te paard vochten.
Net als andere prairie-indianen kwamen de Cheyenne vaak in conflict met kolonisten die hun land betraden. Maar gevaarlijker dan de wapens van de Europeanen was de cholera die ze meebrachten.
In de 19e eeuw stierf tot twee derde van de Cheyenne aan cholera, verspreid door Europese kolonisten.
De verzwakte en gedecimeerde stammen werden snel in reservaten geplaatst. Maar net als andere onderdrukte indianenstammen probeerden ze meerdere keren in opstand te komen.
Beroemdste leden van de Cheyenne
Black Kettle (ca. 1803-1868) was een vooraanstaand Cheyenne-stamhoofd tijdens de Indianenoorlogen.
Hoewel Black Kettle een opperhoofd in oorlogstijd was, aarzelde hij niet om vredesverdragen met de Amerikaanse regering te ondertekenen als hij dacht dat dit het beste was voor zijn stam.
Hij werd samen met zijn vrouw gedood tijdens het Bloedbad van Washita in 1868, toen de 7e Cavalerie van generaal George Armstrong Custer het vreedzame indianenkamp van Black Kettle aanviel en uitmoordde.
Navajo
Links de traditionele Hogan-hut van de Navajo, opgebouwd uit klei op een houten skelet. Rechts Muelito, het beroemdste stamhoofd van de Navajo.
Favoriete handelspartner van de Spanjaarden
Leefgebied
Arizona en New Mexico
Meest bekend vanwege
De Navajo leefden lange tijd in relatieve vrede met hun Spaanse buren. Er was uitgebreide handel tussen de Navajo en de Spaanse en later Mexicaanse kolonisten in het zuiden.
De Navajo stonden vooral bekend om hun speciale geweven kleding, die zeer in trek was.
Toen de VS halverwege de 19e eeuw hun grondgebied overnamen, werden de Navajo – net als andere indianengemeenschappen – in reservaten geplaatst.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog kregen de Navajo een bijzondere rol in het Amerikaanse leger. Hun taal werd ontwikkeld tot een militaire codetaal, en Navajo werden gebruikt als zogeheten ‘codetalkers’, omdat de Japanse codebrekers de taal niet konden verstaan.
Tegenwoordig zijn de Navajo met ca. 400.000 leden de grootste erkende indiaanse gemeenschap in de Verenigde Staten.
Beroemdste lid van de Navajo
Manuelito (1818-1893) was een van de grootste leiders van de Navajo in de periode dat de stamleden tevergeefs vochten tegen de poging van het Amerikaanse leger om alle Navajo in reservaten te plaatsen.
Manuelito leidde verschillende tochten tegen Amerikaanse forten en kolonisten, maar moest uiteindelijk in 1868 een verdrag ondertekenen waarbij een reservaat voor de Navajo werd ingesteld.
Blackfoot
Schilderij van Paul Kane uit 1859 van zes Blackfoot-opperhoofden. De Iers-Canadese schilder Paul Kane was een van de vele kunstenaars die zich in de 19e eeuw specialiseerden in pittoreske schilderijen van indianen.
De machtige vijand van de bizon
Leefgebied
Kansas, Nebraska, North Dakota, South Dakota
Meest bekend vanwege
De Blackfoot waren een confederatie van verschillende stammen die allemaal dezelfde taal spraken.
Deze nomadische indianen volgden de migratie van de bizon op de grote prairies tussen de VS en Canada. Daarom waren ze vaak in oorlog met bijvoorbeeld de Sioux, die ook afhankelijk waren van die grote dieren.
Toen Europese kolonisten de prairie binnentrokken en doorkruisten, namen de Blackfoot deel aan de zogenaamde Indianenoorlogen om hen buiten de deur te houden.
De Blackfoot stonden onder meer bekend om hun jachttechniek, waarbij ze grote groepen bizons doodden door ze over de rand van een klif te jagen.
Beroemdste leden van de Blackfoot
Crowfoot (1830-1890) was een Blackfoot van de Crow-stam die zijn sporen verdiende tijdens de North-West Rebellion, toen verschillende indianenstammen in opstand kwamen tegen de Canadese regering.
Crowfoot hield zijn stam buiten de opstand, maar nam vluchtelingen van naburige stammen op.
Zijn zoon nam wel deel aan de opstand, werd gevangen genomen en stierf later nadat hij in de gevangenis ziek was geworden.
Huron
Schilderij uit 1827 van de Engels-Amerikaanse schilder Thomas Cole. Scène uit de roman De laatste der Mohikanen van J. F. Cooper: Cora Kneeling at the Feet of Tamenund.
Het klassieke vijandbeeld van de literatuur
Leefgebied
Ontario, Michigan
Meest bekend vanwege
Veel mensen zullen de Huron herkennen als de ‘slechte’ indianen in De laatste der Mohikanen.
De Huron waren bittere vijanden van de Iroquois Confederatie – een andere groep indianenstammen die met de Huron concurreerde om de handel in beverhuiden in het gebied van de Grote Meren.
De Irokezen verdreven (met hulp van de Engelsen) de Huron halverwege de 17e eeuw van hun land. Dus toen Frankrijk en Engeland honderd jaar later oorlog tegen elkaar voerden en de Irokezen de Engelsen steunden, zagen de Huron hun kans schoon om wraak te nemen.
De oorlog eindigde rampzalig voor de Huron, die uiteindelijk gedwongen werden te emigreren en zich vestigden in Kansas.
Beroemdste lid van de Huron
De Huron hebben niet veel beroemde stamhoofden. Een van de bekendste Huron is dan ook het fictieve personage Magua, die in James Fenimore Coopers klassieker De laatste der Mohikanen de belangrijkste vijand in het boek is.
Het Huron-stamhoofd ontvoert Cora Munro, dochter van de Britse kolonel, om haar tot zijn vrouw te nemen en zo wraak te nemen op de Engelsen en de Irokese Mohawk-stam.
De Iroquois Confederatie
Ets van Samuel de Champlain naar een tekening uit 1609. De afbeelding toont een slag tussen de Irokezen en de Algonquin op het Champlainmeer tussen de huidige Verenigde Staten en Canada.
Meer dan een mohawk-kapsel
Leefgebied
Het noordoosten van de VS en het zuidoosten van Canada
Meest bekend vanwege:
De Iroquois Confederatie bestond uit een groot aantal indianenstammen die tot halverwege de 18e eeuw zo’n 200 jaar lang het noordoosten van de Verenigde Staten en het zuidoosten van Canada domineerden.
De stammen waren belangrijke spelers in het politieke spel tussen Franse en Britse kolonisten en sloten zich afwisselend aan bij de ene en dan weer bij de andere Europese koloniale macht om hun machtspositie te behouden.
In tegenstelling tot de indianenstammen op de prairies woonden deze oostelijke indianen in grote bosgebieden en langs rivieren, waar ze voornamelijk leefden van de beverjacht en de verkoop van beverhuiden.
Van de Irokezen zijn de Mahicanen tegenwoordig het bekendst. Vanwege het kenmerkende kapsel – de mohawk – dat naar de stam is genoemd, maar ook vanwege de historische roman De laatste der Mohikanen.
Net als veel andere indianenstammen werden de Irokezen uiteindelijk onder druk gezet om steeds meer van hun land af te staan aan de Amerikaanse en de Canadese regering.
Veel Irokese stammen hadden Groot-Brittannië gesteund tijdens de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog en verloren na de oorlog veel land.
Beroemdste lid van de Irokezen:
Hiawatha (ca. 1450-onbekend) was het legendarische stamhoofd dat volgens de Irokese legende de confederatie van stammen oprichtte.
Als we de verhalen mogen geloven, leerde Hiawatha de Irokezen graan te verbouwen en de rivieren te bevaren. Hij bracht ze volgens de legende ook in aanraking met geneeskunde en kunst.
Hiawatha's magie kon de natuur beheersen, waardoor de planten van de Irokezen konden groeien.
Creek
De Seminole behoorden tot de Creek. ‘Seminoles’ is ook de bijnaam voor de vele sportteams van Florida State University. In Florida houden ze, ondanks kritiek wegens ‘culturele toe-eigening’, nog steeds vast aan de indiaanse naam. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld het Washington Redskins-footballteam, dat de Washington Commanders is geworden, en de Cleveland Indians, die hun naam hebben veranderd in de Cleveland Guardians.
De wilde huurlingen van de Europeanen
Leefgebied
Tennessee, Alabama, Georgia en Florida
Meest bekend vanwege
De Creek dankten hun naam aan de kreken (creeks) waarlangs ze zich vaak in kleine gemeenschappen vestigden.
In de 17e en 18e eeuw fungeerden de Creek-stammen als buffer tussen de Spaanse kolonies in Florida en de Engelse kolonies in het noorden, en als huurlingen in de oorlogen tussen die twee Europese koloniale machten.
De Creek in het noorden van Florida vonden bereidwillige bondgenoten onder de vele vluchtende zwarte slaven, die zich uiteindelijk vermengden met de Creek en een nieuwe gemeenschap vormden die Seminole werd genoemd.
Tussen 1816 en 1858 werden de zogenaamde Seminole-oorlogen uitgevochten tussen de Verenigde Staten en de vele Seminole en hun bondgenoten in Florida.
De indianen die niet werden gedood of gedwongen tot lange tochten naar reservaten in andere delen van het land, vluchtten naar de Everglades-moerassen, waar ze kleine gemeenschappen stichtten op land waar blanke kolonisten niet wilden wonen.
Beroemdste lid van de Creek
William McIntosh (1775-1825), ook bekend als Tustunnuggee Hutkee, was een van de belangrijkste Creek-leiders. Hij leidde na de Amerikaanse onafhankelijkheid de onderhandelingen tussen de nieuwe Amerikaanse staat en de Creek.
McIntosh, die naast zijn Creek-roots ook Schotse voorouders had, was een logische keuze om de onderhandelingen te leiden, maar de Creek waren niet te spreken over de resultaten.
Ze moesten onder andere grote hoeveelheden land afstaan. Als straf werden hij en enkele van zijn collega’s als eerste leiders in de geschiedenis van de Creek ter dood veroordeeld en geëxecuteerd.
Comanche
George Catlin: Comanche in vol ornaat op oorlogspad. Schilderij uit 1846-1848.
De schrik van de nieuwkomers in het zuiden
Leefgebied
Texas, het zuiden van Kansas en Okhlahoma
Meest bekend vanwege
Comanche-krijgers waren formidabel te paard. Al aan het einde van de 17 eeuw was de stam de eerste met paarden, en in de 18e en 19e eeuw handelden de Comanche op grote schaal in paarden en doodden ze bizons.
Voordat Texas Amerikaans werd, verwoestten de Comanche de Spaanse kolonie Nieuw-Spanje (Mexico) en bleven ze paarden en voorraden stelen totdat Amerikaanse troepen hen eind 19e eeuw versloegen.
Op dat moment waren er nog minder dan 2000 Comanche over.
Beroemdste leden van de Comanche
Quanah Parker (1845-1911) was opperhoofd tijdens de laatste wanhopige opstand van de Comanche-krijgers in 1875.
Daarna werd de stam gedwongen in een reservaat te leven, op voedsel dat door de kolonisten werd verstrekt.
Indianenstammen op het witte doek
Buffalo Hunt on the Southwestern Prairies, schilderij van John Mix Stanley uit 1845. Indiaanse thema’s waren populair in de 19e eeuw. Veel meer of minder getalenteerde schilders trokken het veld in om onderwerpen voor hun schilderijen te vinden. Indianenkampen en indianen te paard behoorden tot de meest gewilde onderwerpen voor de klanten van de prairieschilders.
Welke indianenstam zat ook alweer in die film ...?
Het beeld dat Hollywood schetst van indianenstammen staat bol van stereotypen, demonisering en pure domheid.
Hollywood en de rest van de filmindustrie hebben echter voortgang geboekt. Het huidige filmpubliek gelooft ook niet meer in het verhaal van indianenstammen die niets anders wilden dan blanke kolonisten scalperen.
Iedereen weet dat de indianen meestal op onwettige en brute wijze uit hun gebied werden verdreven.
Tussen de twee uitersten in werd een groot aantal westerns gemaakt die, ondanks hun vaak misplaatste of zelfs opzettelijk vertekende weergave van de indianenstammen, toch filmische en narratieve meesterwerken waren.
Als je je ooit hebt afgevraagd welke indianenstammen worden geportretteerd in je favoriete westerns of als achtergrond dienen voor het verhaal, is hier een lijst van de indianenstammen die een rol spelen in een paar beroemde westerns.
Comanche in The Searchers
In de film The Searchers van John Ford uit 1956 gaat John Wayne op pad om zijn nichtje te bevrijden van een zekere Comanche-stam die haar volgens hem heeft ontvoerd.
Sioux in Dances with Wolves
In de film Dances With Wolves van Kevin Costner uit 1990 wordt Costners personage John J. Dunbar lid van een Sioux-stam.
Huron in The Last of the Mohicans
In De laatste der Mohikanen, de beroemde roman van J.F. Cooper, zijn de ‘goede’ indianen, zoals eerder vermeld, Mahicanen. De ‘slechte’ indianen zijn Huron. De roman werd in 1992 verfilmd als The Last of the Mohicans, geregisseerd door Michael Mann met Daniel Day-Lewis in de hoofdrol.
Richard Harris bij een Sioux-stam in A Man Called Horse
In Elliot Silversteins film A Man Called Horse uit 1970 wordt een Engelse aristocraat, gespeeld door Richard Harris, gevangengenomen door een Sioux-stam die hem in feite als een dier behandelt. De film eindigt er echter mee dat Harris’ personage het respect van de Sioux wint en omgekeerd.
Di Caprio vs. Blackfoot in The Revenant
In de film The Revenant van Alejandro G. Iñárritu uit 2015, deels gebaseerd op de roman van Michael Punke uit 2002, vechten Leonardo di Caprio en de andere blanke pelsjagers aan het begin van de film een strijd op leven en dood uit tegen Blackfoot-indianen.
Cheyenne Autumn van John Ford
Het zijn natuurlijk de Cheyenne die zich opzadelen in John Fords laatste western uit 1964. Het gaat over een kleine groep uitgehongerde Cheyenne die uitbreken uit hun troosteloze reservaat om terug te keren naar het gebied in Wyoming waaruit ze werden verdreven.
Indianenstammen in cijfers
Hedendaagse indianen voeren een traditionele dans uit tijdens een powwow in Bismark, North Dakota, in 2018.
Hedendaagse indianenstammen in de VS en Canada
De 10 stammen waarop wij ons hebben gericht zijn slechts een klein deel van het grote geheel.
Vandaag de dag zijn er in de VS 574 indianenstammen geregistreerd. Dat is ongeveer het aantal dat volgens onderzoek bestond in de Verenigde Staten toen de Europeanen het inheemse land begonnen over te nemen.
Veel indianenstammen vormden allianties met elkaar. De verdeling in stammen en hun onderlinge vijandschap en vriendschap was dus nooit statisch, maar voortdurend in beweging.
Toen de Europeanen – en later de Verenigde Staten – hun intrede deden, gebruikten zij vaak de oude strategie om stammen tegen elkaar uit te spelen door bondgenootschappen te sluiten met sommige stammen en andere te bestrijden.
Als aanvulling op het historische beeld van de indianenstammen volgen hier enkele cijfers over indianen en indianenstammen vandaag de dag.
7.000.000-10.000.000
Toen Christoffel Columbus in 1492 Amerika ontdekte, leefden er ten noorden van de Rio Grande tussen de 7 en 10 miljoen mensen in ongeveer 600 indianenstammen.
6.790.000
In 2022 konden ongeveer 6,79 miljoen Amerikanen worden gekenmerkt als ‘Native American’ (indianen). Dat is 2,09% van de totale Amerikaanse bevolking.
574
Het aantal federaal erkende indianenstammen (Indian Nations) in de VS lag in 2002 net onder de 600 – 574 om precies te zijn.
50
Canada telt circa 50 verschillende First Nations (indianenstammen). Zij spreken zo’n 50 talen en wonen in meer dan 630 verschillende gebieden (settlements).
3
Canada heeft drie soorten inheemse volken. Deze volken worden indigenous of aboriginal genoemd. De drie soorten zijn First Nations, Inuit en Metis. De laatsten zijn bevolkingsgroepen die een mix zijn van indianen en (voornamelijk) Fransen en Britten. Metis zijn enigszins vergelijkbaar met ‘mestis’ in Latijns-Amerika.
LEES OOK: 10 machtigste indianenstamhoofden van Noord-Amerika