Veel mensen willen graag aan de tredmolen ontsnappen – in overdrachtelijke zin: ze willen af van hun monotone, geestdodende werk. In de oudheid liepen velen echter letterlijk in de tredmolen. Zonder het ‘hamsterwiel’ hadden de Romeinen nooit de indrukwekkende gebouwen kunnen neerzetten die we nog steeds kunnen bewonderen.
De Romeinen staan niet bekend als grote vernieuwers, maar keken wel graag kunstjes af van volken die ze hadden onderworpen.
De hijskraan is een goed voorbeeld. Die werd uitgevonden door de Grieken, lang voordat het Romeinse Rijk groot en machtig werd.
De Griekse kraan werkte met een katrol, waarmee een touw om een blok steen omhoog en omlaag kon. Als vier man aan het touw trokken, kon de hijskraan 3 ton optillen. De Romeinen ontwikkelden echter een grote tredmolen om de katrol te vervangen.
Circa een derde van de inwoners van het Romeinse Rijk was slaaf. Velen van hen zwoegden op bouwplaatsen.
Door de grote diameter had het wiel veel meer mechanische kracht, waardoor twee man 6 ton konden ophijsen. Deze verbetering had een enorme impact.
Blinde mannen rennen rondjes
In het oude Egypte waren er 50 arbeiders nodig om een blok steen van 2,5 ton te verplaatsen. Met de polyspaston, zoals de hijskraan met tredmolen heette, konden twee mannen meer dan het dubbele optillen.
In een polyspaston werken was echter geen lolletje. Het rondrennen in de tredmolen was uitputtend en gevaarlijk. De Romeinen besteedden het werk daarom uit aan slaven.
Het apparaat ging vaak kapot, en als het op een muur, een kade of een rots stond, kantelde het vaak en werd de bemanning mee de diepte in gesleurd. De slaven moesten dan ook het liefst blind zijn, want dan konden ze niet zien hoe riskant het was.
De polyspaston was in gebruik van circa 230 v.Chr. tot de val van het Romeinse Rijk in de 4e eeuw n.Chr., maar de techniek werd herontdekt in de middeleeuwen, toen de tredmolenkraan werd ingezet bij de bouw van de Europese kathedralen.