Alexander de Grote werd in 336 v.Chr., toen hij nog maar 20 was, koning van Macedonië. Binnen enkele jaren versloeg hij het machtige Perzische Rijk, en als eerste Europese veroveraar drong hij door tot in India.
Alexander was opgegroeid met het verhaal dat hij rechtstreeks afstamde van de mythische held Achilles, en de koning probeerde te voldoen aan het motto van het personage: ‘Vecht immer om de beste en prominentste van iedereen te zijn,’ zoals het in de Ilias staat.
Alexander de Grote stierf op zijn 33e, vermoedelijk aan malaria, en zijn korte leven bevatte meer spanning, actie en bloedige intriges dan het hele verzamelde werk van Homerus.
Het is dan ook een hele prestatie dat de groots opgezette film Alexander van Oliver Stone uit 2004, die te zien is op Viaplay, doodsaai voortkabbelt door de Perzische woestijn.
VIDEO: Bekijk de trailer van ‘Alexander’
Historische drama’s worden voetnoten
Doorgaans weet Oliver Stone wel raad met historische hoogtepunten. Platoon en Born on the Fourth of July zijn allebei meeslepende oorlogsfilms, en JFK, dat gaat over de moord op John F. Kennedy, is een complotterige nagelbijter.
Omdat Stone de historische nauwkeurigheid vaak ondergeschikt maakt aan zijn politieke agenda, is hij een omstreden figuur in Hollywood. Maar het vermaak kwam altijd op de eerste plaats – behalve bij Alexander, door de pers schamperend ‘Alexander de Saaie’ genoemd.
Toch wist de film nog stof te doen opwaaien. Vooral de verbeelding van de homoseksuele neigingen van Alexander stuitte velen tegen de borst. Sommige bioscopen in de zuidelijke staten van de VS weigerden de film op het programma te zetten, en een Griekse advocaat dreigde Stone voor de rechter te slepen.
Alexander hoefde zich niet te schamen voor seksualiteit
Film: Alexander verbergt zijn seksualiteit
In de final cut-versie van Alexander heeft de veroveraar een seksuele relatie met zijn slaaf Bagoas en zijn boezemvriend Hephaistion. Alexander houdt dit geheim om zijn reputatie niet te schaden.
Werkelijkheid: Geen reden tot geheimzinnigheid
Homoseksualiteit kwam in Alexanders tijd veel voor, vooral in hogere kringen. Mannen die het met mannen deden, werden niet met de nek aangekeken, maar ze konden beter niet de ‘ontvangende partij’ zijn.
Er wordt al meer dan een eeuw gediscussieerd over de vermeende homoseksualiteit van Alexander de Grote. De meeste historici zijn het erover eens dat hij in ieder geval een homoseksuele relatie had met de eunuch Bagoas, en mogelijk ook met zijn boezemvriend Hephaistion.
Daarnaast had hij ook relaties met vrouwen en trouwde hij drie keer. Daarom wordt de legerleider vaak als biseksueel beschouwd, maar we moeten niet vergeten dat de Grieken heel anders tegen seksualiteit aankeken dan wij. Voor een man was het behoorlijk normaal om getrouwd te zijn met een vrouw, maar er ook homoseksuele relaties op na te houden, vooral vroeg in het leven.
Stone slaat de plank echter mis doordat hij de hele identiteit van Alexander, en zijn verhaal, baseert op diens seksualiteit. Zo is Alexanders vrouw Roxane in de film jaloers vanwege zijn nauwe band met Hephaistion, maar dat is volkomen uit de lucht gegrepen.
Vrouw heeft andere huidskleur
Filmen: Vrouw van veroveraar heeft donkere huid
Alexander trouwt met de Midden-Oosterse Roxane. Dat stuit op weerstand onder zijn mannen, omdat ze haar zien als een donkergetinte barbaar.
Werkelijkheid: Vrouw zag er heel anders uit
De naam Roxane komt van het Perzische rokh-shwan, dat ‘stralend’ of ‘licht’ betekent. Ze kwam uit Bactrië of Sogdië in Centraal-Azië, en volgens de bronnen had ze een lichte huid.
Vanwege de focus op persoonlijke relaties legt de film helemaal niet uit hoe de Macedonische koning een van de grootste veroveraars aller tijden werd. In de oorlog tegen de Perzen worden de eerste grote veldslagen genegeerd, en we zien het tactische genie Alexander pas aan het werk tijdens de beslissende Slag bij Gaugamela.
De film laat zien, correct, hoe hij de Perzische koning Darius III versloeg door de flank van de Perzen te verzwakken en onder zijn leiding aan te vallen met de cavalerie. De vele andere strategische innovaties van Alexander worden helaas niet belicht.
Bizarre accenten zijn moeilijk verteerbaar
Het komt de historische betrouwbaarheid niet ten goede dat de accenten van de acteurs uit alle windstreken komen. Zo wordt de titelrol gespeeld door Colin Farrell – met een vet Iers accent.
‘Ik schaamde me zo,’ zei Farrell een jaar later over de kritiek waaronder hij bedolven werd na zijn optreden in de film.
Leeuwenhelm was symbool
Film: Alexander droeg ‘leeuwenhelm’
Alexander de Grote draagt een helm in de vorm van een leeuwenkop met hanenkam. Het is een eerbetoon aan de mythische Heracles, die een leeuw doodde met zijn blote vuisten.
Werkelijkheid: Helm werd niet gedragen op slagveld
Standbeelden en munten laten Alexander zien met een leeuwenkop. Volgens de Griekse historicus Plutarchus droeg hij op het slagveld echter een veel eenvoudiger helm.
Alexanders moeder Olympias wordt vertolkt door Angelina Jolie en heeft een bizar Russisch accent, dat kant nog wal raakt.
Na het verschijnen van de film zei Oliver Stone: ‘Ik wou dat ik de ballen had gehad om te zeggen: jongens, deze film is nog niet af.’ Maar die had hij niet, en het resultaat is ernaar. Alexander is een waardeloze prutsfilm.
OORDEEL VAN HISTORIA: 2/6 STERREN
