Wat vooraf ging: De Spartanen vochten tegen de heersende macht
In 480 v.Chr. brandt de zon op de smalle bergpas Thermopylae aan de kust ten noordwesten van Athene. Het zand is bezaaid met de lichamen van 7000 Griekse hoplieten die tegen het enorme Perzische leger van koning Xerxes I hebben gevochten.
Maar ze zijn verraden: een van hen wees Xerxes de weg naar een bergpad om de pas heen. Om niet omsingeld te worden, vluchtten de resterende Griekse troepen. Slechts 300 Spartanen, aangevoerd door koning Leonidas, vechten nog tegen 100.000 Perzen.
‘Kom ze maar halen!’ Leonidas’ antwoord als de Perzische koning Xerxes hem beveelt zijn wapens neer te leggen.
Leonidas probeert zijn mannen gemotiveerd te houden, en als een bange soldaat uitroept dat de Perzen zo veel pijlen afvuren dat al het zonlicht geblokkeerd wordt, zegt de koning:
‘Is het niet heerlijk dat we in de schaduw vechten?’
De strijd is onmogelijk te winnen, maar de Spartanen vechten urenlang door en geven de overige Griekse troepen de tijd om weg te komen, zodat zij later de Perzen kunnen verslaan.
Dat is het gangbare verhaal over de 300 Spartanen bij Thermopylae. Maar konden 300 krijgers zich werkelijk staande houden tegenover 100.000 man?
Voor en tegen: De 300 Spartanen kregen hulp
Het klopt dat er 300 Spartanen vochten bij Thermopylae. Twee van hen werden echter op pad gestuurd als boodschappers, dus eigenlijk waren het er maar 298.
Leonidas stond inderdaad vooraan in het Griekse leger. Als de pas niet door de onverschrokken Spartanen was verdedigd, zou Xerxes zijn cavalerie erlangs kunnen hebben gestuurd om de vluchtende Grieken te grazen te nemen.
Door de ligging van het gebied konden de Spartanen de Perzen tegenhouden. De kustlijn is tegenwoordig breder, maar uit geologisch onderzoek blijkt dat de pas minder dan 100 meter breed moet zijn geweest.
De Spartanen waren niet alleen. Ze werden gesteund door 700 hoplieten uit de stadstaat Thespiae en 400 uit de stadstaat Thebe.
De Spartaanse koning was een zeer gerespecteerde legeraanvoerder, maar tijdens de Slag bij Thermopylae was hij al 60, en vermoedelijk niet zo afgetraind als hij vaak beschreven wordt.
De Slag bij Thermopylae wordt vaak neergezet als een pyrrusoverwinning, oftewel een krappe zege. Historici weten nu dat de slag een grote overwinning was voor Xerxes. De Grieken slaagden er niet in de Perzen tegen te houden, en Xerxes veroverde een groot deel van Griekenland, tot hij een jaar later werd verslagen.
Leonidas is vandaag de dag de beroemdste Spartaan. Er staan meerdere standbeelden van hem in Griekenland.
Conclusie: De vertelling werd in de loop der jaren steeds grootser
Bronnen uit de oudheid moeten altijd met een korreltje zout genomen worden – zo schreef de Griekse historicus Herodotus dat het Perzische leger een miljoen man sterk was, maar dat is overdreven. Historici van nu denken eerder aan 70.000-150.000 mannen. Door archeologische onderzoeken kennen we veel details. In 1939 werden er heel wat Perzische pijlpunten in het gebied gevonden.
Al in het oude Griekenland nam de slag mythische proporties aan – zeker voor de Spartanen, die het gebruikten voor hun reputatie als krijgers die nooit opgaven. Hoewel de Spartanen niet alleen vochten, verdrongen ze de andere Griekse strijders vaak uit het verhaal.
Dat hebben ze heel lang volgehouden, want in de kaskraker ‘300’ uit 2007, vechten alleen Spartanen.