Was het een jachtongeluk, een ziekte of moord? Er doen vele theorieën de ronde over de dood van Toetanchamon.
Howard Carter onderzocht het ruim 3200 jaar oude lichaam als eerste, maar de archeoloog was vooral geïnteresseerd in de schatten uit het graf.
De mummie zat vast in een dikke laag hars en olie die na het balsemen in de kist was gegoten, en om de farao uit de kist te krijgen, moest Carter zijn armen, benen en hoofd afzagen. Er bleven 13 stukken over.
In de jaren daarna is de mummie slechts twee keer onderzocht, en telkens zonder eenduidige resultaten.
Maar enige tijd terug besloot het toenmalige Egyptische hoofd archeologie Zahi Hawass om met nieuwe technieken het raadsel voor eens en voor altijd de wereld uit te helpen: CT-scans en DNA-analyse.
In 2010 maakten de resultaten van dit onderzoek een einde aan bijna 100 jaar speculaties en geruchten.
Toetanchamon werd vaak jagend op een wagen afgebeeld.
Theorie 1: Toetanchamon viel uit zijn wagen
Volgens veel onderzoekers overleed Toetanchamon na een val uit zijn wagen. Op afbeeldingen is de farao vaak te zien in zijn tweewielige strijdwagen, tijdens de jacht of een oorlog.
Maar dit lijkt je reinste propaganda te zijn geweest. Nieuw onderzoek toont aan dat de kindkoning nauwelijks kon lopen, laat staan een strijdwagen berijden.
Toetanchamons nauwe band met generaal Horemheb werd hem volgens sommige theorieën fataal.
Theorie 2: Farao werd door zijn adviseur vermoord
Toetanchamon was pas tien jaar oud toen hij aan de macht kwam. Zijn rijk verkeerde in chaos, en hij riep de hulp in van de legerleider, Horemheb, die algauw de touwtjes stevig in handen kreeg.
De bevoorrechte positie viel volgens sommige theorieën verkeerd bij de persoonlijke adviseur van Toetanchamon, Eje.
Terwijl Horemheb op veldtocht was, zou Eje de koning hebben laten doden, waardoor hij zelf farao kon worden.
Dit verklaart waarom Eje en niet Horemheb de troon besteeg na de dood van Toetanchamon. Maar het onderzoek wijst er niet op dat de koning vermoord is.
Toetanchamon is niet vermoord
Volgens veel theorieën zou de kindkoning zijn vermoord. In 1968 waren er röntgenfoto’s van zijn schedel gemaakt, waarop te zien was dat hij een klap op zijn achterhoofd had gekregen.
Daarom dachten veel onderzoekers dat hij vermoord was, of dat hij een val uit zijn strijdwagen niet had overleefd. De laatste theorie werd ondersteund door een breuk in zijn linkerdijbeen.
Maar met behulp van CT-scans toonde het onderzoeksteam van Hawass aan dat de beschadigingen aan het hoofd van de farao ontstaan moeten zijn toen het lichaam gebalsemd werd, dus toen hij al dood was.
De breuk in zijn linkerdijbeen was echter hoogstwaarschijnlijk ontstaan toen de koning nog in leven was. Omdat het weefsel nog niet was beginnen te helen, moest de breuk enkele dagen voor zijn dood ontstaan zijn.
De scans lieten ook zien dat zijn linkerknie ontwricht was. Deze twee botbeschadigingen bliezen de oude theorie dat de farao van zijn strijdwagen was gevallen nieuw leven in.
Maar volgens de onderzoekers zou hij daarbij verwondingen over zijn hele lichaam opgelopen moeten hebben.
Nieuwe theorie: Kindkoning was ziekelijk
Veel van de beschadigingen aan het lichaam van Toetanchamon zijn een gevolg van de balseming en het onderzoek van Carter. Maar de koning was ziek, en een botbreuk deed hem de das om.
Schedel raakte na de dood beschadigd
De eerste röntgenfoto’s uit 1968 toonden twee losse botfragmenten in de schedel van de farao. Om deze reden dachten velen dat de koning gedood was door een slag op het hoofd.
Maar nieuw onderzoek laat zien dat de stukjes bot na zijn dood zijn losgeraakt. Ze zaten namelijk niet vast in de vloeistof die bij het balsemen in de schedel werd gegoten.
Koning had geen hart
Het hart en enkele ribben van de mummie ontbreken. Dit duidt op een trap van een paard tegen de borst, waarna de beschadigde delen bij het balsemen zijn verwijderd. Maar sommigen denken dat Carter in de borst naar schatten zocht.
Op oude foto’s van de mummie is de penis van de farao te zien. Deze viel er later af, maar werd in 2005 teruggevonden in de kist.
Onderzoek wees uit dat het linkerdijbeen van de farao enkele dagen voor zijn dood was gebroken.
Balsemvloeistof in botbreuk
Het dijbeen van Toetanchamon was gebroken, en zijn linkerknie ontwricht. De huid rond de knie was zwaar beschadigd. De onderzoekers vonden balsemvloeistof tussen de breukvlakken.
Dit betekent dat Howard Carter deze schade niet heeft aangericht. De knie raakte waarschijnlijk beschadigd op hetzelfde moment dat de farao zijn been brak.
Te weinig bloed naar de voeten
Scans van de voeten van de farao lieten zien dat hij mank liep. Meerdere botten in de linkervoet zijn helemaal weggeteerd, en vooral de tweede teen was sterk misvormd.
Toetanchamon had hoogstwaarschijnlijk een stok nodig om te lopen, en hij steunde zwaar op zijn rechterbeen, waardoor zijn rechtervoet plat werd.
Zijn aandoening, de ziekte van Köhler, leidt tot een verminderde toevoer van bloed naar de botten. Het was vermoedelijk een gevolg van inteelt in zijn familie.
Malaria en inteelt werden de koning fataal
De voeten van de koning geven echter een mogelijke verklaring voor de beschadigde botten. De scans lieten een massale afbraak van het bot in de linkervoet zien.
Dit zou een gevolg zijn geweest van de ziekte van Köhler, waarbij het bot afsterft. Deze erfelijke ziekte was wellicht het gevolg van inteelt.
Mensen met deze aandoening vallen vaak, en bij zo'n val kunnen de botbeschadigingen ontstaan zijn. De botbreuk zelf kan niet de doodsoorzaak geweest zijn.
Pas toen ze het beenmerg van de farao bekeken, vonden de onderzoekers de werkelijke boosdoener: ze troffen DNa aan van malariaparasieten, en nader onderzoek bracht aan het licht dat de koning besmet was met de dodelijke malariavariant Malaria tropica.
De laatste uren van Toetanchamon waren een lijdensweg. Hevige rillingen en hoge koorts speelden de koning waarschijnlijk parten.
Een combinatie van malaria, een verzwakte afweer en een gecompliceerde botbreuk was verantwoordelijk voor de langzame en pijnlijke dood van de beroemdste farao uit de geschiedenis.