Een opmerkelijk geval van een cystisch teratoom – een zeldzaam gezwel dat vooral de eierstokken van jongere vrouwen aantast – is gevonden in een grafkamer in Amarna aan de Nijl.
Het gezwel zat in de baarmoeder van een 3000 jaar oude, gemummificeerde vrouw en is zo groot als een druif. Het had zelfs twee tanden ontwikkeld.
Dit is pas het vijfde voorbeeld van een cystisch teratoom uit de oudheid, en het is de eerste keer dat de grafkamer getuigde van een mogelijke poging tot behandeling.
Verdwaalde kiemcellen
Een teratoom bestaat uit zogeheten kiemcellen, die tot ei- of zaadcellen moeten uitgroeien. Soms ontwikkelen kiemcellen zich echter tot cysten van spieren, haar, huid, vet of tanden.
Cystische teratomen zijn meestal goedaardig, maar als het gezwel scheurt, kunnen er ontstekingen optreden die de zwangerschap en bevalling compliceren. Daarom worden ze doorgaans verwijderd.
Hoewel de oude Egyptenaren een vroege vorm van chirurgie toepasten, behoorden de invasieve ingrepen die nodig waren om zo’n gezwel te verwijderen niet tot hun mogelijkheden.
Daarom namen ze hun toevlucht tot bijgeloof.
Het gezwel is het oudste voorbeeld van een zogeheten teratoom.
Godin van geboorte en vruchtbaarheid
Dat was hier mogelijk ook het geval, want de onderzoekers vonden een gouden ring met een afbeelding van de Egyptische godin Bes op de linkerhand van de mummie, die over de buik was gevouwen, op de plek van de baarmoeder.
Bes werd in verband gebracht met bevalling en vruchtbaarheid, en volgens de onderzoekers kan de aanwezigheid en locatie van de ring betekenen dat ‘de vrouw Bes aanriep om haar te beschermen tegen pijn of andere symptomen’ of ‘om haar te helpen in een poging om zwanger te worden en een kind te baren’.
Bioarcheoloog Allison Foley van het Charleston College in South Carolina ziet in de ring ook een aanwijzing dat de oude Egyptenaren bijgelovige behandelwijzen gebruikten.
De archeologen die het onderzoek uitvoerden, hopen nu meer voorbeelden van ‘magische’ geneeswijzen te vinden in de mysterieuze grafkamers van Armana.